Một trong những chủ đề được nước chủ nhà Đức đưa ra trong chương trình nghị sự là “sự yếu thế của phương Tây”. Không phải ngẫu nhiên chủ đề này được lựa chọn khi mà hố sâu ngăn cách giữa các cường quốc do cạnh tranh “quyền lực nước lớn” chưa có dấu hiệu ngừng lại. Ngay trong thông điệp mở màn hội nghị, Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier nhấn mạnh, thế giới mỗi năm lại càng rời xa mục tiêu tạo ra một thế giới hòa bình hơn thông qua hợp tác quốc tế. Thậm chí, nhà lãnh đạo Đức còn cáo buộc một số nước gây mất an ninh, tạo ra sự ngờ vực trên toàn cầu bằng cuộc cạnh tranh quyền lực giữa các nước lớn. Tổng thống Steinmeier khẳng định, cách tiếp cận của những nước này đối với các vấn đề toàn cầu đã tạo ra “nhiều nỗi thất vọng” lớn, bởi mỗi cường quốc chỉ chú trọng đến quyền lợi của riêng mình, chứ không vì cái chung.

Với sự tham dự của 40 nguyên thủ quốc gia, 100 bộ trưởng cùng các nhà hoạch định chính sách hàng đầu thế giới, Hội nghị an ninh Munich 2020 là dịp để các quốc gia ngồi lại đối thoại và tăng cường sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, tìm ra các biện pháp giảm đối đầu và căng thẳng. Tuy nhiên, trong ngày làm việc thứ hai, hội nghị đã chứng kiến màn đấu khẩu gay gắt giữa Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper. Ngay khi đăng đàn, Bộ trưởng Mark Esper đã lớn tiếng chỉ trích Trung Quốc tìm cách sử dụng các công nghệ mới nổi để thay đổi cục diện quyền lực và định hình lại thế giới theo hướng có lợi cho nước này. Dẫn chứng Huawei là mối đe dọa đối với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), ông Mark Esper hối thúc các đồng minh châu Âu gạt gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc ra khỏi mạng viễn thông 5G mới của các nước này. Ngay lập tức, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cũng bác bỏ chỉ trích của Mỹ, cho rằng những cáo buộc này là “dối trá”.

Màn “khẩu chiến” giữa hai vị quan chức đại diện của Mỹ và Trung Quốc diễn ra vào thời điểm cuộc thương chiến giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này vừa hạ nhiệt song lại xuất hiện thêm những chỉ trích nhằm vào nhau liên quan tới dịch Covid-19 bùng phát tại Trung Quốc và lan rộng ra thế giới hiện nay.

Hội nghị dành thời gian thảo luận về sự chia rẽ ngày càng sâu sắc trong liên minh xuyên Đại Tây Dương, vai trò và vị trí của phương Tây trở thành đề tài tranh cãi gay gắt. Trong khi Tổng thư  ký NATO Jens Stoltenberg tiếp tục bảo vệ cho mối quan hệ Mỹ-châu Âu với khẳng định: “Bất kỳ nỗ lực nào để đẩy châu Âu khỏi Bắc Mỹ không chỉ làm suy yếu quan hệ xuyên Đại Tây Dương mà còn có nguy cơ chia rẽ châu Âu” thì trên thực tế, Mỹ và EU vẫn còn chia rẽ trong nhiều vấn đề quốc tế.

Những năm gần đây, nhất là từ khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền, quan hệ giữa Mỹ và EU luôn trong trạng thái “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt”. Với khẩu hiệu nổi tiếng: “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, hay chiến lược “Nước Mỹ trước tiên”, Tổng thống Donald Trump đã đơn phương rút khỏi nhiều hiệp ước quốc tế quan trọng, như: Hiệp định về biến đổi khí hậu Paris 2016; Thỏa thuận hạt nhân Iran 2015; đơn phương áp đặt Kế hoạch hòa bình Trung Đông mà không đếm xỉa đến vai trò của Palestine hay các nước trong khu vực… khiến nhiều giá trị toàn cầu bị đảo lộn và làm rạn nứt mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Tại Hội nghị an ninh Munich 2020, nhiều nhà lãnh đạo châu Âu bày tỏ lo lắng trước việc Mỹ đang rút dần vai trò trên trường quốc tế. Bác bỏ những quan ngại trên, Ngoại trưởng Mỹ Pompeo khẳng định, Washington đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm an ninh cho EU thông qua việc củng cố lực lượng NATO và đi đầu trong nỗ lực đa quốc gia nhằm đánh bại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Dù còn tồn tại nhiều bất đồng, song hội nghị cũng đạt được kết quả khả quan với việc Pháp và Đức cùng chung tầm nhìn về một châu Âu với sức mạnh quân sự mới. Việc Anh rời khỏi EU, còn gọi là Brexit, đã chuyển thêm phần trách nhiệm sang hai quốc gia đầu tàu châu Âu. Cả Pháp và Đức đều cho rằng EU cần xây dựng một “liên minh an ninh và quốc phòng châu Âu”, coi đây như một trụ cột mạnh mẽ của châu Âu trong NATO. Ngoài ra, EU cần phải can dự mạnh mẽ hơn trong cuộc xung đột quốc tế, dù là vấn đề Iraq, Libya hay ở Sahel.

Ba ngày hội nghị không đủ để thảo luận về tất cả các xung đột trên thế giới, song Hội nghị an ninh Munich 2020 trở thành diễn đàn vô cùng quan trọng để các bên đối thoại tăng cường sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau. Những nội dung được thảo luận tại hội nghị lần này cũng cho thấy rõ an ninh toàn cầu đang phải đối mặt với muôn vàn thách thức và để tránh nổ ra các hành động quân sự, điều cần thiết là phải có hoạt động ngoại giao và chiến lược chính trị rõ ràng.

Linh Oanh (qdnd.vn)