Nhu cầu khách quan và cấp bách về xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược

Hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Từ một nền kinh tế nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu với 90% dân số làm nông nghiệp (thu nhập bình quân đầu người năm 1986 chưa đạt 100 USD), Việt Nam đã xây dựng được cơ sở vật chất - kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước đáp ứng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo ra môi trường thu hút các nguồn lực xã hội cho phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện (thu nhập bình quân đầu người năm 2017 đạt 2.385USD/người). Tuy nhiên, so với các nước phát triển trên thế giới, kinh tế nước ta vẫn còn nghèo và lạc hậu: quy mô nền kinh tế còn nhỏ bé (GDP năm 2017 đạt 223 tỷ USD, đứng thứ 46 trên thế giới); thu nhập bình quân đầu người thấp (GDP bình quân đầu người năm 2017 đứng thứ 124 trên thế giới), năng suất lao động thấp (năng suất lao động của Việt Nam năm 2016 chỉ bằng 7% của Xin-ga-po; 17,6% của Ma-lai-xi-a; 36,5% của Thái Lan; 42,3% của In-đô-nê-xi-a; 56,7% của Phi-líp-pin và bằng 87,4% của Lào). Do vậy, để theo kịp các nước phát triển, tránh tình trạng ngày càng tụt hậu trong khi các nước phát triển với lợi thế về kinh tế, khoa học - công nghệ luôn tìm cách phát triển, chiếm giữ và ứng dụng những thành tựu mới nhất, những lợi thế tốt nhất cho mình, chuyển những công nghệ lỗi thời, không còn lợi thế cho các nước kém phát triển, là một nhiệm vụ hết sức khó khăn đối với đất nước, với dân tộc.

Đảng ta với vai trò là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, đã vạch ra đường lối chiến lược, chính sách phát triển đất nước. Đảng và Nhà nước có trách nhiệm trước nhân dân, lãnh đạo, quản lý, điều hành đất nước, xã hội thực hiện bằng được nhiệm vụ hết sức khó khăn trên, đưa đất nước phát triển và theo kịp nhóm các quốc gia phát triển trên thế giới trong thời gian nhanh nhất, đồng thời tạo lập một xã hội nhân văn, loại bỏ những mặt tiêu cực, hạn chế của cơ chế thị trường. Để có thể sớm thực hiện thành công nhiệm vụ này, đòi hỏi Đảng ta phải đoàn kết, trí tuệ, cách mạng; bộ máy nhà nước phải tinh gọn, hoạt động hiệu quả, hiệu lực. Muốn vậy, Đảng và Nhà nước phải xây dựng được đội ngũ cán bộ vững mạnh; công tác cán bộ phải tuyển chọn, đào tạo và xây dựng sao cho từng cán bộ, đảng viên trong Đảng, trong bộ máy nhà nước thực sự có năng lực, trí tuệ, đạo đức và tinh thần trách nhiệm; chấn chỉnh, xử lý, loại bỏ kịp thời những cán bộ có biểu hiện vi phạm, có hành vi nhũng nhiễu, vụ lợi ra khỏi bộ máy. Cán bộ, đảng viên càng có vị trí trọng trách lớn thì càng đòi hỏi cao về phẩm chất năng lực, trí tuệ, đạo đức, trách nhiệm, ý thức xã hội và tinh thần dân tộc.

Cán bộ cấp chiến lược là những cán bộ lãnh đạo Đảng, Nhà nước; cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở các ban, bộ, ngành, đoàn thể ở Trung ương và địa phương thuộc diện quản lý của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Đây là hạt nhân, là trung tâm xây dựng và tạo lập đội ngũ cán bộ cấp dưới cũng như cả bộ máy tổ chức, họ có tiếng nói quyết định đến việc lựa chọn, đánh giá, bổ nhiệm đội ngũ cán bộ cấp dưới nói riêng và cả bộ máy nói chung, là những người định hướng, hoạch định chính sách, chiến lược phát triển đất nước và cũng là những người lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý điều hành đất nước và xã hội. Có thể nói, cán bộ cấp chiến lược là những người quyết định và giải quyết những vấn đề chiến lược của Đảng, Nhà nước, quốc gia, dân tộc; là nhân tố quyết định đến việc lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành đưa đất nước ta theo kịp các nước phát triển.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh “Cán bộ là cái gốc của mọi việc”, “muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém”. Do vậy, có thể khẳng định cán bộ cấp chiến lược là trụ cột trong “cái gốc của mọi việc”, “cái gốc” đó có tốt hay không là do đội ngũ cán bộ cấp chiến lược quyết định. Chúng ta có xây dựng được một xã hội thực sự nhân văn, loại bỏ những tiêu cực trong xã hội hay không phụ thuộc có tính quyết định vào việc chúng ta có xây dựng được đội ngũ cán bộ cấp chiến lược “thực sự tiêu biểu về chính trị, tư tưởng, phẩm chất, năng lực và uy tín” như mục tiêu Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đề ra hay không.

Những giải pháp cơ bản

Để chấn chỉnh và xây dựng, tạo lập được đội ngũ cán bộ cấp chiến lược thực sự tiêu biểu về chính trị, tư tưởng, phẩm chất, năng lực và uy tín; những người thật sự chí công vô tư, làm mọi việc đều xuất phát từ dân, vì dân, đồng thời loại bỏ ra khỏi bộ máy và kiên quyết không để lọt những người không xứng đáng, những người chạy chức, chạy quyền vào đội ngũ cán bộ nói chung, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược nói riêng, đòi hỏi thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, thực hiện tốt công tác tuyển dụng, bố trí cán bộ, đặc biệt chú trọng việc lựa chọn, đào tạo, bố trí cán bộ cấp chiến lược.

Tuyển dụng cán bộ là khâu đầu tiên trong chu trình quản lý, sử dụng cán bộ, công chức, có tính quyết định khởi đầu cho sự phát triển một cơ quan, tổ chức, đơn vị nói riêng và sự vững mạnh của bộ máy nhà nước nói chung. Thực hiện tốt khâu tuyển dụng sẽ giúp lựa chọn được những cán bộ giỏi, bảo đảm cho nền công vụ hoạt động đạt kết quả cao. Tuyển dụng tốt cũng chính là khâu đầu tiên giúp Đảng, Nhà nước sàng lọc, lựa chọn những ứng viên tốt nhất trong xã hội cho đào tạo, rèn giũa, tạo mầm cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược thực sự tiêu biểu trong xã hội về tài năng, phẩm chất.

Để thu hút, lựa chọn, tuyển dụng được người tài, đức, tiêu biểu vào bộ máy nhà nước, làm nền tảng xây dựng đội ngũ cán bộ công chức vững mạnh và đào tạo, chọn lọc, xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược xuất sắc, cần tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế quản lý cán bộ theo mô hình công vụ, việc làm, quy định cụ thể hơn về tiêu chuẩn công chức để làm cơ sở đổi mới công tác tuyển dụng. Công khai, minh bạch quy trình tuyển dụng; mở rộng diện chức danh được tuyển dụng bằng thi tuyển; đổi mới hình thức thi tuyển công chức để bảo đảm chọn được người phù hợp với công việc trong các cơ quan có nhu cầu tuyển dụng; tạo lập được môi trường làm việc, cống hiến, cơ hội phát triển trong bộ máy nhà nước công minh và có chế độ đãi ngộ xứng đáng. Bên cạnh việc xây dựng đội ngũ cán bộ từ trong bộ máy tổ chức đảng, nhà nước, cần mạnh dạn thực hiện tuyển dụng người thực sự tài năng, xuất sắc trong xã hội, trưởng thành từ thực tiễn bên ngoài khu vực công để bổ nhiệm hoặc tạo nguồn cán bộ cấp chiến lược.

Thứ hai, đổi mới, làm tốt công tác đánh giá cán bộ.

Đánh giá cán bộ là rất quan trọng trong việc quản lý, sử dụng cán bộ. Đánh giá đúng cán bộ mới có thể giúp bố trí, sử dụng cán bộ đúng vị trí, năng lực sở trường; giúp đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt đúng người và đãi ngộ, khen thưởng cán bộ hợp lý; tạo ra tâm lý tôn trọng, kính phục của cấp dưới với cấp trên, của đồng nghiệp với nhau, từ đó xây dựng được tập thể đoàn kết, vững mạnh. Tuy nhiên, thời gian qua công tác đánh giá cán bộ của Đảng, Nhà nước ta “vẫn là khâu yếu, chưa phản ánh đúng thực chất, chưa gắn với kết quả sản phẩm cụ thể, không ít trường hợp còn cảm tình, nể nang, dễ dãi hoặc định kiến” như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đã nêu. Đây là nguyên nhân quan trọng làm cho việc lựa chọn, bố trí, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ của chúng ta còn nhiều thiếu sót, để lọt vào đội ngũ cán bộ cấp chiến lược những cán bộ tha hóa, năng lực yếu kém, cá nhân chủ nghĩa.

Nhằm khắc phục những yếu kém trong công tác đánh giá cán bộ, Nghị quyết cũng đặt ra yêu cầu đổi mới công tác đánh giá cán bộ theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều, theo tiêu chí cụ thể, bằng sản phẩm, thông qua khảo sát, công khai kết quả và so sánh với chức danh tương đương; gắn đánh giá cá nhân với tập thể và kết quả thực hiện nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, đơn vị. Để thực hiện tốt yêu cầu này, đòi hỏi công tác đánh giá cán bộ cũng phải bắt đầu từ việc thay đổi cách tiếp cận quan điểm, tư duy về đánh giá cán bộ, tiếp thu chọn lọc cách tiếp cận quản lý, quản trị hiện đại được sử dụng trong quản trị ở khu vực tư. 

Thứ ba, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược và cán bộ thuộc diện quy hoạch cấp chiến lược.

Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ góp phần nâng cao năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức, chính trị và chất lượng hiệu quả thực thi công vụ của cán bộ. Khi khẳng định “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định “huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”, vì thế Người nghiêm khắc phê phán cách đào tạo hình thức, chạy theo số lượng mà không thiết thực, kém chu đáo, chất lượng thấp.

Để đào tạo, bồi dưỡng cán bộ có chất lượng, hiệu quả cần xác định rõ ràng mục đích, mục tiêu và nhu cầu của đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, từ đó xây dựng các chương trình thực hiện cụ thể không bị chệch mục tiêu định trước. Nội dung chương trình và tài liệu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phải luôn đổi mới thiết thực với công việc thực tế, tránh trùng lắp về nội dung, có chương trình bổ sung, cập nhật kiến thức, kỹ năng chuyên sâu cho từng đối tượng tương ứng với thời gian hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Phân loại đối tượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo từng giai đoạn để có nội dung đào tạo và bồi dưỡng phù hợp; tuyển chọn và xây dựng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý thực hiện chương trình đào tạo, bồi dưỡng đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn đào tạo, bảo đảm trình độ kiến thức ngành, lĩnh vực; có phương pháp giảng dạy phù hợp, kinh nghiệm thực tiễn chuyên sâu. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xây dựng hệ thống văn bản pháp quy về quản lý đào tạo; đưa ra các hình thức khen thưởng, kỷ luật phù hợp để người tham gia đào tạo, bồi dưỡng nghiêm túc thực hiện nhiệm vụ; xác định rõ trách nhiệm của các chủ thể tham gia quá trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Đổi mới và triển khai thiết thực công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng đào tạo, bồi dưỡng theo đúng quy định. Chú trọng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ.

Đối với việc đào tạo cán bộ cấp chiến lược, cần lựa chọn các cán bộ xuất sắc, tiêu biểu để tổ chức đào tạo riêng các lớp dự nguồn cán bộ cao cấp. Chương trình đào tạo cán bộ cấp chiến lược cần tập trung vào kiến thức, kỹ năng hoạch định, triển khai thực hiện những vấn đề vĩ mô, tầm chiến lược quốc gia, đồng thời đặc biệt chú trọng đào tạo nhân sinh quan cách mạng, ý thức, tinh thần phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước. Đây phải là những người được đào tạo, bồi dưỡng để trở thành những tấm gương tiêu biểu cho toàn thể cán bộ và nhân dân noi theo.

Thứ tư, lựa chọn quy hoạch, bố trí, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ.

Cán bộ phải được bố trí đúng năng lực, chuyên môn, sở trường thì mới có thể phát huy hết năng lực và đóng góp, cống hiến tốt nhất cho tổ chức, cho bộ máy. Bố trí cán bộ phải trên cơ sở kết quả đánh giá năng lực khi tuyển dụng, đào tạo và qua quá trình sử dụng, đánh giá cán bộ. Do vậy, các khâu tuyển dụng, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng được thực hiện tốt sẽ làm cơ sở vững chắc cho việc bố trí, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ được đúng người, đúng việc, đúng vị trí, qua đó mới góp phần thực hiện tốt nhất nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị.

Việc lựa chọn, đánh giá đúng người thật sự có tâm, có tầm, đủ tiêu chuẩn về năng lực, phẩm chất đạo đức, chính trị mới chỉ là bước đầu của khâu quản lý, sử dụng cán bộ. Việc bố trí, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ giữ trọng trách tương xứng mới quyết định đến thành công của công tác quan trọng này. Đề bạt, bổ nhiệm đúng cán bộ sẽ không chỉ phát huy được năng lực, sở trường của cán bộ mà còn tác động mạnh mẽ, tạo được sự đồng thuận, “tâm phục, khẩu phục” đối với bộ phận, cán bộ thuộc quyền; thúc đẩy cán bộ phấn đấu vì sự nghiệp cách mạng của đất nước. Ngược lại, nếu lựa chọn không đúng cán bộ, bố trí cán bộ không đủ phẩm chất, không đủ tầm, không đủ năng lực lãnh đạo hoặc để những phần tử cơ hội, thực dụng lọt vào bộ máy của hệ thống chính trị thì hậu quả sẽ khó lường. Những cán bộ không có đủ phẩm chất, trình độ, năng lực thường dễ dao động, mất phương hướng, dễ sa vào chủ nghĩa cá nhân, lợi ích cục bộ, thậm chí còn dung túng hoặc lôi kéo người khác theo mình.

Thứ năm, nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức - cán bộ (cán bộ tổ chức).

Đội ngũ cán bộ chuyên trách làm công tác tổ chức - cán bộ có vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng bộ máy tổ chức, và đội ngũ cán bộ đủ về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng và có cơ cấu hợp lý. Bởi vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ tổ chức có năng lực, phẩm chất là yếu tố đầu tiên quyết định việc tạo dựng được đội ngũ cán bộ nói chung vững mạnh và có tính quyết định đến kết quả của việc đấu tranh chống “chạy chức, chạy quyền” như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đề ra. 

Cán bộ tổ chức, ngoài những yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực, thấu hiểu đường lối, chính sách, pháp luật, am hiểu thực tế, am hiểu công tác quần chúng, đòi hỏi phải có kiến thức về khoa học - xã hội, chính trị học, tâm lý học, khoa học lãnh đạo và quản lý; có văn hóa ứng xử, thấu hiểu con người, cân bằng hài hòa giữa lý trí và tình cảm để giải quyết công việc cho thấu lý, đạt tình. Vì thế, cán bộ tổ chức phải được lựa chọn cẩn trọng, đồng thời phải được đào tạo những kiến thức cơ bản về công tác tổ chức, cán bộ. Cán bộ tổ chức chính là những người xây dựng và thực hiện các quy trình tuyển dụng, đánh giá, đề bạt, bố trí, bổ nhiệm cán bộ, do vậy đòi hỏi cán bộ tổ chức phải là những người thực sự có “Tài” và có “Đức”. 

Thứ sáu, phát huy vai trò của nhân dân và của các tổ chức đoàn thể xã hội trong xây dựng đội ngũ cán bộ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: Nước lấy dân làm “gốc”, “gốc” có vững cây mới bền, cách mạng chỉ có thể xây dựng thắng lợi trên nền nhân dân. Vì vậy, việc phát huy tốt vai trò của nhân dân trong giám sát, đấu tranh chống những biểu hiện tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên là nhu cầu tất yếu khách quan, là vấn đề quan trọng hơn hết giúp xây dựng được đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh.

Để phát huy vai trò của nhân dân trong xây dựng đội ngũ cán bộ, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đã nêu ra 5 giải pháp quan trọng, muốn thực hiện được các giải pháp này cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên thấm nhuần sâu sắc về tầm quan trọng của sự giám sát của nhân dân đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cần hiểu rằng, nhân dân không chỉ là người thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, mà còn là một trong những nhân tố quan trọng giúp Đảng tự nhìn nhận những ưu điểm, khuyết điểm của mình, từ đó giúp Đảng “tự soi”, “tự sửa”, tự hoàn thiện mình để ngày càng xứng đáng với vai trò là “người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Công khai, minh bạch hóa các quy trình, thủ tục, tiêu chuẩn, điều kiện và kết quả trong công tác cán bộ từ tuyển dụng, đề bạt, bổ nhiệm, đánh giá, khen thưởng, kỷ luật để dân biết; ứng dụng công nghệ thông tin và mở rộng các hình thức lấy ý kiến đánh giá của người dân trong công tác cán bộ; có cơ chế kiểm soát, xử lý rõ ràng, dứt điểm, công khai, minh bạch các ý kiến phản ánh, đánh giá của người dân. Cùng với đó, cần có hình thức xử lý kỷ luật nghiêm minh, kịp thời những cán bộ, đảng viên có tư tưởng, biểu hiện, hành vi xa rời hoặc coi thường quần chúng nhân dân. Đối với cán bộ thuộc diện nguồn quy hoạch và cán bộ cấp chiến lược cần có hình thức phù hợp để nắm bắt đánh giá, nhận xét của quần chúng nhân dân qua quá trình công tác, quá trình sống trước khi đưa vào quy hoạch, bổ nhiệm cũng như trong quá trình đang công tác./.

TS. Nguyễn Mậu Quyết
Ban Kinh tế Trung ương