Mưa ít, sông cạn, hồ vơi

Theo Cục Thuỷ lợi (Bộ NN-PTNT), mùa mưa năm nay ở miền Bắc kết thúc sớm và lượng mưa thấp hơn so với trung bình nhiều năm (10 tháng qua lượng mưa chỉ đạt 85% so với trung bình nhiều năm). Các tỉnh miền Bắc chỉ có mưa khi có áp thấp nhiệt đới hoặc bão đổ bộ; ngay mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, mưa cũng không đáng kể. Mưa ít kéo theo hệ luỵ sông cạn. Ngay từ giữa tháng 10, nguồn nước trên những con sông lớn của miền Bắc như: sông Đà, sông Thao, sông Lô… đã thiếu hụt so với trung bình nhiều năm. Mực nước sông Hồng đo tại trạm thuỷ văn Hà Nội đang cạn hơn trung bình nhiều năm 1,5m và được xem là mức khô hạn kỷ lục trong vòng 8 năm gần đây. Tại trạm Phả Lại trên sông Thái Bình, mực nước cũng xuống tới mức kỷ lục 0,36m. Dự báo, thời gian tới sẽ không có mưa đáng kể, nước sông Hồng và các sông khác sẽ còn tiếp tục xuống trong mùa đông năm nay.  

Không chỉ sông, suối khô cạn, lượng nước tích trữ tại các hồ chứa cũng rất ít. Cục Thuỷ lợi cho biết: Đến thời điểm đầu tháng 11, mới chỉ có 2 trong tổng số 17 hồ thuỷ lợi loại vừa và lớn tại 8 tỉnh miền Bắc, tích trữ đủ nước tưới là Pa Khoang (Điện Biên) và hồ Núi Cốc (Thái Nguyên); 15 hồ chứa còn lại hiện mới tích được trung bình khoảng 80% dung tích thiết kế.

Cũng theo Cục Thuỷ lợi, ba hồ thuỷ điện lớn là Hoà Bình, Thác Bà, Tuyên Quang cũng không khá gì hơn các hồ thuỷ lợi, hiện đang gặp khó khăn lớn về nguồn nước tích trữ. Cụ thể, hồ Hoà Bình hiện đang hụt khoảng 600 triệu m3 nước, hồ Thác Bà hụt khoảng 1 tỷ m3, hồ Tuyên Quang hụt khoảng 900 triệu m3. Trong điều kiện điều tiết các hồ chứa thuỷ điện, lượng dòng chẩy ở hạ lưu sông Hồng, sông Thái Bình có thể thấp hơn mức trung bình nhiều năm từ 35 đến 50%. Vì vậy, có khả năng xảy ra thiếu nước và khô hạn nghiêm trọng trên diện rộng ở vùng Đông Bắc, vùng núi phía Bắc và vùng trung du Bắc bộ. Bên cạnh nguy cơ thiếu nước là tình trạng thiếu điện cũng có khả năng diễn ra.

Để giảm bớt khó khăn

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Đào Xuân Học khuyến cáo: “Nhằm đối phó với tình trạng thiếu nước, các địa phương và bà con nông dân nên tranh thủ bơm nước với công suất tối đa vào những giờ xả nước của các hồ thuỷ điện (chiều tối và đêm). Trường hợp xấu, nếu hạn hán kéo dài, các địa phương nên chủ động thông báo cho bà con nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng cho phù hợp, đưa các cây trồng cạn cần ít nước như lạc, ngô, khoai lang, đậu tương… vào vụ đông xuân, dành nước cho vùng lúa”. Hiện tại, các công ty khai thác công trình thuỷ lợi đang tập trung tích nước, nạo vét kênh mương khơi thông dòng chảy. Ban quản lý các công trình thuỷ lợi đã họp và thống nhất các phương án và kế hoạch điều tiết nước cho vụ đông xuân  2009-2010.    

Ông Đặng Duy Hiển - Trưởng phòng Quản lý tưới tiêu (Cục Thuỷ lợi, Bộ NN&PTNT) cho biết: Hàng loạt các trạm bơm nằm dọc các hệ thống sông Hồng, sông Đáy, sông Thái Bình… được xây dựng từ những năm 70, 80 của thế kỷ trước đã xuống cấp nghiêm trọng - nếu không muốn nói là rệu rã. Ngày đó nước còn “giàu”, sông “no” nước, miệng cống xây trên cao; ngày nay sông “khát”, khô cạn, miệng cống bị “treo” trên cao. Công ty Khai thác công trình thuỷ lợi Liễn Sơn, đảm nhận cung cấp nước cho 2/3 nhu cầu tưới của toàn tỉnh Vĩnh Phúc, hiện quản lý 3 trạm bơm lớn ven sông Hồng, gồm trạm Bạch Hạc, Liễu Trì, và Đại Định cũng đang “kêu trời” vì tình trạng này. Tương tự, Hà Nội là một trong số những địa phương có nhiều trạm bơm “treo”, điển hình như trạm bơm Then, Trung Hà (huyện Ba Vì); trạm bơm Thạch Điền (huỵên Mê Linh)… Cá biệt, một số trạm bơm vừa mới xây xong đã không vận hành được, như trạm bơm Xuân Phú (huyện Phúc Thọ). Để khắc phục tình trạng “miệng hút treo trên nước” chỉ còn một cách duy nhất dùng các máy bơm dã chiến bơm chuyền và tất nhiên gánh nặng chi phí lại đè lên vai nông dân!/.