Hầm chỉ huy tác chiến nằm tại khu A Hoàng thành Thăng Long, phía Tây đầu hồi nhà làm việc của Cục tác chiến. Một cửa hầm phía Đông nối với nhà làm việc của Cục tác chiến, cửa phía Nam thông với khu Đoan Môn. Nơi đây, các đồng chí trong Bộ Chính trị, chỉ huy Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng tư lệnh QĐND Việt Nam đã chỉ đạo thắng lợi 2 cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ đánh phá miền Bắc mà đỉnh cao là trận “Điện Biên Phủ trên không” từ ngày 18/12 – 29/12/1972.

Căn hầm được xây dựng từ năm 1964 đến năm 1965, kết cấu nửa nổi nửa chìm bằng bê tông nguyên khối với khối lượng khoảng 1000 m3; nóc dày 1,4 m; tường dày 40 cm. Khi xây dựng Hầm chỉ huy tác chiến, Bộ Tổng tham mưu quyết định đánh sập tầng hai nhà làm việc của Cục tác chiến, tạo ra đống đổ nát ngụy trang, tránh sự phát hiện của máy bay do thám. Được đánh giá là hiện đại nhất lúc bấy giờ, Hầm chỉ huy tác chiến có hệ thống lọc bụi, chống nhiễu, hệ thống điều hòa và có khả năng chống được bom nguyên tử. Với diện tích 65 m2, căn hầm chia làm hai phòng: phòng giao ban tác chiến và phòng trực ban tác chiến.

Phòng giao ban tác chiến là nơi các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước, Quân đội đến làm việc, chỉ huy 2 cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ. Phòng trực ban tác chiến được đầu tư đồng bộ với 4 cabin (mỗi cabin chỉ huy một mặt trận, được trang bị 3 máy điện thoại do một người trực đảm trách); hệ thống tiêu đồ xác định vị trí máy bay của cả ta và Mỹ phục vụ công tác chỉ huy tác chiến, bản đồ chiến sự, hệ thống thông tin liên lạc, còi báo động, loa phóng thanh thông báo máy bay địch.

Sau 40 năm kể từ khi Hiệp định Paris ký kết, Bộ Tổng tham mưu chuyển lên làm việc tại Nhà tác chiến; đến nay, Hầm chỉ huy tác chiến mới được đưa vào sử dụng phục vụ du khách đến tham quan, tìm hiểu. Công tác tu bổ, phục hồi được bắt đầu từ năm 2011. Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội phục dựng toàn bộ không gian di tích như: Hệ thống vách gỗ, hệ thống trần gỗ, hệ thống bản đồ bằng giấy đã ẩm mốc, bong tróc; phục dựng nguyên mẫu 4 phòng thông tin (cửa phòng, vách phòng, tay nắm cửa, bản lề, nền phòng, kệ máy thông tin liên lạc); phục chế tiêu đồ phòng không có đánh dấu đường máy bay B52, tu bổ đường ổng dẫn khí, làm mái che mưa tại cửa hầm…

Việc phục dựng được dựa trên những xác minh các nhân chứng từng tham gia làm việc tại khu A – Thành cổ. Cùng với xác minh sự kiện, Trung tâm cũng xác minh các kíp trực ban, các vị lãnh đạo đã làm việc tại Hầm chỉ huy tác chiến. Trong quá trình sưu tầm hiện vật liên quan đến hoạt động chỉ huy tác chiến trong căn hầm, các cán bộ của Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội đã sưu tầm được 185 hiện vật trong tổng số khoảng 197 hiện vật; bao gồ điện thoại, sổ nhật ký công tác, đồ dùng sinh hoạt (ấm chén, đèn bão, quạt…), quân tư trang; nổi bật là hệ thống thông tin với 20 chiếc điện thoại trong đó có một máy chỉ dùng để nghe điện thoại từ Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc chiến tranh chống phá hoại của đế quốc Mỹ lần thứ nhất. Trong dịp này, Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội cũng xây dựng chuyên đề thuyết minh, phục vụ du khách đến tham quan, tìm hiểu./.

Đinh Thị Thuận - TTXVN