Phó giáo sư, tiến sỹ Tường Duy Kiên, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quyền con người (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) đã chia sẻ về vấn đề này.
Bảo vệ quyền con người
- Thưa Phó giáo sư Tường Duy Kiên, với sự phát triển khó kiểm soát
của mạng xã hội, có những thông tin cho rằng Việt Nam đang vi phạm quyền
con người. Theo ông, việc này nên được hiểu thế nào?
Phó giáo sư Tường Duy Kiên: Quyền con người là vấn đề
có giá trị toàn cầu. Để có được kết quả như ngày nay là nỗ lực chung của
toàn nhân loại tiến bộ trên thế giới, trong đó có đóng góp của nhân dân
Việt Nam đặc biệt qua các cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm bảo vệ
thống nhất đất nước và toàn vẹn lãnh thổ. Đó chính là bảo vệ quyền con
người được sống trong độc lập, tự do và hòa bình.
Ngày nay, mỗi một quốc gia, dân tộc đều có hệ thống pháp luật, các giá
trị khác nhau và trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách pháp luật
không thể tránh khỏi những sơ xuất ở các trường hợp cụ thể. Việt Nam
cũng không là ngoại lệ.
Tuy nhiên, quan điểm của Đảng và Chính phủ Việt Nam là chăm lo cho con
người, tôn trọng, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Đây là quan
điểm nhất quán, xuyên suốt kể từ ngày Đảng ta ra đời, được thể hiện rõ
trong Cương lĩnh chính trị năm 1930, Tuyên ngôn độc lập năm 1945, Luận
cương Cách mạng Việt Nam năm 1951, cho đến các văn kiện của Đảng được
thông qua trong thời kỳ Đổi mới từ Đại hội VI (1986) đến Đại hội XII
(2016) của Đảng.
Trên cơ sở quan điểm, chủ trương của Đảng về quyền con người, bảo vệ,
bảo đảm quyền con người, Quốc hội đã thông qua Hiến pháp năm 2013, đây
được coi là đỉnh cao trong hoạt động lập hiến bảo đảm quyền con người.
Là văn kiện pháp lý cao nhất của Nhà nước, Hiến pháp đã quy định rất rõ
trách nhiệm của Nhà nước Việt Nam là công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo
đảm quyền con người; đó là bản chất của nhà nước và là ngọn cờ của Cách
mạng Việt Nam, là nguyên tắc của nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân,
do nhân dân và vì nhân dân.
- Rõ ràng chính sách về quyền con người của Việt Nam là nhất quán và
chúng ta cần đấu tranh chống lại những luận điệu sai trái của các thế
lực thù địch. Song, có vẻ như người dân còn chưa thực sự hiểu rõ cũng
như chống lại các luận điệu xuyên tạc này…?
Phó giáo sư Tường Duy Kiên: Đúng là quyền con người là
câu chuyện của mỗi một người dân, hiển hiện xung quanh chúng ta, trong
mỗi gia đình và toàn xã hội, như trẻ em cần được đến trường, được tiếp
cận giáo dục, mọi người cần được chăm sóc sức khỏe, tiếp cận nước sạch,
được sống trong môi trường trong lành, được có thực phẩm an toàn, hay
quyền tham gia quản lý công việc nhà nước và xã hội...
Bởi vậy, để hiểu về quyền con người, giá trị của quyền con người, chúng
ta cần nâng cao hơn nữa nhận thức của người dân nói chung về quyền con
người đặc biệt là quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước trong việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người trong
giai đoạn mới.
Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1309/TTg ngày 5
tháng 9 năm 2017 phê duyệt Đề án Đưa nội dung quyền con người vào chương
trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân, giai đoạn 2017 – 2025.
Theo đó nội dung quyền con người được đưa vào tất cả các cấp học, ngành
học, từ hệ thống giáo dục mầm non cho tới giáo dục đại học và sau đại
học để nâng cao nhận thức về quyền con người của cả người học và người
dạy.
Thực hiện có hiệu quả Đề án có ý nghĩa rất lớn không chỉ về mặt chính
trị, thể hiện sự cam kết của Nhà nước Việt Nam trước cộng đồng quốc tế
về nghĩa vụ thực thi các điều ước quốc tế về quyền con người, mà còn có ý
thực tiễn làm thay đổi quan điểm, nâng cao nhận thức xã hội về tầm quan
trọng của quyền con người và giáo dục quyền con người.
Khi người dân nhận thức được về quyền, sẽ giúp ngăn ngừa, hạn chế vi
phạm quyền do thiếu hiểu biết; giúp mỗi người nhận thức được về quyền,
hiểu được ý nghĩa, giá trị của các quyền, biết tự mình bảo vệ các quyền
của mình đồng thời có nghĩa vụ, trách nhiệm tuân thủ pháp luật, biết
tôn trọng phẩm giá, các quyền và tự do của người khác. Cũng qua đó, họ
nhận diện được những kẻ lợi dụng nhân quyền, mượn cớ nhân quyền để can
thiệp, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật
của nhà nước về quyền con người.
Do đó, mỗi người dân cần có ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, tham
gia phản bác các luận điệu tuyên truyền xuyên tạc về những thành tựu,
những kết quả mà chúng ta đã đạt được trong lĩnh vực bảo vệ, bảo đảm
quyền con người, quyền công dân trong suốt hơn 30 năm đổi mới.
Quyền con người không phải là vô hạn
- Xin ông phân tích về sự khác biệt về quyền con người và quyền công
dân. Khi người dân tự do phát ngôn và cho rằng họ có quyền nói những
điều họ muốn thì có đúng không, thưa ông?
Phó giáo sư Tường Duy Kiên: Quyền con người là những
giá trị phổ cập cho tất cả mọi người, không phân biệt người đó có quốc
tịch của một nước hay không. Đã là con người thì tất cả chính phủ, các
quốc gia trên thế giới đều phải tôn trọng và bảo đảm thực hiện.
Tuy nhiên, quyền công dân chỉ được áp dụng cho những người có quốc tịch
của một nhà nước cụ thể. Cho nên, quyền công dân phụ thuộc vào hệ thống
pháp luật của từng nước. Ở mỗi quốc gia khác nhau, trình độ phát triển
khác nhau, văn hóa khác nhau thì quy định những quyền của công dân cũng
khác nhau.
Trao áo ấm cho trẻ em vùng cao. (Nguồn: TTXVN)
Như đã đề cập ở trên, quyền con người là giá trị phổ cập, nhưng không
phải tất cả quyền con người đều là tuyệt đối. Có nghĩa quyền con người
không phải cho phép ai muốn làm gì thì làm, muốn nói gì thì nói.
Luật nhân quyền quốc tế quy định có một số quyền trong quá trình thực
hiện có thể phải chịu những hạn chế nhất định và pháp luật ở mỗi nước có
thể đặt ra những hạn chế quyền con người vì lý do quốc phòng, an ninh
quốc gia, trật tự công cộng, đạo đức xã hội hay quyền, tự do của người
khác. Và như vậy anh thực hiện quyền tự do của anh nhưng không được xâm
phạm đến các nguyên tắc, ranh giới này.
Theo luật nhân quyền quốc tế, các quyền tự do dân chủ của con người như
tự do ngôn luận, tự do báo chí, quyền lập hội, biểu tình, quyền tự do đi
lại và cư trú, quyền đối với nhà ở, quyền bí mật đời tư, quyền tự do
tín ngưỡng, tôn giáo, quyền thành lập và gia nhập công đoàn… là những
quyền có thể bị áp đặt những giới hạn nhất định.
Tiếp cận nguyên tắc, tiêu chuẩn của luật nhân quyền quốc tế, Khoản 2,
Điều 14, Hiến pháp năm 2013 cũng quy định: Quyền con người, quyền công
dân có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết
vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức
xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Tất nhiên, việc áp đặt các hạn chế này
phải thật sự cần thiết, trong một xã hội dân chủ.
Như vậy, trong bất kỳ trường hợp nào, nếu công dân sử dụng các quyền của
mình vượt quá các giới hạn cho phép, ảnh hướng đến an ninh quốc gia,
quốc phòng, đến trật tự công cộng, ảnh hưởng đến đạo đức xã hội, đến
quyền và tự do của người khác thì mỗi quốc gia đều có những chính sách
pháp luật để hạn chế. Nếu công dân vi phạm, tùy mức độ có thể bị xử lý
hành chính hoặc nếu gây hậu quả thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm
hình sự.
- Như ông vừa nói, Hiến pháp 2013 khẳng định rất rõ vấn đề tôn
trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người. Vậy, sau một thời gian thực hiện
Hiến pháp năm 2013, Việt nam đã đạt được những thành tựu gì trên lĩnh
vực bảo vệ, bảo đảm quyền con người?
Phó giáo sư Tường Duy Kiên: Thành tựu về quyền con
người đặc biệt sau khi triển khai thực hiện triển khai Hiến pháp 2013
với chúng ta có ý nghĩa đặc biệt lớn. Trên cơ sở các nguyên tắc hiến
định, Chính phủ đã ban hành kế hoạch triển khai thi hành Hiến pháp, giao
các cơ quan nhà nước rà soát, lập danh mục đề xuất các văn bản cần bãi
bỏ, sửa đổi bổ sung các văn bản mới cho phù hợp với các quy định về
quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp.
Hầu hết các văn bản pháp luật thông qua từ sau Hiến pháp năm 2013 đến
nay, đặc biệt các bộ luật lớn như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình
sự, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam, Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng dân
sự, Luật tố tụng hành chính và hàng loạt các luật khác liên quan tới
bảo đảm quyền tự do dân chủ như Luật Trưng cầu dân ý, Luật Bầu cử, Luật
Báo chí, Luật tiếp cận thông tin, Luật tín ngưỡng, tôn giáo…được ban
hành đều thể chế hóa các quy định của Hiến pháp, bảo đảm phù hợp với
nguyên tắc, tiêu chuẩn của luật pháp quốc tế về quyền con người, những
giá trị phổ cập đã được thể hiện trong Hiến pháp năm 2013.
Trong thời gian tới, nhiệm vụ quan trọng là tiếp tục tuyên truyền, phổ
biến rộng rãi các quy định về quyền con người, quyền công dân trong Hiến
pháp năm 2013 tới các cấp, các ngành và toàn dân nhằm nâng cao nhận
thức về vị trí, vai trò của Hiến pháp đối với bảo vệ quyền con người và
quán triệt các nguyên tắc, tiêu chuẩn về quyền con người, quyền công dân
trong xây dựng và hoàn thiện các văn bản luật và dưới luật; đồng thời
tổ chức thực hiện tốt Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật thi
hành tạm giữ, tạm giam có hiệu lực bắt đầu từ 1/1/2018…
Theo tôi, với việc tổ chức thực hiện một cách bài bản các quy định của
Hiến pháp năm 2013 và các văn bản pháp luật về quyền con người; đồng
thời tích cực công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức xã hội
và kể cả việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm quyền
con người, quyền dân chủ của người dân thì trong thời gian tới sẽ có
thay đổi lớn trong lĩnh vực thúc đẩy, bảo vệ quyền con người ở Việt Nam.
- Xin cảm ơn Phó giáo sư!
Theo TTXVN