Về dự án Thủy điện Sông Tranh 2, tại kỳ họp Quốc hội này, Ủy ban Khoa học công nghệ, môi trường của Quốc hội đã thực hiện một Báo cáo giám sát và đã gửi đến các vị đại biểu Quốc hội. Trong Báo cáo đã đưa ra các đánh giá cũng như các kiến nghị để Chính phủ cùng với các cơ quan liên quan tiếp tục triển khai, Báo cáo đã nêu rất rõ ràng, tôi xin báo cáo thêm một số nội dung như sau:

Sông Tranh 2 là một dự án thủy điện nằm trong hệ thống bậc thang Vu Gia - Thu Bồn, có công suất là 190MW, có 2 tổ máy 95MW và khoảng 700 triệu KW/giờ/năm. Dự án đã được khởi công từ tháng 3/2006 và tích nước giai đoạn 1 là cuối năm 2010, tích nước giai đoạn 2 là cuối năm 2011. Dự án sau khi tích nước đã đưa vào vận hành đã xuất hiện 2 vấn đề.

Một là, xuất hiện thấm ở công trình đập. Lượng thấm từ 30-80 lít trên giây, đã vượt mức tiêu chuẩn cho phép. Hai là, xuất hiện động đất. Động đất này sau này được xác định là động đất kích thích do tác động của hồ chứa. Từ tháng 11-2011 đến nay có 66 đợt động đất kích thích, trong đó có 2 lần có động đất đạt 4,2 độ richter và một lần trong ngày 22-10 gần đây lên đến mức động đất cao nhất là 4,6 độ richter trên tiêu chuẩn thiết kế là 5,5 độ richter và tiêu chuẩn tính kiểm tra của đập là 6 độ richter.

Để khắc phục vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo rất kịp thời là yêu cầu Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước, Bộ Khoa học công nghệ, Bộ Công thương và Viện Vật lý địa cầu cùng với chủ đầu tư và Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam thực hiện việc kiểm tra trên công trường và đưa ra các giải pháp:

Về chống thấm: Đến tháng 8-2012 việc chống thấm đã được nghiệm thu. Như vậy, kết quả chống thấm của 10 khe nhiệt chính đã giảm từ 26 lít/giây xuống 0,02 lít/giây, đã giảm được 99,9%, đạt vượt tiêu chuẩn cho phép. Các vị trí thấm khác của 20 khe nhiệt khác cộng với nền cũng đạt giảm 86%, như vậy đã đạt chuẩn cho phép về chống thấm.

Về động đất: Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước đã thuê một công ty tư vấn nước ngoài- công ty của Thụy Sĩ đánh giá về ổn định đập trên các tiêu chí về thiết kế đập, tiêu chí về ổn định đập, tiêu chí về an toàn, về quan trắc đập và khả năng gây động đất hồ chứa. Báo cáo đánh giá của tư vấn nước ngoài đều cho rằng đập được thiết kế bảo đảm về tiêu chuẩn và có dự phòng về ổn định đập cũng như ổn định chống động đất. Theo thiết kế với động đất là 5,5 độ richter thì gia tốc nền của nó thiết kế là 150cm/s2 và động đất lớn nhất vừa qua là 4,6 độ richter thì gia tốc nền đạt 108cm/s2. Nếu theo số liệu tính kiểm tra ổn định đập thì gia tốc nền này tính kiểm tra lên đến 250cm/s2, như vậy về mặt ổn định đập đến hiện nay cho thấy không có dấu hiệu mất an toàn của đập cũng như về hồ chứa.

Tuy vậy, trên cơ sở báo cáo của Hội đồng nghiệm thu Nhà nước cũng như của các cơ quan có liên quan như Bộ Khoa học công nghệ, Viện Vật lý địa cầu, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo lấy mục tiêu là bảo đảm an toàn cho người dân vùng hạ du làm mục tiêu số 1, cho nên đã quyết định là không tích nước hồ chứa của mùa lũ năm nay và giao cho Hội đồng nghiệm thu Nhà nước cùng với các Bộ Khoa học công nghệ, Viện Vật lý địa cầu, Bộ Công thương, Bộ Xây dựng tổ chức một đoàn công tác để vào kiểm tra cũng như theo dõi đánh giá đập trong suốt thời gian mùa lũ năm nay.

Việc chống thấm tuy đã đạt kết quả như vậy, nhưng cũng cần phải được tiếp tục theo dõi đánh giá; về động đất kích thích Thủ tướng cũng đã giao cho Bộ Khoa học công nghệ, Viện Vật lý địa cầu thuê cả chuyên gia nước ngoài để đánh giá toàn bộ về ổn định của hồ chứa, đánh giá về tình trạng địa chất của hồ chứa cũng như ổn định an toàn đập.

Trong thời gian vừa qua các bộ, ngành cũng đã triển khai nghiêm túc kết luận của Thủ tướng Chính phủ và cũng đã có những báo cáo đánh giá về tình trạng của đập và hồ chứa, cho đến nay chưa có những dấu hiệu gây mất an toàn của hồ chứa và đập. Chúng ta cũng tiếp tục sẽ theo dõi hồ chứa cũng như đập của Sông Tranh 2 trong mùa lũ năm nay. Thủ tướng cũng có chỉ đạo xây dựng phương án phòng, chống lụt bão cũng như đang triển khai xây dựng phương án phòng, chống vỡ đập. Việc này sẽ được khẩn trương thực hiện và khi chuẩn bị xong phương án này, sẽ xây dựng các phương án để diễn tập sự cố khi vỡ đập để có bảo đảm an toàn trong trường hợp nếu có trường hợp xấu nhất xảy ra.

Đối với việc quan trắc đập: Thủ tướng đã giao cho các cơ quan bảo đảm lắp 5 trạm về đo địa chấn cũng như lắp đầy đủ các thiết bị quan trắc đập, để có điều kiện theo dõi và đánh giá về ổn định và an toàn đập trong thời gian tới.

Còn về công tác thống kê, đền bù: Chính phủ đã giao cho chủ đầu tư cũng như các bộ cùng Ủy ban nhân dân địa phương thống kê hơn 1.000 nhà của người dân bị ảnh hưởng, bị tác động bị nứt thì sẽ có các giải pháp chủ đầu tư để đền bù, hỗ trợ cho người dân trong thời gian tới.

Về những vướng mắc trong khâu đền bù tái định cư đối với 1.000 hộ dân, 5.000 khẩu bị tác động khi thực hiện dự án này, chủ đầu tư cũng như Ủy ban nhân dân địa phương cũng đang có các giải pháp để khắc phục về vấn đề thiếu đất sản xuất, về vấn đề bảo đảm xây dựng các đường nội bộ khu tái định cư, về vấn đề khắc phục các nhà tái định cư còn chưa bảo đảm chất lượng cũng như cung cấp nước cho các khu tái định cư.

Về vấn đề tuyên truyền: Chúng tôi cho rằng thời gian vừa qua các bộ cũng như Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam đã phối hợp với người dân hỗ trợ hướng dẫn các phương án ứng phó khi có động đất kích thích xảy ra và bảo đảm để người dân có thể hết sức bình tĩnh, không chủ quan nhưng không hoang mang, để vừa có thể ứng phó được một cách an toàn khi có động đất xảy ra, đồng thời vừa bảo đảm được cuộc sống sản xuất, sinh hoạt bình thường./.

Phạm Tuấn