Cuối năm, gần như cùng lúc có hai sự kiện liên quan đến việc tổ chức lễ hội gây sự quan tâm của dư luận. Thứ nhất là yêu cầu của Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch về việc các tỉnh, thành phố chỉ tổ chức lễ hội lớn trong chu kỳ 3 đến 5 năm thay vì hằng năm hoặc hai năm một lần như thời gian qua. Thứ hai là đề xuất của nhóm nghiên cứu của Phân viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam tại Huế về việc sẽ tổ chức Festival Huế bốn mùa trong năm gắn với truyền thống văn hóa, tâm linh của người dân thay vì festival hai năm một lần, người dân chỉ đi xem, là người ngoài cuộc như trong 8 kỳ đã qua.

Quyết định của Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch và ý tưởng “Festival bốn mùa” tuy khác nhau về nhịp độ, quãng cách thời gian tổ chức lễ hội festival nhưng đều giống nhau từ mục đích, điểm xuất phát là để các lễ hội thực sự là của dân, do dân, phát huy vốn văn hóa truyền thống-hiện đại tại địa phương và giảm chi phí của Nhà nước và xã hội.

Dễ dàng nhận thấy những năm qua, Festival Huế đã trở thành một sự kiện văn hóa quốc tế lớn, đặc sắc, có sức thu hút đáng kể đối với công chúng trong nước và khách nước ngoài. Được tổ chức với quy mô lớn, rầm rộ với nhiều đoàn nghệ thuật nước ngoài, nhiều chương trình biểu diễn, trình diễn, trưng bày, nhưng thực tế Festival Huế đã dẫn đến sự no nê, quá tải đối với số đông công chúng, sớm trở nên nhàm chán. Quan trọng hơn, dù đã có những cải tiến cùng các biện pháp để gần dân nhưng festival vẫn không phải của dân, người dân chỉ đứng bên lề, không được thực hành lễ hội. Mặt khác, các chương trình nước ngoài ngày càng lấn át các chương trình, nội dung trong nước.

Không phong phú, mới mẻ như Festival Huế, các lễ hội lớn hiện đại tổ chức tại các địa phương nhân các dịp lễ, kỷ niệm hoặc nhằm mục đích quảng bá không thực sự hấp dẫn, rất tốn kém, đều diễn ra với những nội dung na ná nhau, bắt chước nhau nên lễ hội to mà thành nhạt. Ở các lễ hội này, người dân không phải là nhân vật chính, không có diễn xướng, biểu diễn văn hóa, nghệ thuật hay hoạt động văn hóa truyền thống, tâm linh.

Ý tưởng “Festival bốn mùa” tổ chức festival theo bốn trục Xuân, Hạ, Thu, Đông gắn kết với các lễ hội truyền thống tại Huế có thể còn cần sự nghiên cứu, góp ý để hoàn thiện và càng không phải là mô hình cho mọi khu vực, địa phương, song đó chí ít cũng giúp cho các nơi khác những gợi ý về mục đích, phương hướng tiếp cận trong tổ chức lễ hội hiện đại.

Các lễ hội hiện đại sẽ không thể hấp dẫn người dân như các lễ hội truyền thống nếu như không phải do người dân làm chủ thể. Điều này đã nói nhiều song chỉ khi thực sự tổ chức cho nhân dân làm với tình cảm, tâm linh và vốn liếng văn hóa của chính mình, lễ hội hiện đại mới trở nên sinh động như tấm lòng thành kính, như hương hoa của cuộc sống./.

Nguyễn Mạnh (QĐND)