Phóng viên (PV): Nói đến quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu ngân hàng, điều gì đồng chí quan tâm nhất?

TS Trần Đình Thiên: Trong mấy năm qua, tái cơ cấu hệ thống ngân hàng là một nhiệm vụ chiến lược lớn được triển khai quyết liệt trên thực tiễn, đồng thời là một chủ đề thảo luận nóng bỏng trên các diễn đàn và các phương tiện truyền thông đại chúng.

Cho đến nay, tuy được đánh giá là đã làm được nhiều việc, thậm chí là đạt được những kết quả tích cực vô cùng rõ rệt, song quá trình tái cơ cấu ngân hàng vẫn còn nhiều vấn đề cần xử lý; đồng thời, trước mỗi cách làm, mỗi kết quả mà quá trình này đạt được, vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau. Nhưng tổng thể kết quả chung, tôi đánh giá cao sự nỗ lực của Ngân hàng Nhà nước.

PV: Nói ngắn gọn nhất về thành công của quá trình tái cơ cấu thì đồng chí sẽ nói thế nào?

TS Trần Đình Thiên: Lòng tin của nhân dân và ổn định hệ thống.

PV: Thế còn ấn tượng nhất?

TS Trần Đình Thiên: Dũng cảm, quyết liệt vượt qua rào cản.

PV: Khó khăn lớn nhất?

TS Trần Đình Thiên: Chứng minh cho lý luận hiểu sự lựa chọn hiện nay là cách lựa chọn tối ưu nhất trên nền tảng pháp lý rõ ràng bởi thực chất với kịch bản xử lý hiện nay mang lại kết quả rõ nét.

PV: Vậy theo đồng chí, đâu là vấn đề cụ thể nảy sinh cần giải quyết?

TS Trần Đình Thiên: Thực tế tái cơ cấu làm nảy sinh hàng loạt câu hỏi như thực chất của bước tiến mà quá trình tái cơ cấu ngân hàng đạt được là gì? Sau hơn 3 năm quyết liệt thực thi, đâu là những khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ để đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu? Tiếp tục quá trình đó, triển vọng của công cuộc tái cơ cấu này sẽ ra sao, nhất là khi hệ thống ngân hàng sẽ cùng cả nền kinh tế bước vào giai đoạn hội nhập quốc tế sâu rộng chưa từng thấy và ở “đẳng cấp” rất cao?

Đó là những câu hỏi quan trọng cần phải trả lời. Quan trọng vì số phận tương lai của hệ thống ngân hàng phụ thuộc rất nhiều vào việc trả lời những câu hỏi đó.

PV: Nếu là người có trách nhiệm trả lời những câu hỏi đó thì đồng chí sẽ trả lời như thế nào?

TS Trần Đình Thiên: Cho đến nay, sau 3-4 năm vật lộn với quá trình tái cơ cấu trên cả ba trục ưu tiên, với những kết quả bước đầu đạt được, chúng ta mới thực sự thấm thía với nhận thức rằng tái cơ cấu là một nhiệm vụ khó khăn, thậm chí rất khó khăn và trọng đại; rằng không thể tái cơ cấu theo kiểu “đánh cờ nước một”,“rối đâu gỡ đấy”, “đau đâu tiêm đấy”.

Để tái cơ cấu thành công, rõ ràng không thể chỉ "chăm chăm” vào các vấn đề cụ thể đang đối mặt mà phải có một tầm nhìn xa-cả về hai phía, phía đã qua và phía sắp tới. Nhìn về phía sau để biết và hiểu thấu đáo tại sao phải tái cơ cấu, để nhận diện đúng mình trong hiện tại, với tất cả các điểm mạnh, điểm yếu và cả khuyết tật phải sửa. Còn nhìn về phía trước, đương nhiên, như đã nói, để biết hệ thống ngân hàng được kỳ vọng trở thành cái gì sau tái cơ cấu trong tính khả thi của quá trình tái cơ cấu. Bất kỳ sự ảo tưởng hay hạ thấp mục tiêu nào đều chứa đựng khả năng dẫn tới sự sai lầm trong chiến lược hành động.

Nhìn được cả về hai phía như vậy, sẽ có cơ sở để đánh giá một cách khách quan, công bằng những gì mà hệ thống ngân hàng nói chung, NHNN nói riêng đã làm được trong thời gian qua, đồng thời, nhờ đó, xác định chính xác hơn cách thức tiếp tục tái cơ cấu trong giai đoạn tới và triển vọng đáng tin tưởng của quá trình này.

PV: Có nghĩa là khi đánh giá tái cơ cấu ngân hàng cần đánh giá theo kiểu “nhìn trước ngó sau”?

TS Trần Đình Thiên: Rõ ràng, trong 5 năm vừa qua, toàn bộ hệ thống ngân hàng-cùng với cả nền kinh tế phải vật lộn để giải quyết hậu quả giai đoạn phát triển trước để lại.

Trước hết, đó là hậu quả của giai đoạn phát triển “nóng” của hệ thống ngân hàng, trong nhiều trường hợp có nguyên nhân từ việc đánh giá không đúng mức những rủi ro tiềm năng trong quá trình tạo lập và phát triển hệ thống.

Đó còn là hậu quả mà hệ thống ngân hàng phải gánh do cách tăng trưởng của nền kinh tế trong thời kỳ trước, cũng là cách tăng trưởng dễ dãi, dựa nhiều vào "nguồn cung vốn dễ" và cách kinh doanh nặng tính đầu cơ, chộp giật của nhiều doanh nghiệp. Vay dễ, phục vụ “phong trào" đầu cơ bất động sản và chứng khoán, tạo nên các "bong bóng". "Di sản" trực tiếp để lại cho hệ thống ngân hàng là khối lượng nợ xấu lớn, “cục máu đông” rất khó tan của cơ thể kinh tế được cấu trúc chủ yếu từ các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, rất non trẻ và yếu kém.

PV: Vậy giải quyết câu chuyện tái cơ cấu ngân hàng là câu chuyện không phải của riêng ngành ngân hàng?

TS Trần Đình Thiên: Có thể nói 5 năm qua là 5 năm mà nền kinh tế và hệ thống ngân hàng phải "trả giá" cho những sai lầm, những yếu kém, non nớt của giai đoạn trước để lại. "Di sản" để lại, như chúng ta biết, là rất nặng nề, trong từng tiểu hệ thống riêng lẻ (ví dụ, từng ngân hàng yếu kém, hệ thống ngân hàng yếu kém); còn nặng nề hơn là trong cơ chế, trong cách thức vận hành và phương thức tăng trưởng mà nền kinh tế đã quen.

Ngân hàng không phải chỉ xử lý vấn đề của riêng từng ngân hàng và của hệ thống của mình mà còn phải góp phần "tháo gỡ" các vấn đề chung (ví dụ như phải giúp vực dậy hàng nghìn, hàng chục nghìn doanh nghiệp yếu kém và dự án có vấn đề). Thêm vào đó, hệ thống ngân hàng phải xử lý các vấn đề của mình trong bối cảnh, tình thế chung của nền kinh tế-nhìn chung là rất khó khăn, phức tạp-nhiều doanh nghiệp phá sản hay sa sút, ngân sách thiếu hụt, nhiều cân đối lớn bị rung lắc, chao đảo mạnh

Vạch ra mối quan hệ quá khứ-hiện tại như vậy để nhận diện đúng căn nguyên của chiến lược hành động và của kết quả mà tái cơ cấu ngân hàng đạt được cho đến nay.

PV: Vậy theo đồng chí, trong tương lai, chúng ta phải làm gì?

TS Trần Đình Thiên: Một là cần dành những nỗ lực lớn hơn nữa cho tái cơ cấu để giúp hệ thống vượt qua di sản của chính nó; và cách tiến hành tái cơ cấu, dù đã mang lại những kết quả tích cực, góp phần giúp nền kinh tế không rơi vào khủng hoảng, giúp tái lập ổn định và phục hồi tăng trưởng, vẫn còn nhiều điểm phải bàn, phải bổ sung, phải thay đổi mạnh mẽ, phải kiên trì hơn nữa mới mong xoay chuyển căn bản tình hình, hoàn thành nhiệm vụ tái cơ cấu.

Hai là, những gì mà quá trình này chưa làm được, cần phải được giải thích bằng chính sự tồn đọng của cái “di sản” nặng nề đó. Thậm chí phải coi đó là nguyên nhân chính cho những tồn tại, chứ không phải là chê trách hệ thống ngân hàng hiện tại, vốn đã có rất nhiều nỗ lực vực dậy, thử nghiệm nhiều giải pháp cải cách hệ thống-kể cả việc mua ngân hàng "không đồng" để đạt được kết quả tái cơ cấu bước đầu.

Trên thực tế, điều rất rõ ràng là hệ thống ngân hàng đã trụ vững, giúp nền kinh tế trụ vững, quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng đạt được không ít kết quả tích cực. Ðiểm tin cậy của xã hội đối với hệ thống ngân hàng, đối với Thống đốc và ban Lãnh đạo NHNN, được cải thiện rõ rệt và chắc chắn.

Thiết nghĩ, đánh giá tái cơ cấu hệ thống ngân hàng phải có cách nhìn biện chứng, khách quan và công bằng như vậy mới có thể chính xác.

PV: Vậy đâu là điều quan trọng nhất mà ngành ngân hàng phải làm bây giờ, thưa đồng chí?

TS Trần Đình Thiên: Để thành công trong việc tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, phải căn cứ vào những căn nguyên gây ra khuyết tật hệ thống của nó để khắc phục, nghĩa là phải chữa cả những căn bệnh của nền kinh tế “dính” đến ngân hàng. Nếu hệ thống doanh nghiệp còn tiếp tục yếu kém như hiện nay thì làm sao có thể xử lý vấn đề nợ xấu trong khuôn khổ tái cơ cấu? Nếu NHNN không mua các ngân hàng thua lỗ, đã phá sản trên thực tế, với năng lực trả nợ “âm” với mức giá “không đồng" thì giải pháp nào là thích hợp để “giữ” cho khâu yếu không kéo cả hệ thống rơi vào dây chuyền sụp đổ?

Với tất cả thực trạng như vậy, xu hướng cải thiện tình hình là rõ, tuy chậm mà chắc, lòng tin vào cách làm và chương trình tái cơ cấu của NHNN tăng lên một cách chắc chắn; nhưng mặt khác, vấn đề hãy còn ngổn ngang.

Tái cơ cấu ngân hàng còn có nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu hội nhập, phải tạo ra được thế và lực đương đầu với quá trình này, cả ở khía cạnh đón nhận cơ hội lẫn vượt qua thách thức.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

Theo QĐND