Mô hình cánh đồng lớn là đáp án đầy hy vọng cho bài toán liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa gạo.
Gặp chị Nguyễn Thị Đoàn, Cụm dân cư số 11, Thôn La Thiện, xã Tản Hồng, huyện
Ba Vì, Hà Nội đang chăm sóc lúa ngoài đồng, tôi hỏi chị cảm nghĩ về
việc xây dựng nông thôn mới ở địa phương. Chị hồ hởi đáp: “Mới có một, hai năm làm nông thôn mới mà địa phương thay đổi hẳn. Chúng tôi mừng nhất là
công tác dồn điền đổi thửa”.
Dân mong ruộng rộng
Hỏi kỹ mới biết trước kia nhà chị Đoàn
có 9 mảnh ruộng, mảnh đồng gần, mảnh đồng xa… đến vụ mùa
cả nhà nhà phải “bở hơi tai” chạy đi chạy lại canh tác trên 9 mảnh khác
nhau, thêm đó giao thông nội đồng toàn đường đất nên nhiều khi chỉ đi bộ
mới đến được các mảnh ruộng, rất vất vả.
Từ đầu năm 2012, sau khi tiến hành
dồn điền đổi thửa nhà chị Đoàn đã đỡ vất vả trong việc canh tác và hiệu
quả của trồng lúa được nâng cao. Chị Đoàn kể: “Nhà tôi có 4 sào ruộng, 9
mảnh đồng gần, đồng xa đến vất vả. Nhờ công tác dồn điền đổi thửa hiện
nhà tôi còn 3 mảnh ruộng thôi, mà tôi còn muốn xuống chỉ còn 2 mảnh ấy,
làm ruộng “thẳng cánh cò bay” đỡ bao nhiêu chi phí và năng suất hơn
hẳn”.
Trước khi dồn điền đổi thửa,
mỗi vụ nhà chị thường thu 1,4 tạ/ha nhưng nhờ “ghép ruộng lại gần
nhau” vụ vừa rồi nhà chị đã thu được 2 tạ/ha. Gia đình chị rất phấn
khởi đi tham gia lao động góp ngày công để làm đường bê tông cho giao
thông nội đồng. “Làm đường bê tông nội đồng, việc đi lại giữa làng xóm
không những thuận tiện, việc nước nôi đồng áng càng nhanh hơn, người dân
rất ủng hộ!”, chị Đoàn nói
Ông Phương Văn Liểu, Chủ tịch UBND xã
Tản Hồng cho biết, nhờ nắm được ý nguyện của dân, xã Tản Hồng đã dồn
điền đổi thửa được trên 110ha và huy động được hơn 30 nghìn m2 đất làm
nghĩa trang nhân dân theo quy hoạch nông thôn mới. Cùng với đó đã đã có
gần 140 nghìn m2 để mở rộng, làm mới hệ thống giao thông, thủy lợi nội
đồng… Và số ngày công đóng góp của nhân dân nếu quy ra tiền đã gần 1,7
tỷ đồng.
Hiệu quả với mọi địa phương
Câu chuyện tại xã Tản Hồng là một dẫn
chứng điển hình cho thấy hiệu quả của việc dồn điền đổi thửa tại các địa
phương miền Bắc. Hiệu quả này còn rõ nét hơn tại các địa phương khu vực
miền Nam, đặc biệt là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
Theo Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT), sau 2
năm triển khai thực hiện chủ trương của Bộ NNPTNT xây dựng cánh đồng mẫu
lớn, từ 600ha ban đầu (năm 2012) triển khai tại Bình Định và Quảng Nam,
đến nay toàn vùng duyên hải Nam Trung Bộ đã có 9.344ha, tăng gấp 15
lần. Trong đó, Bình Định và Quảng Nam là hai tỉnh đi đầu phong trào
chiếm 85% diện tích toàn vùng. Cũng theo Cục Trồng trọt, mô hình cánh
đồng lớn đã thực sự giải quyết được bài toán liên kết sản xuất và tiêu
thụ lúa gạo cho nông dân trong vùng, góp phần giảm chi phí, tăng lợi
nhuận cho người nông dân.
Cục Trồng trọt cho rằng, các địa phương
cần vận dụng các chính sách thông qua chương trình nông thôn mới, chương
trình khuyến nông... đồng thời kêu gọi các doanh nghiệp tham gia đầu
tư, thu mua, bao tiêu sản phẩm, cùng đồng hành để nhân rộng mô hình cánh
đồng mẫu lớn. Các địa phương cần đẩy mạnh chủ trương “dồn điền, đổi
thửa” hình thành những vùng sản xuất lúa gạo với quy mô lớn, chất lượng
cao phục vụ thị trường.
Ông Phạm Văn Quỳnh, Giám đốc Sở NNPTNT
TP Cần Thơ, cho biết: “Ngành nông nghiệp Cần Thơ đã xác định ngay rằng
không có xã nào không thể làm được cánh đồng lớn. Sau 2 năm thực hiện
cánh đồng lớn, riêng về hiệu quả kinh tế, không có cánh đồng nào mà
không cho lợi nhuận cao hơn so với những ruộng bên ngoài”.
Trong năm 2014, các tỉnh ĐBSCL sẽ chuyển
sang giai đoạn 2 của mô hình cánh đồng lớn là xây dựng vùng nguyên liệu
lúa xuất khẩu. Vùng nguyên liệu phải được đầu tư hạ tầng và hệ thống
thủy lợi phục vụ sản xuất lúa; có quy mô diện tích tùy theo tình hình
thực tế của việc ký kết, thu mua của các doanh nghiệp xuất khẩu; sản
xuất theo đơn đặt hàng tiêu chuẩn VietGAP...
Sức hút với doanh nghiệp
Tại hội nghị tổng kết sản xuất, trồng
trọt 2013, triển khai kế hoạch 2014 và tái cơ cấu ngành trồng trọt Nam
Bộ được tổ chức đầu tháng 1/2014 này tại Tiền Giang, Hiệp hội Lương thực
Việt Nam (VFA), Cục Trồng trọt và Sở NNPTNT các tỉnh, TP ở ĐBSCL đã cam
kết cùng thực hiện việc xây dựng vùng nguyên liệu lúa cho xuất khẩu.
Trong đó, VFA đại diện các doanh nghiệp
xuất khẩu gạo trong liên kết xây dựng vùng nguyên liệu lúa hàng hóa chất
lượng cao, cung ứng vật tư đầu vào; đặt hàng nông dân trong vùng nguyên
liệu sản xuất với 1-2 giống lúa chủ lực; cam kết tiêu thụ hết lúa hàng
hóa trong vùng nguyên liệu theo giá thị trường; tổ chức lại hệ thống
thương lái tham gia mua lúa vùng nguyên liệu... Cục Trồng trọt chỉ đạo,
kiểm tra các quy trình, định hướng sản xuất, phối hợp với VFA và các Sở
NNPTNT xác định bộ giống lúa xuất khẩu cho từng vùng nguyên liệu.
Các Sở NNPTNT sẽ đề xuất quy hoạch, xác
định vùng nguyên liệu; tổ chức liên kết nông dân, phát triển các hình
thức hợp tác; cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng; đẩy mạnh ứng dụng KHKT;
kiểm soát việc sử dụng phân bón, thuốc BVTV; xác định các giống lúa và
khả năng cung ứng trong vùng nguyên liệu; giám sát thực hiện hợp đồng,
chỉ đạo các đơn vị trực thuộc tham gia thực hiện liên kết sản xuất lúa
trong vùng nguyên liệu.
Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lê Quốc Doanh nhận
định, cánh đồng lớn là cơ hội để đồng bộ các tiến bộ kinh tế, tăng hiệu
quả kinh tế cho nông dân. Ông Doanh cũng chỉ đạo: “Trong sản xuất lúa
năm 2014, cần tiếp tục kiên quyết giảm sử dụng giống lúa chất lượng
thấp, để bớt khó khăn trong việc tiêu thụ. Trồng lúa ở ĐBSCL vẫn còn sử
dụng trên 100 giống, có những tỉnh tới trên 40 giống, vậy là quá nhiều
và khó đảm bảo đươc chất lượng gạo xuất khẩu. Bởi vậy, Viện Lúa ĐBSCL
cần phải phối hợp với các tỉnh sắp xếp lại cơ cấu giống theo hướng tỉnh
nào dùng những bộ giống gì, mỗi địa phương chỉ nên có 3-5 giống chủ
lực”.
Một tin vui cho việc phát triển cánh
đồng lớn là ngày 17/1, tại TPHCM, Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam
đã tài trợ 70 triệu USD cho Công ty cổ phần Bảo vệ Thực vật An Giang
(AGPPS), doanh nghiệp đi đầu trong việc liên kết với nông dân thực hiện
cánh đồng lớn. Khoản vay này sẽ giúp AGPPS đáp ứng nhu cầu vốn ngắn hạn
và trung hạn để phát triển mô hình cánh đồng lớn tại khu vực ĐBSCL.
Mô hình cánh đồng lớn của AGPPS là một
chuỗi sản xuất lúa tích hợp đã triển khai được hơn 3 năm. Theo mô hình
này, AGPPS đứng ra thu mua lúa của những hộ nông dân sử dụng sản phẩm
của công ty đồng thời cử đội ngũ kỹ sư nông nghiệp của mình xuống hỗ trợ
về mặt kỹ thuật. Nhờ đó, chất lượng lúa gạo không ngừng được cải thiện,
lợi nhuận thu về lớn hơn và loại trừ sự thất thoát qua các khâu trung
gian.
Cánh đồng lớn đang được kỳ vọng là hình
ảnh đại diện mới cho nền nông nghiệp Việt. Nền nông nghiệp rộng lớn,
được liên kết bền chặt và cho ra đời nông sản chất lượng vàng, chắt lọc
từ những giá trị của sự chuyên nghiệp trong toàn chuỗi sản xuất./.
Đỗ Hương (VGP)