Mức sinh thấp ở mức nghiêm trọng
Dự báo nếu tiếp tục tình trạng này, sẽ kéo theo nhiều hệ lụy, các chuyên gia, nhà nghiên cứu đang đau đầu tìm giải pháp nâng mức sinh của TP. Hồ Chí Minh lên.
Theo bà Phạm Thị Mỹ Lệ - Phó Chi cục trưởng phụ trách Chi cục DS-KHHGĐ TP. Hồ Chí Minh, tổng tỷ suất sinh của thành phố năm 2018 là 1,33 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, ở mức rất thấp so với mức sinh thay thế của cả nước là 2,1 con. Với mức sinh hiện nay, TP. Hồ Chí Minh là một trong 17 tỉnh/thành có mức sinh thấp. Điều này tác động mạnh đến cơ cấu dân số của thành phố trong tương lai.
Theo các chuyên gia, đây là mức sinh thấp ở mức nghiêm trọng, nếu TPHCM không có những biện pháp để can thiệp, thời gian tới mức sinh sẽ càng giảm sâu hơn. Khi dân số bước vào giai đoạn già hóa, số người trẻ, nguồn lao động thay thế không đủ đáp ứng sẽ tác động xấu đến sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố cũng như ảnh hưởng đến sự phát triển của cả nước.
Lý giải nguyên nhân làm mức sinh ở TP. Hồ Chí Minh thấp, bà Lệ chỉ ra, do áp lực của cuộc sống, công việc, làm xuất hiện tình trạng xu hướng kết hôn muộn, sinh con muộn, sinh ít con và không muốn sinh con ngày càng gia tăng. Thêm vào đó, việc nuôi dạy, chăm sóc con cái hiện nay đòi hỏi rất nhiều chi phí như: ăn uống, học hành, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí... Có tâm lý sợ tốn kém nên nhu cầu sinh con của các gia đình đang có xu hướng giảm nhanh. Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, phát triển kinh tế cũng dẫn đến áp lực cho các gia đình trong tìm kiếm việc làm, nhà ở, chi phí sinh hoạt.
Ngoài ra, trình độ học vấn, điều kiện sống được cải thiện, lối sống theo trào lưu, tâm lý thích dịch chuyển... cũng có tác động nhất định đến mức sinh thấp. Tình trạng phá thai, tỉ lệ vô sinh nguyên phát, thứ phát có xu hướng gia tăng cũng là những yếu tố tác động khiến nhiều gia đình không thể sinh con. Những nguyên nhân tác động nêu trên đều xuất phát từ quá trình công nghiệp hóa - đô thị hóa, phát triển kinh tế - xã hội đã, đang và sẽ diễn ra với tốc độ nhanh tại TP. Hồ Chí Minh.
Trước thực tế đó, ngành dân số TP Hồ Chí Minh đã đưa ra và đang truyền thông khẩu hiệu: “Mỗi cặp vợ chồng hãy sinh đủ hai con”. Nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc triển khai chính sách khuyến sinh tại TP. Hồ Chí Minh. Làm thế nào để vận động các cặp vợ chồng khỏe mạnh sinh đủ hai con khi người dân vẫn thấy có nhiều vấn đề về mức sống, điều kiện sống.
Đề xuất nhiều chính sách nâng mức sinh
Để giải quyết tình trạng trên, Chi cục DS-KHHGĐ TP. Hồ Chí Minh đã đề xuất Sở Y tế trực tiếp tham mưu UBND trình HĐND thành phố ban hành Nghị quyết về Chính sách Dân số và Phát triển tại thành phố giai đoạn 2021-2025, trong đó có chính sách ưu tiên giải quyết tình trạng mức sinh thấp, nâng cao chất lượng dân số.
Cụ thể, đề xuất hỗ trợ miễn, giảm toàn bộ chi phí viện phí trong lần sinh con thứ hai đối với các trường hợp có hộ khẩu thường trú tại thành phố; cung cấp các gói ưu tiên hỗ trợ vay, mua hoặc thuê nhà xã hội đối với các cặp vợ chồng đã sinh đủ hai con, có hộ khẩu thường trú tại thành phố; miễn, giảm chi phí giáo dục cho trẻ dưới 10 tuổi…
Chi cục DS-KHHGĐ TP. Hồ Chí Minh cũng kiến nghị Bộ Y tế, Tổng cục Dân số tham mưu cấp thẩm quyền trong triển khai thực hiện nghiên cứu, đề xuất đưa vào dự thảo Luật Dân số nội dung "Mỗi cặp vợ chồng được quyền quyết định số con", hoặc cân nhắc việc sửa đổi cho phép sinh con thứ ba tại các vùng mức sinh thấp, không xem xét kỷ luật, giảm mức đánh giá thi đua hằng năm đối với cán bộ, công chức, viên chức sinh con thứ ba trở lên...
Ông Nguyễn Doãn Tú - Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết: Mức sinh thấp tại TP. Hồ Chí Minh đã kéo dài 20 năm qua, ở dưới mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ) và hiện nay đang ở mức rất đáng lo ngại (1,33 con/phụ nữ). Do đó, cần phải có chính sách khuyến sinh.
Một số quốc gia có mức sinh thấp trên thế giới cũng đã có những chính sách khuyến sinh nhằm hạn chế mức sinh tiếp tục xuống quá thấp. Chẳng hạn, mỗi năm Nhật Bản đầu tư khoảng 18 tỷ USD cho việc khuyến sinh. Hàn Quốc cũng bỏ ra vài tỷ USD để đẩy mức sinh lên hay Singapore cũng có những gói hỗ trợ nhà ở cho người sinh thêm con.
Đánh giá về những đề xuất ưu đãi đối với những gia đình sinh đủ hai con tại TP. Hồ Chí Minh (Giảm, miễn phí viện phí, hỗ trợ các gói ưu tiên cho vay, mua thuê nhà ở xã hội…), Tổng cục trưởng Nguyễn Doãn Tú cho rằng, đây là những chính sách rất tốt ở thành phố có mức sinh thấp nghiêm trọng này.
Trong bối cảnh mức sinh không đồng đều giữa các vùng trên cả nước, ông Nguyễn Doãn Tú cho biết, hiện tại Tổng cục Dân số đang khẩn trương hoàn thiện Đề án điều chỉnh mức sinh giữa các vùng. Nội dung Đề án sẽ tập trung vào việc khuyến sinh ở vùng có mức sinh thấp; tiếp tục vận động giảm sinh ở nơi có mức sinh cao và thực hiện duy trì mức sinh ở những địa phương đã đạt mức sinh thay thế. Theo đó, đối tượng, quá trình thực hiện điều chỉnh như thế nào sẽ được đề cập cụ thể trong Đề án này.
Tổng cục trưởng Nguyễn Doãn Tú nhấn mạnh, để duy trì mức sinh thay thế đúng theo tinh thần Nghị quyết 21-NQ/TW và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030, điều quan trọng nhất là người dân cần hiểu về ý nghĩa của thông điệp: "Mỗi cặp vợ chồng nên sinh đủ hai con". Với những vùng có mức sinh cao, những nơi được coi là "lõi" của đói nghèo, cần tiếp tục cuộc vận động giảm sinh để đảm bảo ổn định cuộc sống, tập trung nuôi dạy các con cho tốt.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030. Trong đó, mục tiêu số một là duy trì vững chắc mức sinh thay thế, giảm chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng; duy trì vững chắc mức sinh thay thế (bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con), quy mô dân số 104 triệu người; giảm 50% chênh lệch mức sinh giữa nông thôn và thành thị, miền núi và đồng bằng; 50% số tỉnh đạt mức sinh thay thế; mọi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đều được tiếp cận thuận tiện với các biện pháp tránh thai hiện đại, phòng tránh vô sinh và hỗ trợ sinh sản; giảm 2/3 số vị thành niên, thanh niên có thai ngoài ý muốn.
Phong Duy