Nhận định về thị trường lúa gạo trong năm 2011, các chuyên gia cũng dự báo rằng, sản lượng lúa gạo sẽ tăng và việc tiêu thụ trong nước cũng sẽ tăng theo. Hiện nay gạo tồn kho tại một số nước lớn như Ấn Độ, Trung Quốc vẫn đang ở mức cao, nhưng tại nhiều vùng lãnh thổ trên thế giới lại sụt giảm mạnh, nhất là trong bối cảnh diễn biến tình hình thời tiết (bão tuyết ở châu Âu, Mỹ, lũ lụt tại Úc...) có chiều hướng xấu đi. Tuy nhiên, có điều đáng bàn là từ năm 2011, chính thức các doanh nghiệp nước ngoài được trực tiếp vào Việt Nam kinh doanh. Nguy cơ các doanh nghiệp nhỏ, các cơ sở thu mua lúa gạo nhỏ, lẻ rất dễ lọt vào tay các nhà kinh doanh gạo nước ngoài. Theo thống kê hiện nay cả nước có hàng trăm doanh nghiệp tham gia thị trường xuất khẩu nhưng số doanh nghiệp xuất khẩu đúng nghĩa chỉ khoảng hơn 30 công ty. Có một vài doanh nghiệp cả năm chỉ xuất được vài côngtenơ gạo. Một khó khăn khác mà các doanh nghiệp gạo đối diện là tình trạng thiếu vốn, muốn tiếp cận được lại phải chịu mức lãi suất cao.

Giải pháp nào để nâng cao chuỗi xuất khẩu?
Để hạt gạo Việt Nam được nâng cao giá trị, mức lãi của nông dân tăng lên, ông Nguyễn Văn Tiến, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần xuất nhập khẩu An Giang (ANGIMEX) cho rằng, cần đầu tư công nghệ giống, công nghệ sau thu hoạch, kho trữ lúa gạo chuyên dùng và đảm bảo chất lượng, xây dựng thương hiệu, qua đó giúp nâng cao giá trị hạt lúa, tạo ra chuỗi giá trị lúa gạo mà mục đích cuối cùng là nâng cao thu nhập cho người nông dân.

Việc tạo ra vùng nguyên liệu nhằm ổn định hơn trong sản xuất và xuất khẩu, đặc biệt là khi thị trường mở, công ty nước ngoài vào là việc lớn để cho các doanh nghiệp Việt đứng vững.

Theo Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, lúa là mặt hàng Việt Nam đã chủ động từ khâu sản xuất nguyên liệu, chế biến và xuất khẩu. Tuy nhiên, đối với riêng mặt hàng gạo, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, tự phát; chưa có các trung tâm của vùng hoặc của nhà nước áp dụng các công nghệ mới với quy mô và hiệu quả vượt trội. Các thương lái và đại diện chợ đầu mối cho biết, quy trình thu mua và vận chuyển lúa gạo hiện nay vẫn kế thừa hệ thống trước đây, trong khi đó, hiệu quả sử dụng vốn, kho bãi và vận chuyển thậm chí còn kém hơn so với trước đây.

Chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển nông nghiệp nông thôn bàn rằng, để phát triển mặt hàng lúa gạo trong thời gian tới, Việt Nam phải có chính sách nhằm đảm bảo nguồn lúa cho ngành công nghiệp xuất khẩu gạo. Bên cạnh đó, cần nhanh chóng hoàn thiện chính sách về đất đai, chấm dứt tình trạng đất đai thu lại của nông nghiệp không phục vụ phát triển công nghiệp mà xoay sang phục vụ đầu cơ bất động sản. Quan trọng nhất là phải có chính sách đầu tư nâng cấp, xây dựng mới một số cảng biển và đường giao thông tại khu vực phía Nam nhằm đảm bảo việc thu mua lúa gạo thuận lợi, nhanh chóng.

Bà Trần Thanh Bình – đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư hiến kế rằng, xây dựng chính sách nên chú ý vào ba yếu tố: nâng cấp quy trình, nâng cấp sản xuất và nâng cấp chuỗi.

Theo tiến sĩ Võ Hùng Dũng, để nâng cao sức cạnh tranh gạo Việt Nam cần phải nâng cao chuỗi giá trị hạt gạo để kết nối từng khâu trong sản xuất và tiêu thụ. Gạo Việt Nam thấp hơn gạo Thái Lan khoảng 60USD/tấn do hệ thống phân phối yếu kém, phải qua nhiều tầng nấc và người bán chiếm giữ giá trị tăng thêm đa số, nông dân rất thiệt thòi.

Việc nâng cao chuỗi xuất khẩu cho gạo, như vậy cần dựa trên liên kết 4 nhà và hành xử theo nguyên tắc thị trường, đảm bảo hài hòa lợi ích các bên để liên kết này thật sự bền vững. Đồng thời Nhà nước cũng cần hỗ trợ vận hành các trung tâm giao dịch nông sản, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, chấn chỉnh lại hệ thống các trung tâm kiểm tra chất lượng, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại.

Theo Thuý Hằng/Báo Đại đoàn kết