* Những điểm mới của Luật Đất đai năm 2013

So với Luật Đất đai 2003, Luật Đất đai năm 2013 có 14 chương, 212 điều, tăng 7 chương và 66 điều với 11 điểm mới nổi bật. Đặc biệt là quy định về khung giá đất do Chính phủ ban hành 5 năm một lần, nhiều vấn đề về bồi thường và hỗ trợ người dân khi Nhà nước thu hồi đất được quy định chặt chẽ hơn.

Về giá đất, Điều 113 Luật Đất đai năm 2013 quy định: Chính phủ ban hành khung giá đất định kỳ 5 năm một lần đối với từng loại đất, theo từng vùng. Trong thời gian thực hiện khung giá đất mà giá đất phổ biến trên thị trường tăng từ 20% trở lên so với giá tối đa hoặc giảm từ 20% trở lên so với giá tối thiểu trong khung giá đất thì Chính phủ điều chỉnh khung giá đất cho phù hợp.

Căn cứ vào khung giá đất do Chính phủ ban hành, UBND cấp tỉnh xây dựng và trình HĐND thông qua bảng giá đất trước khi ban hành. Bảng giá đất được xây dựng định kỳ 5 năm một lần và công bố công khai vào ngày 1/1 của năm đầu kỳ. Trong thời gian thực hiện bảng giá đất, khi Chính phủ điều chỉnh khung giá đất hoặc giá đất phổ biến trên thị trường có biến động thì UBND cấp tỉnh điều chỉnh bảng giá đất cho phù hợp.

Khoản 3 Điều 114 quy định: UBND cấp tỉnh quyết định giá đất cụ thể. Cơ quan quản lý đất đai cấp tỉnh có trách nhiệm giúp UBND cấp tỉnh tổ chức việc xác định giá đất cụ thể. Trong quá trình thực hiện, cơ quan quản lý đất đai cấp tỉnh được thuê tổ chức có chức năng tư vấn định giá đất để tư vấn xác định giá đất cụ thể.

Việc xác định giá đất cụ thể phải dựa trên cơ sở điều tra, thu thập thông tin về thửa đất, giá đất thị trường và thông tin về giá đất trong cơ sở dữ liệu đất đai; áp dụng phương pháp định giá đất phù hợp. Căn cứ kết quả tư vấn giá đất, cơ quan quản lý đất đai cấp tỉnh trình Hội đồng thẩm định giá đất xem xét trước khi trình UBND cùng cấp quyết định. Hội đồng thẩm định giá đất gồm Chủ tịch UBND cấp tỉnh làm Chủ tịch và đại điện của cơ quan, tổ chức có liên quan, tổ chức có chức năng tư vấn định giá đất.

Ngoài ra, tiếp thu đề nghị quy định kết quả tư vấn của tổ chức tư vấn định giá đất là một trong các căn cứ để UBND cấp tỉnh quy định, quyết định giá đất, Luật Đất đai năm 2013 tại Khoản 4 Điều 115 được chỉnh lý lại: Giá đất do tư vấn xác định là một trong các căn cứ để cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, quyết định giá đất.

Việc bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng đất gây ra cũng đã được quy định cụ thể hơn trong luật. Theo đó, trường hợp đất trưng dụng bị hủy hoại thì việc bồi thường được thực hiện bằng tiền theo giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên thị trường tại thời điểm thanh toán.

Luật Đất đai năm 2013 quy định hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ở, người Việt Nam định cư ở nước ngoài đang sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam mà có đủ điều kiện được bồi thường quy định tại Điều 75, khi Nhà nước thu hồi đất thì được bồi thường như sau: Trường hợp không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; trường hợp không có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở thì Nhà nước bồi thường bằng tiền. Trường hợp còn đất ở, nhà ở trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng tiền. Đối với địa phương có điều kiện về quỹ đất ở thì được xem xét để bồi thường bằng đất ở.

Hộ gia đình, cá nhân khi Nhà nước thu hồi đất gắn liền với nhà ở phải di chuyển chỗ ở mà không đủ điều kiện được bồi thường về đất ở, nếu không có chỗ ở nào khác thì được Nhà nước bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở hoặc giao đất ở có thu tiền sử dụng đất.

Tổ chức kinh tế, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang sử dụng đất để thực hiện dự án xây dựng nhà ở khi Nhà nước thu hồi đất, nếu có đủ điều kiện được bồi thường quy định tại Điều 75 thì được bồi thường về đất.

Mặt khác, Luật Đất đai năm 2013 cũng quy định rõ về nguyên tắc hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất. Theo đó, người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định của Luật này còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ. Việc hỗ trợ phải bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật.

Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm tiền hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất đồng thời hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà phải di chuyển chỗ ở; hỗ trợ tái định cư đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở và các hỗ trợ khác.

* Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các sở, ngành, cơ quan phát thanh, truyền hình, các báo tổ chức việc phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai cho cơ quan, tổ chức, cá nhân tại địa phương. Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các cơ quan thông tấn và báo chí ở Trung ương và địa phương có kế hoạch tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai bằng nhiều hình thức đến từng tổ chức, từng người dân; chỉ đạo xuất bản và phát hành ấn phẩm về pháp luật đất đai, kể cả các ấn phẩm bằng tiếng dân tộc, để phổ biến rộng rãi trong nhân dân ở các vùng, miền trong cả nước.

Thủ tướng Chính phủ cũng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên quan trình Chính phủ Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Đất đai; Nghị định quy định phương pháp xác định giá đất, khung giá đất, bảng giá đất, giá đất cụ thể và tư vấn xác định giá đất; Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai.

Tính đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng và trình Chính phủ ban hành 3 Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai năm 2013. Đó là Nghị định số 43/2014 Quy định chi tiết một số điều của Luật Đất đai; Nghị định số 44/2014 Quy định về giá đất; Nghị định số 47/2014 Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành 2 Nghị định, gồm Nghị định số 45/2014 Quy định thu tiền sử dụng đất và Nghị định số 46/2014 Quy định thu tiền thuê đất. Những Nghị định này đều có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2014.

Riêng dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã gửi Bộ Tư pháp tổ chức thẩm định, tiếp tục hoàn thiện để trình Chính phủ. Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định quy định về khung giá đất cũng được Bộ tiến hành tổ chức hội thảo để lấy ý kiến của các bên liên quan, dự kiến trình Chính phủ trong quý 3 năm nay.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đã ký ban hành 6 Thông tư hướng dẫn và một số Thông tư khác thuộc thẩm quyền của Bộ. Đặc biệt là Thông tư hướng dẫn việc gia hạn nộp tiền sử dụng đất, tiền mua nhà ở thuộc sở hữu nhà nước theo Nghị quyết số 01 ngày 2/1/2014 của Chính phủ, về những nhiệm vụ giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2014; Thông tư Quy định về Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.

Đồng thời Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với bộ, ngành có liên quan rà soát hệ thống thông tư, thông tư liên tịch đã ban hành từ năm 2013 trở về trước để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với Luật Đất đai và các Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật; chỉ đạo, kiểm tra việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai theo thẩm quyền được giao trong Luật Đất đai và các Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật của các địa phương.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai theo thẩm quyền được giao trong Luật Đất đai và các Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật; chỉ đạo rà soát để kịp thời sửa đổi, bổ sung các văn bản đã ban hành trước đây cho phù hợp với Luật Đất đai. Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai được giao trong Luật Đất đai của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải thực hiện ngay sau khi Luật có hiệu lực thi hành.

* Tạo chuyển biến về quản lý và sử dụng đất

Theo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, việc tổ chức thi hành Luật Đất đai năm 2013 là một quá trình và phải được triển khai toàn diện, đồng bộ. Trước mắt trong hai năm 2014 và 2015 phải tạo ra những chuyển biến rõ rệt trên các mặt.

Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia đã được Quốc hội thông qua; rà soát, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia cho phù hợp với quy định của Luật Đất đai khi lập kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2016-2020); hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã được phê duyệt; đôn đốc các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương kiểm tra việc lập, phê duyệt và thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện; rà soát, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh cho phù hợp với quy định của Luật Đất đai khi lập kế hoạch sử dụng đất 05 năm (2016-2020).

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương công bố công khai và tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh đã được phê duyệt; chỉ đạo hoàn thành việc lập và phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện trước ngày 1/7/2015; rà soát, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của địa phương cho phù hợp với quy định của Luật Đất đai khi lập kế hoạch sử dụng đất 05 năm (2016-2020); chỉ đạo tổ chức lập kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện để làm căn cứ cho việc thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất sau khi Luật Đất đai có hiệu lực thi hành; tăng cường kiểm tra việc tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại địa phương.

Đồng thời UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo thực hiện chặt chẽ quy trình giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, khắc phục tình trạng giao đất, cho thuê đất tùy tiện, gây lãng phí nguồn lực đất đai; kiểm soát chặt chẽ việc chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ sang sử dụng vào mục đích khác; đẩy mạnh việc giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất; rà soát toàn bộ diện tích đất đai đang sử dụng các tổ chức sự nghiệp công lập, lực lượng vũ trang nhân dân, các nông trường, lâm trường để có hình thức giao đất, cho thuê đất phù hợp với quy định của Luật Đất đai khi có hiệu lực thi hành.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần xác định danh mục các dự án cần thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, trình Hội đồng nhân dân cùng cấp thông qua ngay sau khi Luật Đất đai có hiệu lực thi hành; kiên quyết thu hồi những diện tích đất đã được Nhà nước giao, cho thuê nhưng không đưa sử dụng, chậm đưa vào sử dụng, sử dụng không đúng mục đích theo quy định của Luật Đất đai.

UBND cấp có thẩm quyền thu hồi đất phải thực hiện đầy đủ các quy định về thông báo thu hồi đất; lập, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; lập và thực hiện dự án tái định cư, phương án đào tạo, chuyển đổi nghề, hỗ trợ tìm kiếm việc làm cho người có đất thu hồi và phương án bố trí tái định cư theo quy định của Luật Đất đai nhằm đảm bảo công khai, dân chủ và công bằng. Tập trung tổ chức xây dựng khu tái định cư trước khi thu hồi đất; thực hiện tốt chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, tìm kiếm việc làm cho người có đất thu hồi; chấn chỉnh ngay những mặt còn yếu kém trong công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng, trước hết tập trung cho những dự án trọng điểm của Trung ương và của địa phương đã có quyết định thu hồi đất.

Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tăng cường chỉ đạo đẩy mạnh công tác điều tra cơ bản về đất đai, đo đạc lập bản đồ địa chính và đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; đăng ký biến động đất đai, chỉnh lý hồ sơ địa chính; tập trung xây dựng, quản lý, khai thác hệ thống thông tin đất đai, cơ sở dữ liệu đất đai và hệ thống hồ sơ địa chính hiện đại, theo mô hình tập trung, thống nhất trên phạm vi cả nước, phục vụ đa mục tiêu.

Trước năm 2016, cơ bản hoàn thành cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo bản đồ địa chính, trích đo địa chính, trích đo địa chính có tọa độ. Bảo đảm kinh phí đáp ứng yêu cầu hoàn thiện và hiện đại hóa hệ thống bản đồ địa chính, hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu đất đai, thống nhất hệ thống hồ sơ địa chính trên cả nước. Trong năm 2015, hoàn thành tổng điều tra về đất đai, trong đó tập trung điều tra chi tiết một số loại đất quan trọng.

Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiến hành xây dựng khung giá đất trình Chính phủ quy định; chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc xây dựng bảng giá đất và định giá đất cụ thể tại địa phương; nghiên cứu, thí điểm lập bản đồ giá đất và xây dựng cơ sở dữ liệu về giá đất.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương làm tốt công tác điều tra, khảo sát giá đất thị trường, xây dựng bảng giá đất ngay sau khi Chính phủ công bố khung giá đất theo quy định của Luật Đất đai; kiện toàn tổ chức và cán bộ làm công tác giá đất thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường, thành lập Hội đồng thẩm định giá đất để thực hiện việc định giá đất cụ thể khi Luật Đất đai có hiệu lực thi hành.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Tòa án Nhân dân Tối cao ban hành Thông tư liên tịch hướng dẫn việc xét xử các tranh chấp về đất đai để áp dụng sau khi Luật Đất đai có hiệu lực thi hành. Các bộ, ngành, UBND các cấp có trách nhiệm giải quyết dứt điểm các khiếu nại, tố cáo có liên quan đến việc quản lý, sử dụng đất tồn đọng từ năm 2013 trở về trước, tập trung trước hết cho những khiếu nại về bồi thường, giải phóng mặt bằng; ngăn ngừa các hành vi vi phạm về quản lý và sử dụng đất dẫn tới tranh chấp, khiếu nại, tố cáo.

Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ đạo xây dựng ngay hệ thống theo dõi, đánh giá việc quản lý, sử dụng đất; tổ chức thực hiện đánh giá việc thực thi pháp luật, hiệu quả quản lý và sử dụng đất đai, tác động của chính sách, pháp luật đến kinh tế, xã hội và môi trường. Hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang tiến hành tổng hợp, báo cáo nhanh tình hình triển khai thi hành Luật Đất đai tại địa phương để báo cáo Thủ tướng Chính phủ./.