Với truyền thống đối nhân xử thế rất đỗi nhân văn của chế độ ta, rằng “đánh kẻ chạy đi, không đánh người chạy lại”. Theo đó thì đã từ lâu rồi, hễ cứ mỗi dịp chuẩn bị đón lễ trọng của đất nước, hoặc mỗi độ Tết đến xuân về, Nhà nước ta lại tổ chức việc đặc xá đối với các phạm nhân đang bị giam giữ được ra tù trở về đoàn tụ với gia đình, hoặc giảm thời gian thực hiện án phạt tù tại trại giam đối với các phạm nhân cải tạo tốt, làm cho không khí của đất nước các ngày lễ trọng hoặc ngày Tết cổ truyền của dân tộc thêm phần hân hoan, ấm áp     

Theo Bộ Từ điển Tiếng Việt của Trung tâm từ điển học, do Nhà xuất bản Đà Nẵng phối hợp phát hành năm 2010, thì định nghĩa từ Đặc xá có nội hàm là “chỉ hành động của cơ quan quyền lực tối cao hoặc nguyên thủ quốc gia quyết định miễn hoặc giảm hình phạt đối với phạm nhân khi thấy cần thiết”. Như vậy từ đặc xá  được hiểu là đối với những phạm nhân nếu thực tế chấp hành án tốt, có hướng hoàn lương, thì tuỳ trường hợp cụ thể mà cơ quan chức năng phối hợp tham mưu rà soát cụ thể, để thống nhất đệ trình lên cấp có thẩm quyền, cho đến nguyên thủ quốc gia có quyết định cuối cùng về đặc xá để miễn hoặc giảm hình phạt đối với phạm nhân, khi xét thấy không cần thiết phải tiếp tục giam giữ hoặc giữ nguyên án phạt tù giam, tất nhiên đó chính là những trường hợp phạm nhân đã thể hiện việc chấp hành tốt án tù, bằng việc chịu khó học tập, cải tạo lao động, quyết tâm quay về nẻo thiện để sớm hòa nhập cộng đồng…

Việc đặc xá trong nhiều năm qua của Nhà nước ta đã được cả cộng đồng xã hội Việt Nam thừa nhận và ngay dư luận quốc tế cũng nhận thấy rất rõ, nhất là các cơ quan tổ chức nhân đạo trong và ngoài nước và những ai quan tâm đến lĩnh vực hoạt động nhân quyền của Nhà nước ta (trừ số ít vì nhiều lý do khác nhau mà còn mang nặng hận thù dân tộc, vẫn cố tình bóp méo sự thật hoặc rắp tâm chống phá cách mạng nước ta vì mưu đồ chính trị đen tối). Đáng mừng là đa số những phạm nhân được đặc xá giảm hạn tù hoặc hoàn lương trở về đoàn tụ gia đình trong những lần đặc xá trước, đã thể hiện quyết tâm sớm hoà nhập cộng đồng, và không ít người đã trở thành gương tốt về việc sửa đổi lầm lỗi trước đó bằng những việc làm đầy tính hướng thiện, được cộng đồng hoan nghênh. Kết quả ấy cũng nói lên sự cố gắng không mệt mỏi trong việc quản lý, giáo dục, hướng nghiệp, hết lòng hết sức giúp cho phạm nhân cải tạo tốt của các ban giám thị tại các trại giam.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực trên chúng ta cũng còn nhiều phiền lòng đối với không ít trường hợp phạm nhân “hậu đặc xá”. Họ đã không thấy hết được chính sách khoan hồng đầy nhân đạo của Đảng và Nhà nước, lại “ngựa quen đường cũ”, tiếp tục phạm tội. Điều này buộc chúng ta phải đặt câu hỏi là phải chăng việc đặc xá, tha tù của ta có nơi còn chủ quan đơn giản, thiếu chặt chẽ, còn đề lọt những trường hợp không đáng được đặc xá? Vì, có nhiều trường hợp vừa mới ra tù đã tiếp tục gây án và thể hiện sự manh động hơn, liều lĩnh hơn với những “ngón nghề” mà trước đó họ chưa từng có (!?), phải chăng đó là sự “học hỏi” tích luỹ kinh nghiệm từ bạn tù trong thời gian bị giam (hoặc tạm giam) ? Câu trả lời cho vấn đề này dường như còn bỏ ngỏ!.

Được biết trong dịp chào mừng Lễ Quốc khánh (2-9-2013), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã ký Quyết định số 1251/2013/QĐ-CTN ngày 20-7-2013 về đặc xá năm 2013, theo Quyết định trên thì lần này sẽ tha tù trước thời hạn cho hơn 10.000 phạm nhân đang chấp hành án phạt tù. Để triển khai thực hiện Quyết định của Chủ tịch nước, tại một Hội nghị trực tuyến gần đây do Uỷ viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc với tư cách là Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Đặc xá Trung ương đã phát biểu chỉ đạo : “…khẩn trương tổ chức triển khai thực hiện công tác đặc xá năm nay, bảo đảm chặt chẽ, nghiêm túc, đúng người, đúng tiêu chuẩn và đúng quy định của pháp luật…Bộ Công an khẩn trương hoàn thiện Đề án về hoà nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong án phạt tù để sớm trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt; đồng thời cần chủ động, phối hợp với các cơ quan liên quan làm tốt công tác tiếp nhận, quản lý, giáo dục và giúp đỡ người chấp hành xong án phạt tù khi về địa phương, nhất là việc tạo cơ hội việc làm, ổn định cuộc sống, hạn chế các nguyên nhân, điều kiện dẫn đến tái phạm…”).

Với hơn 10.000 phạm nhân được đặc xá, tương đương số lượng nhân khẩu của một xã có dân số trung bình, do đó việc tạo cho những người nằm trong diện được đặc xá lần này có cơ hội hoà nhập cộng đồng, để họ thể hiện thật sự đã được cải tạo tốt, đã thấy được lỗi lầm và ra sức lập công chuộc lỗi, quyết tâm “làm lại cuộc đời” nhằm góp sức cùng với nhân dân nơi cư trú tham gia xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, phồn vinh, là một việc làm có ý nghĩa sâu xa cả về đạo lý mang tính nhân văn và về công cuộc phát triển chung của xã hội chúng ta.

Hy vọng rằng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chức năng tham mưu chung quanh Hội đồng Tư vấn Đặc xá Trung ương, mà nòng cốt là cơ quan công an sớm vào cuộc với tinh thần trách nhiệm cao nhất, để tổ chức thực hiện quyết định đặc xá của Chủ tịch nước trong dịp Lễ Quốc khánh năm nay đạt kết quả tốt nhất, tiếp tục góp phần thể hiện rõ bản chất nhân đạo của chế độ ta, đây cũng là cách phản bác lại luận điệu tuyên truyền xuyên tạc, thông tin sai trái của các thế lực thù địch đang tìm mọi cách vu khống Nhà nước ta vi phạm nhân quyền, qua đó làm sáng tỏ hơn bản chất tốt đẹp của Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Mai Mộng Tưởng

Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Thành ủy Đà Nẵng