Đây là thực trạng đáng báo động trong giao dịch thương mại điện tử được bà Vũ Thị Bạch Nga – Trưởng Ban Bảo vệ người tiêu dùng (Cục Quản lý cạnh tranh) đưa ra tại cuộc hội thảo “Bảo vệ người tiêu dùng trong giao dịch điện tử” diễn ra sáng 30/11, tại Hà Nội.

Thanh toán điện tử là một lĩnh vực còn khá mới mẻ đối với cả người tiêu dùng và các cơ quan chức năng của Việt Nam nhưng đã có sự phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây. Lợi dụng điều đó, nhiều đối tượng tội phạm, trong đó có cả người nước ngoài đã thực hiện các vụ việc ăn cắp, lừa đảo lấy thông tin tài khoản cá nhân hoặc của doanh nghiệp để rút tiền hoặc mua bán hàng hoá kiếm lợi bất hợp pháp.

Ăn cắp, lừa đảo lấy thông tin tài khoản cá nhân

Lợi dụng sơ hở trong quản lý và quản trị hệ thống của ngân hàng không phát hiện kịp thời, một số đối tượng là cán bộ ngân hàng đã tranh thủ tham ô, chiếm đoạt gây thiệt hại nghiêm trọng cho các ngân hàng. Ngô Thanh Lam, giao dịch viên phòng giao dịch số 1 Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam trong 8 tháng lập 311 chứng từ giả, lấy cắp mật khẩu của kiểm soát viên để duyệt chuyển tiền và bằng các thao tác trên máy vi tính điều chỉnh cân khớp giữa lượng tiền tốn thực tế hàng ngày với số liệu trên máy tính của mình, lọt qua sự kiểm soát của ngân hàng lấy hơn 4,5 triệu USD, chỉ khi kiểm kê thực tế cuối năm mới phát hiện được.

Cũng liên quan đến việc trộm dữ liệu thẻ tín dụng, Vũ Ngọc Hà đã thực hiện trót lọt việc dùng tiền ăn cắp để mua hàng trên mạng trị giá 441.226.215 đồng trong suốt quãng thời gian từ năm 2004 đến 2006. Hà đã mua một phần mềm domain, đăng ký trò chơi điện tử, rồi sau đó tự tìm kiếm thông tin tài khoản thẻ tín dụng bằng cách tung virus (Keylogger) vào các địa chỉ e-mail của họ để các chương trình diệt virus không phát hiện được, bẻ khoá lấy mật mã. Khi đã lấy được các thông tin từ các tài khoản mà chủ tài khoản tín dụng không biết bị virus xâm nhập, nên đã kích hoạt virus làm cho các thông tin về tài khoản tín dụng được gửi đến email của Hà. Nhiều khách hàng đăng ký tài khoản tại dịch vụ chuyển tiền trực tuyến trên mạng đã bị lộ thông tin và mật khẩu truy cập. Vũ Ngọc Hà thường sử dụng, thực hiện các lệnh chuyển tiền đến bất kỳ địa chỉ nào theo ý mình.

Lợi dụng việc một số hãng hàng không giá rẻ cho phép khách hàng đặt vé, thanh toán tiền qua mạng, Nguyễn Hoàng Yến đã sử dụng công nghệ cao để bẻ khoá, thâm nhập vào tải khoản cá nhân, thẻ tín dụng của hàng trăm chủ thẻ trong nước và nước ngoài để đặt vé máy bay, chi trả tiền vé cho các hãng hàng không giá rẻ, sau đó nhận “tiền tươi” từ khách hàng có nhu cầu mua vé thật. Việc làm này gây thiệt hại cho cả phía các hãng hàng không và các cá nhân bị xâm nhập tài khoản. Theo điều tra ban đầu, chỉ riêng Hãng hàng không Pacific Airlines (Việt Nam) đã bị thiệt hại trên 1 tỷ đồng từ kiểu ăn cắp này của Nguyễn Hoàng Yến. Được biết, một số hãng hàng không giá rẻ nổi tiếng của nước ngoài cũng là nạn nhân của Nguyễn Hoàng Yến.

Đến cuối năm 2009, tại Việt Nam đã có trên 9.500 máy ATM và 33.000 thiết bị chấp nhận thẻ (POS). Cùng với sự phát triển của hệ thống ATM, một số hiện tượng vi phạm pháp luật mới đã xuất hiện liên quan tới hình thức thanh toán này. Các đối tượng đã đánh cắp hoặc mua thông tin cá nhân (như chứng minh nhân dân), sau đó lập tài khoản ATM rồi tiến hành lừa đảo.

Giải pháp nào?

Những vụ việc vi phạm liên quan đến giao dịch điện tử vẫn đang tiếp tục diễn ra, thế nhưng, theo bà Lại Việt Anh- Trưởng phòng Pháp chế Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin - Bộ Công thương: “Cho đến nay, Việt Nam chưa có một văn bản quy phạm pháp luật nào điều chỉnh các hành vi liên quan đến bảo vệ thông tin cá nhân một cách hệ thống. Khái niệm bảo vệ thông tin cá nhân và quyền riêng tư về thông tin cá nhân trên môi trường điện tử vẫn còn là một vấn đề mới mẻ tại Việt Nam. Hệ thống pháp luật hiện nay vẫn còn thiếu những quy định, chế tài cụ thể về bảo vệ thông tin cá nhân trên môi trường mạng. Bên cạnh đó, người dân, doanh nghiệp và cả các cơ quan quản lý nhà nước vẫn còn nhiều bỡ ngỡ với khái niệm này”.

Theo ông Nguyễn Phương Nam – Phó Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh: “Người tiêu dùng trong thương mại điện tử có thể tiếp cận hàng hóa trên toàn cầu với nhiều lựa chọn và hưởng giá ưu đãi nhờ giảm thiểu khâu trung gian. Tuy nhiên, khi tham gia các giao dịch điện tử, người tiêu dùng vẫn chưa yên tâm với lo lắng bị lợi dụng bởi các hành vi thương mại không công bằng, các biện pháp thanh toán không đảm bảo, mất hoặc tiết lộ thông tin cá nhân… khiến đời sống riêng bị xâm phạm. Đây chính là một trong những rào cản lớn đối với sự phát triển của các giao dịch điện tử tại Việt Nam mà các cơ quan chức năng và bản thân các doanh nghiệp đang nỗ lực khắc phục”.

Những tác động tiêu cực của việc sử dụng thông tin cá nhân bất hợp pháp đã ngày càng trở nên rõ ràng hơn. Thực tế này đã khiến cho vấn đề bảo vệ thông tin cá nhân trở thành một chủ đề lớn, thu hút sự quan tâm rộng rãi của các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và cả xã hội.

Theo điều tra hàng năm của Bộ Công thương từ năm 2003 đến nay, vấn đề an ninh an toàn thông tin cá nhân trong giao dịch thương mại điện tử ngày càng được doanh nghiệp và cộng đồng quan tâm. Trong bối cảnh tình trạng thu thập, ăn cắp, sử dụng bất hợp pháp dữ liệu cá nhân như thông tin về địa chỉ email cá nhân, thông tin tài khoản… đang diễn ra ngày càng nhiều thì ý thức của doanh nghiệp và cộng đồng về bảo vệ thông tin cá nhân có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Chính vì vậy, bà Vũ Thị Bạch Nga cho rằng: “Để thương mại điện tử phát huy tốt ưu điểm của mình, các doanh nghiệp tham gia thương mại điện tử ngoài việc thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật còn phải xây dựng lòng tin đối với người tiêu dùng đặc biệt trong bảo mật thông tin, tôn trọng sự riêng tư của người tiêu dùng cũng như giao hàng đúng hạn, trả lời và giải quyết tốt khiếu nại của người tiêu dùng. Về phía người tiêu dùng cũng cần tăng cường việc giám sát các website bán hàng, nếu có nghi ngờ cần dừng ngay các giao dịch”.

Bà Lại Việt Anh cũng cho biết: “Thông tin cá nhân đã và đang trở thành thứ hàng hoá có giá trị đối với doanh nghiệp. Cá nhân, người tiêu dùng khó có thể hình dung hết được những nguy cơ thông tin cá nhân của mình bị khai thác bất hợp pháp khi tham gia giao dịch, mua bán trên môi trường mạng”.

Để có được đánh giá sơ bộ về thực trạng bảo vệ thông tin cá nhân trong các doanh nghiệp Việt Nam, Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin - Bộ Công thương đã tiến hành khảo sát hơn 130 tổ chức có ứng dụng thương mại điện tử trong cả nước (bao gồm các doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng) về tình hình bảo vệ thông tin cá nhân trong thương mại điện tử.

Kết quả phân tích cho thấy, hầu hết các doanh nghiệp đều có thu thập thông tin cá nhân của khách hàng, tuy nhiên các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của vấn đề nên chưa quan tâm thực sự tới việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của khách hàng. Chính vì vậy, theo bà Lại Việt Anh “để có thể xây dựng được một cơ chế bảo vệ quyền lợi của khách hàng hiệu quả, các doanh nghiệp cần tập trung nghiên cứu các quy định hiện hành của Nhà nước để xây dựng các cơ chế quản lý thông tin nội bộ phù hợp. Bên cạnh đó, cần áp dụng các công nghệ bảo mật hiện đại để phòng chống các hành vi trộm cắp xâm nhập bất hợp pháp vào hệ thống thông tin của doanh nghiệp”./.

(Theo: VOVnews)