Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà gửi lẵng hoa chúc mừng.

Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa thay mặt Ban Bí thư dự, phát biểu chúc mừng và nêu định hướng nhiệm vụ cho Hội đồng những năm tới.

Tham dự buổi lễ còncó đồng chí Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương và là Chủ tịch kiêm nhiệm Hội đồng nhiệm kỳ đầu tiên; các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng; đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các tỉnh, thành phố, các cơ quan, đơn vị trung ương và địa phương.

Phát biểu diễn văn kỷ niệm, PGS. TS nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng nêu rõ, đầu thập niên chín mươi của thế kỷ XX, sau khi mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và một số nước Đông Âu sụp đổ, các nước xã hội chủ nghĩa còn lại và phong trào cộng sản, cánh tả trên thế giới rơi vào tình thế hết sức khó khăn, tư tưởng chính trị dao động, trật tự xã hội có nhiều biến động phức tạp. Ở nước ta, sự nghiệp đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo (từ Đại hội VI, năm 1986) mới đi qua một chặng đường chưa đủ dài, vừa tìm tòi, vượt ghềnh thác, vừa bảo đảm sự ổn định chính trị và mở lối phát triển kinh tế-xã hội. Cùng với một số thành tựu và bài học bước đầu, quá trình đổi mới của ta cũng bộc lộ không ít lúng túng, bất cập cần được nhìn nhận đầy đủ và điều chỉnh đúng đắn, kịp thời. Bối cảnh đó tác động mạnh mẽ, nhiều chiều đến các tầng lớp nhân dân, trong đó có giới trí thức, văn nghệ sỹ. Trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật, một số nhà nghiên cứu lý luận, phê bình và văn nghệ sĩ có biểu hiện hoang mang, dao động; một số người phủ nhận hệ thống lý luận văn nghệ mác-xít; đòi văn nghệ thoát ly sự lãnh đạo của Đảng; cổ súy cho các khuynh hướng “hạ bệ”, “giải thiêng” danh nhân lịch sử, văn hóa, văn nghệ; chia rẽ nội bộ giới văn nghệ và khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Trước tình hình đó, để bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa chính trị và văn nghệ; đấu tranh phản bác các quan điểm, luận điệu sai trái, thù địch, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) đã ban hành Quyết định số 81-QĐ/TW, ngày 10/9/2003 về việc thành lập Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương. Đây là quyết định kịp thời, đúng đắn thể hiện sự nhạy bén, chủ động và sáng suốt của Đảng đối với lĩnh vực văn học, nghệ thuật được Đảng ta khẳng định là “bộ phận rất quan trọng và đặc biệt đặc biệt tinh tế của văn hóa”. Bộ máy tổ chức và nhân sự của Hội đồng qua từng nhiệm kỳ bao gồm một số đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (sau đó là Ban Tuyên giáo Trung ương); đại diện lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thông tin (sau đó là Bộ Văn hóa, Thể thao, Du lịch và Bộ Thông tin và Truyền thông; đại diện lãnh đạo các cơ quan Đài Tiếng nói Việt Nam; Đài Truyền hình Việt Nam; Cục Tuyên huấn (Tổng cục Chính trị QĐNDVN); Cục Công tác đảng, Công tác chính trị (Bộ Công an); Liên hiệp các hội văn học, nghệ thuật Việt Nam và các hội chuyên ngành Trung ương; các chuyên gia hàng đầu ở lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, báo chí, xuất bản, các trường đại học, viện nghiên cứu trong cả nước. 

Hai mươi năm qua, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương tập trung nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, tư vấn giúp Đảng, Nhà nước xây dựng và lãnh đạo thực thiện nhiều nghị quyết, chính sách ở tầm chiến lược, vĩ mô về văn hóa, văn nghệ; tư vấn và hỗ trợ nhiều ban, bộ, ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị trong công tác chỉ đạo, quản lý văn hóa, văn nghệ. Tổ chức nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm, nghiên cứu khoa học; hoàn thành các đề án, đề tài khoa học cấp nhà nước và cấp ban đảng. Đó là các đề tài lớn như: “Văn học, nghệ thuật Việt Nam trong quá trình thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội”; “Văn hóa trong chủ thuyết phát triển của Việt Nam”; “Tư tưởng lý luận văn nghệ trung cận đại ở Việt Nam”; “Quá trình tiếp thu các tư tưởng lý luận văn nghệ nước ngoài vào Việt Nam từ đầu thế kỷ XX”; “Từng bước xây dựng hệ thống lý luận văn nghệ Việt Nam”; “Văn học, nghệ thuật Việt Nam qua 50 năm đất nước thống nhất, đổi mới, hội nhập và phát triển”… Nhiều đề tài thiết thực cấp ban đảng như: “Mối quan hệ giữa chính trị và văn nghệ từ thời kỳ Đổi mới đến nay”; “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với văn học, nghệ thuật”; “Xây dựng hệ giá trị văn học, nghệ thuật Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”; “Đấu tranh phản bác quan điểm sai trái trong văn học, nghệ thuật”; “Văn học, nghệ thuật với việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam”; “Phấn đấu sáng tạo nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao”; “Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943) và sự phát triển tư duy lý luận của Đảng về văn hóa, văn nghệ 80 năm qua”... 

Hội đồng đã tiến hành nhiều cuộc khảo sát thực tiễn, nghiên cứu lý luận ở trong và ngoài nước, tư vấn giúp lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các ban, bộ, ngành, địa phương nhiều vấn đề quan trọng, cấp thiết về văn hóa, văn nghệ như “Giải quyết mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn học, nghệ thuật; “Đánh giá tác động của chủ trương xã hội hóa đến sự phát triển văn học, nghệ thuật”; “Vấn đề tiếp thu lý thuyết văn nghệ nước ngoài vào Việt Nam”; “Xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật Việt Nam sau 15 năm thực hiện Nghị quyết 23-NQ/TW của Bộ Chính trị”; “Các khuynh hướng vận động và phát triển của văn học, nghệ thuật - nhận diện, dự báo, định hướng”; “Một số giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật”; “Văn học, nghệ thuật với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo”; “Văn học, nghệ thuật với nhiệm vụ phòng, chống đại dịch Covid-19”; “Văn học, nghệ thuật với việc quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới”... 

Trong 20 năm qua, Hội đồng tổ chức các hội nghị tập huấn nhằm nâng cao nhận thức, trình độ, năng lực và bản lĩnh cho đội ngũ cán bộ lĩnh vực tuyên giáo, văn hóa, văn nghệ, báo chí, xuất bản, truyền thông, nghiên cứu, giảng dạy về văn học, nghệ thuật; bồi dưỡng trình độ, nghiệp vụ cho các cây bút lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trẻ.

Tổ chức các hội nghị, hội thảo, tọa đàm khoa học nhân các sự kiện trọng đại của đất nước, tôn vinh các danh nhân văn hóa và cách mạng tiêu biểu. Tập trung đánh giá, phân tích, dự báo tình hình, đề xuất phương hướng, giải pháp phát triển văn học, nghệ thuật trước yêu cầu mới; cung cấp và trang bị những kiến thức, kỹ năng cơ bản trong sáng tác, lý luận, phê bình, quảng bá và tiếp nhận giá trị văn học, nghệ thuật. Sau mỗi hội nghị, hội thảo, Hội đồng có báo cáo gửi Ban Bí thư, Ban cán sự đảng Chính phủ, Ban Tuyên giáo Trung ương và các cơ quan liên quan; các tham luận có chất lượng cao được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật biên tập, in thành sách để tuyên truyền, phổ biến rộng rãi. Hội đồng đã tổ chức được 16 cuộc hội thảo khoa học cấp quốc gia, hàng chục cuộc hội thảo, tọa đàm khoa học cấp ban đảng, góp ý các dự thảo văn kiện trình các kỳ Đại hội Đảng; dự thảo các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về văn hóa, văn nghệ; việc thể chế hóa, hiện thực hóa đường lối, nghị quyết của Đảng bằng chính sách, cơ chế, nguồn lực của Nhà nước; góp ý, phản biện nội dung, chương trình văn học trong sách giáo khoa các cấp học phổ thông; vấn đề nghiên cứu, giảng dạy các bộ môn văn học, mỹ học và ngôn ngữ trong các trường đại học, cao đẳng; đánh giá tình hình, nêu giải pháp góp phần tháo gỡ khó khăn cho các lĩnh vực văn học, điện ảnh, sân khấu, âm nhạc, mỹ thuật, nhiếp ảnh, kiến trúc, múa, văn nghệ các dân tộc thiểu số, văn nghệ dân gian.

Hằng năm, Hội đồng tổ chức thẩm định và trao Tặng thưởng các tác giả có tác phầm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật xuất sắc và hỗ trợ xuất bản cho các bản thảo sách có chất lượng cao. Tính đến tháng 9 năm 2023, có 248 tác phẩm đã được trao Tặng thưởng; có 147 bản thảo được hỗ trợ xuất bản thành sách chuyên khảo.

Qua 20 năm xây dựng, trưởng thành, có 7 đồng chí là Lãnh đạo và Ủy viên Hội đồng được Chủ tịch nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật và khoa học, công nghệ gồm: Nhạc sỹ Trần Hoàn, Nhà thơ Hữu Thỉnh, Giáo sư Hà Minh Đức, Đạo diễn, NSND Hải Ninh, NSND Chu Thúy Quỳnh, Nhà nhiếp ảnh Chu Chí Thành, NSND, PGS,TS Ứng Duy Thịnh; có 25 đồng chí là Lãnh đạo và Ủy viên Hội đồng được Chủ tịch nước tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật và khoa học, công nghệ và nhiều giải thưởng danh giá khác.

Cơ quan ngôn luận và trao đổi kiến thức, chuyên môn của Hội đồng, từ chỗ là bản tin khoa học, đến năm 2012, được nâng cấp thành Tạp chí Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật; được Hội đồng chức danh giáo sư nhà nước đưa vào danh mục các tạp chí được tính điểm khoa học cao nhất là 1 điểm. 

Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương ghi nhận và biểu dương nỗ lực, sáng tạo và thành tích mà Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương đã đạt được trong 20 năm qua. Trân trọng cảm ơn, ghi nhận sâu sắc nỗ lực, sức sáng tạo và công lao đóng góp của các đồng chí Lãnh đạo và thành viên Hội đồng các thời kỳ; các chuyên gia, nhà khoa học, nhà lý luận, phê bình và anh chị em văn nghệ sĩ đối với sự phát triển và trưởng thành của Hội đồng. Với 5 nhiệm kỳ hoạt động, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương từng bước khẳng định vai trò, vị thế, uy tín trong đời sống văn học, nghệ thuật; không ngừng đổi mới, sáng tạo cả nội dung và phương thức hoạt động; tập hợp, kết nối trí tuệ, tâm huyết của đội ngũ chuyên gia, các nhà khoa học, nhất là đội ngũ lý luận, phê bình và văn nghệ sĩ cả nước. Hội đồng đã đạt được những kết quả quan trọng, hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao; góp phần thiết thực thúc đẩy sự phát triển nền văn học, nghệ thuật nước nhà. Hội đồng đã tập trung nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, tư vấn giúp Đảng, Nhà nước về lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, nhất là công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. Triển khai nhiều hoạt động phong phú, bổ ích, thiết thực hằng năm như tổ chức các cuộc hội thảo, tọa đàm khoa học; hoàn thành các đề án, đề tài nghiên cứu khoa học có tính quan trọng và cấp thiết đạt chất lượng cao. 

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa yêu cầu Hội đồng tiếp tục phát huy huy động tối đa kinh nghiệm, trí tuệ, tâm huyết của các đồng chí lãnh đạo và thành viên Hội đồng qua các thời kỳ; các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trong cả nước. Bám sát và thấu hiểu sâu sắc hơn nữa thực tiễn văn học, nghệ thuật đang vận động, phát triển đa dạng, phong phú; từ đó nâng cao khả năng phát hiện, dự báo, tổ chức nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn một cách khoa học và có hệ thống đối với những vấn đề lớn đang đặt ra. Tăng cường số lượng, gắn với nâng cao chất lượng báo cáo tư vấn cho Đảng, Nhà nước, nhất là tư vấn chuyên đề, chuyên sâu. Kiên định phát huy vai trò nền tảng, chủ đạo của mỹ học mác-xít, tư tưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật; tổ chức nghiên cứu thấu đáo tư tưởng văn nghệ truyền thống của cha ông; đồng thời tiếp thu có chọn lọc tinh hoa lý luận văn học, nghệ thuật trên thế giới; từng bước xây dựng và hoàn thiện hệ thống lý luận văn nghệ Việt Nam. Đây là nhiệm vụ được khẳng định tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI. Hội đồng đã góp sức triển khai nghiên cứu bước đầu, có kết quả tốt; nay cần tiếp tục triển khai một cách bền bỉ, bảo đảm hiệu quả, thiết thực. Đồng thời, chú trọng tư vấn cơ chế, chính sách phát huy vai trò của văn học, nghệ thuật trong triển khai thực hiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới. 

Hợp tác, liên kết chặt chẽ hơn nữa với đội ngũ những người làm công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật, qua đó góp phần định hướng và nâng cao hiệu quả các hoạt động sáng tạo, quảng bá và tiếp nhận văn học, nghệ thuật. Mở rộng các diễn đàn học thuật, nâng cao tinh thần đối thoại, tranh luận thật sự dân chủ, nghiêm túc, trách nhiệm, nhằm nâng cao tính khoa học, tính chiến đấu, tính thuyết phục của công tác lý luận, phê bình. Tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng Tạp chí Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật; kịp thời phát hiện, biểu dương các nhân tố mới, tiêu biểu; tích cực, chủ động tham gia hiệu quả công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật. 

Hội đồng phát huy tốt hơn nữa vai trò là cầu nối giữa Đảng và đội ngũ văn nghệ sĩ; thường xuyên cung cấp, cập nhật chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về văn hóa, văn nghệ; đồng thời nắm bắt, phản ánh, dự báo tâm tư, tình cảm, nguyện vọng chính đáng của đội ngũ văn nghệ sĩ, các nhà nghiên cứu, lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. Tổ chức nghiên cứu, kiến nghị bổ sung, hoàn thiện chính sách về đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh đội ngũ làm công tác nghiên cứu, lý luận, phê bình nói riêng và lực lượng sáng tạo văn học, nghệ thuật nói chung.

Tiếp tục xây dựng cơ chế và kế hoạch hợp tác quốc tế có hiệu quả trên lĩnh vực lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. Chủ động phối hợp với các cơ quan nghiên cứu trong nước; trao đổi, hợp tác với các đối tác nước ngoài; tổ chức các sinh hoạt học thuật chuyên sâu để đánh giá, định hướng việc dịch thuật, tiếp thu, vận dụng đúng đắn, chắt lọc tinh hoa, thành tựu văn học, nghệ thuật thế giới. Đồng thời, tham gia giới thiệu, quảng bá, lan tỏa các giá trị văn học, nghệ thuật của dân tộc, nhất là các thành tựu sau 40 năm đất nước đổi mới đến với bạn bè quốc tế.

Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị liên quan, chủ động tham gia tổng kết thực tiễn; sơ kết, tổng kết nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật. Trước mắt, tập trung nghiên cứu, đóng góp vào quá trình tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 33 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI “về xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025); tổng kết 40 năm xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ đổi mới; thiết thực đóng góp xây dựng các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật.

Phát huy bài học kinh nghiệm qua 20 năm xây dựng và trưởng thành, tiếp tục xây dựng cơ quan Hội đồng ngày càng chuyên nghiệp, vững mạnh toàn diện, không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác. Từng thành viên Hội đồng, Thường trực Hội đồng, công chức, viên chức, người lao động nhận thức sâu sắc về vai trò, trách nhiệm, không ngừng rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ, năng lực, uy tín chuyên môn; phát huy tinh thần đoàn kết, chủ động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong thực hiện nhiệm vụ của Hội đồng.

Tại buổi lễ, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương và Ban Biên tập Tạp chí Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật chính thức khai trương Tạp chí điện tử với tên miền https://lyluanphebinh.vn đánh dấu bước phát triển mới về nội dung, hình thức, công nghệ của Tạp chí, nối dài kênh thông tin, mở rộng diễn đàn nghiên cứu, trao đổi học thuật về văn học, nghệ thuật trên nền tảng số và kết nối internet./.

Tin, ảnh: Nhật Minh