Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (GDĐH) vừa được Quốc hội thông qua có nhiều thay đổi so với Luật GDĐH trước đó. Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là việc giao quyền tự chủ cho các trường, được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mạnh mẽ để đổi mới căn bản, toàn diện GDĐH.
QUYỀN TỰ CHỦ CHÍNH THỨC ĐƯỢC LUẬT HÓA
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH (Luật GDĐH sửa đổi) sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2019. Trả lời báo chí, TS. Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ GDĐH, Phó trưởng ban Soạn thảo Luật GDĐH sửa đổi, cho biết: So với Luật GDĐH hiện hành, Luật GDĐH sửa đổi đã thay thế 4 nhóm chính sách lớn. Trong đó, chính sách lớn nhất, bao trùm lên toàn bộ các vấn đề được sửa đổi, bổ sung là mở rộng tự chủ và nâng cao tự chủ của toàn hệ thống. Cùng với nâng cao tự chủ là những chính sách đi kèm, như: Đổi mới quản trị đại học, kiện toàn hội đồng trường, chú trọng phát triển hệ thống, khuyến khích các trường kết hợp với nhau thành các đại học lớn để cộng lực và hợp tác phát triển…
Như vậy, từ chỗ chỉ có 5 đại học (cấp quốc gia, cấp vùng) và 23 trường
đại học tự chủ ở mức cao, nay luật quy định mở rộng trong toàn hệ thống.
PGS, TS Trần Văn Tớp, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội,
đánh giá: Thay cho việc thí điểm tự chủ theo Nghị quyết số 77/NQ-CP về
thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở GDĐH công lập giai
đoạn 2014-2017 như các trường đang làm, thì trong thời gian tới, việc tự
chủ đại học sẽ chính thức được luật hóa và mở rộng phạm vi. Điều này
tạo hành lang pháp lý để cơ quan quản lý nhà nước tăng quyền tự chủ cho
các cơ sở GDĐH. Luật cũng quy định cơ bản về hội đồng trường, quyền tự
chủ toàn diện về tài chính, chuyên môn, học thuật, cơ cấu tổ chức nhân
sự… Đây là cơ hội để ngày càng nhiều trường sau khi thí điểm tự chủ sẽ
thực hiện theo cơ chế tự chủ được quy định trong luật, còn những trường
đã thực hiện tự chủ như Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội sẽ mở rộng thêm
quyền tự chủ.
Cùng với việc tạo cơ hội cho các trường tự chủ đầu tư để phát triển có
trọng điểm nhiều lĩnh vực, như: Chương trình đào tạo, tuyển sinh, kiểm
định chất lượng… PGS. TS. Huỳnh Văn Sơn, Phó hiệu trưởng Trường Đại học
Sư phạm TP Hồ Chí Minh, cho rằng: "Luật GDĐH sửa đổi được thông qua sẽ
"cởi trói" để các trường có thể chủ động phát triển theo hướng xác định ở
tầm nhìn và sứ mệnh của đại học nghiên cứu, đại học thực hành hay đại
học ứng dụng... Đặc biệt, trong tự chủ về đội ngũ, về đánh giá và các
vấn đề liên quan đến người học sẽ là bước đột phá để phát triển trường
nếu có sự chủ động, kế hoạch hóa và sự tích cực từ sức mạnh tổng thể. Từ
nhiều năm qua, việc định hướng tự chủ đã được Trường Đại học Sư phạm TP
Hồ Chí Minh quan tâm. Sự tích lũy về kinh nghiệm, chuẩn bị và giao
quyền trong thời điểm này là rất quan trọng để nhà trường có thể phát
triển, thực hiện tự chủ đúng nghĩa và hiệu quả”.
THÁCH THỨC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO
Luật GDĐH sửa đổi được thông qua mang lại cơ hội cho các cơ sở GDĐH.
Tuy nhiên, theo phân tích của các chuyên gia, đây cũng là thách thức
buộc các trường phải nỗ lực hết mình để nâng cao chất lượng đào tạo. Bởi
một điểm đáng chú ý ở Luật GDĐH sửa đổi là cho phép các trường đại học
nhỏ sáp nhập với nhau để tăng sự cạnh tranh. Theo PGS, TS Trần Văn Tớp,
trong bối cảnh nhiều trường không tuyển đủ sinh viên, nếu như vài năm
tới, các trường này vẫn rơi vào tình trạng không tuyển được và thiếu
nhiều thì việc tiếp tục duy trì hoạt động của trường là rất khó. Hiện
nay, sau 3 - 4 năm thực hiện thí điểm tự chủ, kể cả các trường sư phạm
cũng gặp khó khăn trong tuyển sinh. Điều này có nghĩa, việc kết hợp với
nhau thành các đại học lớn sẽ tối ưu hóa nguồn lực, sử dụng nguồn lực
hiệu quả để GDĐH phát triển mạnh mẽ hơn. Sự sáp nhập này không phải là
cơ học mà là cơ hữu. Luật cũng mở ra cơ hội để các trường nghiên cứu về
sáp nhập và xem xét lại mô hình.
Khi thực hiện tự chủ, nhiều người quan tâm tới việc tự chủ tài chính,
nghĩa là các trường sẽ tự tăng học phí. Thực tế, có nhiều trường khi thí
điểm tự chủ đã tự ý tăng học phí dẫn tới tình trạng không thu hút được
sinh viên. Về vấn đề này, Luật GDĐH cũng ghi rõ, nhà trường phải tự chịu
trách nhiệm về hoạt động của mình, đặc biệt là trách nhiệm thực hiện
kiểm toán, thực hiện công khai về chất lượng, mức học phí, các khoản thu
dịch vụ cũng như chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu không thực hiện
các quy định, cam kết bảo đảm chất lượng đào tạo.
Theo GS. TS. Phạm Tất Dong, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Khuyến học
Việt Nam: Mặc dù luật cho phép các trường tự định ra mức học phí, nhưng
các trường nên cân nhắc tăng mức học phí trên điều kiện người học có
khả năng chi trả tương đương với chương trình đào tạo. Việc thực hiện tự
chủ phải dung hòa giữa chất lượng đào tạo, học phí và chất lượng sinh
viên ra trường. Muốn làm được như vậy, các cơ sở GDĐH phải nâng cao chất
lượng đào tạo, để người học thực sự thấy khi nhà trường tăng học phí,
người học được bảo đảm điều kiện học tập với chất lượng đào tạo tốt hơn.
Trao đổi với phóng viên, PGS. TS. Trần Xuân Nhĩ,
nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phó chủ tịch Hiệp hội Các
trường đại học, cao đẳng Việt Nam, nhìn nhận: "Trong thời đại hiện nay,
xu hướng tự chủ sẽ tạo điều kiện cho các trường đại học phát huy hết
năng lực. Tuy nhiên, để thực hiện tự chủ, các trường phải xây dựng đề
án, thực hiện theo lộ trình, đưa ra chiến lược, chính sách tốt nhất để
vừa có thể bảo đảm chất lượng đào tạo, vừa bảo đảm thu hút người học.
Bên cạnh đó, chương trình đào tạo phải thiết thực, bổ ích, đáp ứng nhu
cầu của người học và của doanh nghiệp, đơn vị tuyển dụng".
PGS. TS. Trần Xuân Nhĩ cũng cho rằng, các trường đại học nên thay đổi
chương trình đào tạo theo quán tính chậm chứ không phải thích thì thay
đổi, chạy theo nhu cầu xã hội mang tính nhất thời. Quan trọng nhất là
tạo nền tảng vững chắc cho sinh viên về kỹ năng tự học để sau khi ra
trường, người học vẫn có thể tự học, thích nghi với những thay đổi rất
nhanh của thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0./.
Nguyễn Hoài (qdnd.vn)