Gia tăng các vụ tham nhũng được phát hiện

Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2012 do Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh trình bày trước Quốc hội ngày 22-10 cho biết, qua hoạt động thanh tra, các cơ quan thanh tra nhà nước đã phát hiện 49 vụ, 67 người có hành vi liên quan đến tham nhũng với giá trị tài sản là 132,7 tỷ đồng và đã kiến nghị xử lý nghiêm minh về hành chính và hình sự tuỳ theo mức độ vi phạm và đúng quy định của pháp luật.

Lực lượng cảnh sát điều tra tội phạm đã thụ lý 337 vụ án, 823 bị can về các tội danh tham nhũng, trong đó khởi tố mới 222 vụ, 469 bị can (so với cùng kỳ năm trước tăng 80 vụ và 224 bị can); kết luận điều tra 197 vụ, 521 bị can. Hiện đang điều tra 137 vụ, 295 bị can. Đã thu hồi nộp ngân sách Nhà nước trên 410 tỷ đồng. Cơ quan điều tra trong quân đội đã khởi tố 16 vụ, 46 bị can về các tội danh tham nhũng; thu hồi 163 triệu đồng. Cục Điều tra thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã khởi tố 18 vụ, 20 bị can về các tội danh tham nhũng, đồng thời có 19 kiến nghị về xử lý và phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động tư pháp.

Viện kiểm sát các cấp đã truy tố 244 vụ, 601 bị can về tham nhũng (tăng 50 vụ, 192 bị can so với cùng kỳ năm 2011). Có năm vụ, 17 bị can đã đình chỉ điều tra.

Tòa án các cấp đã xét xử sơ thẩm 167 vụ, 338 bị cáo về các tội danh tham nhũng, trong đó tỷ lệ tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng chiếm 44,1% (năm 2011 tỷ lệ này là 31,7% ); số bị cáo được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ chiếm 34,2% (năm 2011 tỷ lệ này là 39,2%).

Theo báo cáo, năm 2012 được đánh dấu bởi nhiều nhiệm vụ quan trọng về phòng chống tham nhũng, như việc triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI); sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X), triển khai thực hiện Kết luận số 21 KL/TW của Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI); tổng kết 5 năm thực hiện Luật PCTN và sơ kết giai đoạn thứ nhất Chiến lược quốc gia PCTN đến năm 2020; xây dựng Dự án Luật PCTN sửa đổi, xây dựng báo cáo quốc gia thực thi Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng; có nhiều cuộc khảo sát, điều tra xã hội học về phòng chống tham nhũng; công khai bản kê khai tài sản, thu nhập theo Nghị định số 68/2011/NĐ-CP; công khai kết luận thanh tra, kết quả kiểm toán... Những kết quả đó đã tác động mạnh mẽ đối với công tác phòng chống tham nhũng, thúc đẩy, tạo áp lực cho các cấp, các ngành phải quan tâm, đẩy mạnh việc thực hiện các nhiệm vụ về phòng chống tham nhũng.

Vẫn chưa tương xứng với tình hình

Báo cáo thẩm tra về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2012 do Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện đồng ý với nhận định của Chính phủ là công tác phòng, chống tội phạm tham nhũng đã đạt được kết quả tích cực. Trong năm 2012 Chính phủ, các cơ quan tư pháp Trung ương tiếp tục chỉ đạo công tác phát hiện và xử lý dứt điểm một số vụ án tham nhũng trọng điểm, phức tạp; một số vụ án lớn được phát hiện và xử lý. So với công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng cùng kỳ thì năm 2012 đã tăng cả về số vụ và số đối tượng phạm tội. Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN đã tăng cường chỉ đạo các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử đẩy nhanh tiến độ xử lý đối với một số vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, kéo dài.

Tuy nhiên, báo cáo thẩm tra cho rằng, tình hình tội phạm tham nhũng chưa có dấu hiệu giảm, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính, xây dựng cơ bản, quản lý đất đai và ở một số tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Số vụ án tham nhũng được phát hiện và xử lý trong năm 2012 tuy có tăng, nhưng vẫn chưa tương xứng với tình hình tham nhũng đang diễn ra; số tài sản, đất đai sai phạm rất lớn nhưng thu hồi được còn rất ít.

Nổi lên là tình hình tham nhũng trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính và lạm quyền trong khi thi hành công vụ tại địa phương trong năm qua gia tăng, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, nhưng vẫn chưa có biện pháp khắc phục hiệu quả. Điển hình là các vụ: tham ô tài sản tại công ty TNHH sửa chữa tàu biển Vinalines thiệt hại hàng trăm tỷ đồng; vụ tham nhũng và lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại phòng giao dịch Điện Biên Phủ và Ngân hàng Công thương chi nhánh Nhà Bè, TP Hồ Chí Minh thiệt hại trên 2.000 tỷ đồng; Vụ lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại Tổng công ty bia - rượu - nước giải khát Sài Gòn (Sabeco); vụ ba lãnh đạo chi nhánh Hồng Hà của ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lạm quyền trong thi hành công vụ gây thiệt hại 487 tỷ đồng…

Việc điều tra, giải quyết các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp gặp khó khăn, thời gian điều tra phải kéo dài, phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Một số vụ án chưa giải quyết dứt điểm phải tạm đình chỉ điều tra do bị can bỏ trốn hoặc phải kéo dài do chờ kết quả giám định thiệt hại...

Việc xử lý đối với một số vụ án nghiêm trọng, phức tạp mặc dù đã được Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng chỉ đạo, theo dõi, đôn đốc nhưng việc giải quyết vẫn bị kéo dài, có những vụ án được khởi tố điều tra cách đây nhiều năm, nhưng cho đến nay vẫn chưa giải quyết dứt điểm. Trong số 20 vụ Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo, đôn đốc thì có nhiều vụ khởi tố đến nay đã được trên dưới ba năm nhưng vẫn chưa xử lý xong.

Một số vụ sau nhiều năm khởi tố, điều tra nay lại đình chỉ điều tra vụ án hoặc đình chỉ điều tra bị can, trong đó có những bị can trong các vụ án do Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo. Có vụ án đã được khởi tố, điều tra nhiều năm nhưng phải tạm đình chỉ điều tra do hết thời hạn điều tra vẫn chưa chứng minh được thiệt hại. Nhiều vụ án, bị can trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử đã được thay đổi sang tội danh nhẹ khác hơn. Chủ yếu là thay đổi tội danh từ tham ô tài sản sang tội cố ý làm trái quy định của nhà nước về kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi...

Nhiều vụ án tham nhũng được xét xử dưới khung hình phạt, cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ, phạt tiền, phạt cảnh cáo có biểu hiện chưa nghiêm minh; có nơi việc áp dụng Điều 47 của Bộ luật Hình sự để xử dưới khung hình phạt chiếm tới trên 80 % và cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ chiếm tới 50%.

Thực trạng xử lý chưa nghiêm minh đối với một số vụ án có biểu hiện tham nhũng hiện nay đã gây bất bình, bức xúc trong cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên và quần chúng nhân dân, chưa tạo được lòng tin của nhân dân vào công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng. Các vụ án do cơ quan điều tra ở Trung ương tiến hành điều tra, Viện kiểm sát nhân dân tối cao tiến hành kiểm sát, sau đó ủy quyền cho Viện kiểm sát cấp dưới thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử, thì tỷ lệ trả hồ sơ điều tra bổ sung rất cao, có vụ án trả hồ sơ điều tra bổ sung nhiều lần, làm kéo dài thời gian xử lý; việc áp dụng hình phạt còn nhẹ, có biểu hiện không nghiêm. Số vụ án tham nhũng lớn, nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn cho tài sản của Nhà nước được phát hiện, xử lý còn chậm.

Báo cáo thẩm tra khẳng định, đây là những vấn đề thuộc trách nhiệm quản lý nhà nước, kiểm tra, thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; các cơ quan, đơn vị chuyên trách về chống tham nhũng.

Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nhất trí với đánh giá của Chính phủ về tình hình tham nhũng trong năm 2012 là: “Công tác phòng chống chưa đạt yêu cầu và mục tiêu là ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng. Tham nhũng vẫn còn nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp, diễn ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành, gây bức xúc, bất bình trong xã hội; là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý Nhà nước”.

Ủy ban Tư pháp tán thành với những nguyên nhân đã được nêu trong Báo cáo của Chính phủ về kết quả cũng như những yếu kém, bất cập, tồn tại trong công tác phòng chống tham nhũng và cho rằng, một trong những nguyên nhân quan trọng của tệ nạn tham nhũng hiện nay là tình trạng suy thoái phẩm chất đạo đức của không ít cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên, trong đó một số cán bộ là lãnh đạo các cơ quan, tổ chức, đơn vị.

Bên cạnh đó là bệnh quan liêu, thành tích, hình thức vẫn còn nặng nề, nên không ít người đứng đầu vẫn còn có biểu hiện ngại đấu tranh với hành vi tham nhũng của cán bộ, công chức, viên chức do mình quản lý.

Công tác nghiệp vụ cơ bản và phòng ngừa nghiệp vụ ở một số cơ quan điều tra chưa được tăng cường, thực hiện chưa thường xuyên, hiệu quả chưa cao; công tác thanh tra, kiểm toán còn hạn chế; công tác tự kiểm tra, thanh tra tại các ngành, các cấp, các cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương chưa được quan tâm, đề cao đúng mức, có nơi còn buông lỏng; chế độ trách nhiệm, chế độ công vụ đối với mỗi vị trí công tác chưa rõ ràng, cụ thể, nhất là ở những khâu, quy trình thủ tục liên quan tới công việc, quyền lợi của người dân, doanh nghiệp…

Theo Ủy ban Tư pháp, những nguyên nhân trên đây cần được đánh giá làm rõ để tìm ra giải pháp khắc phục cụ thể, có hiệu quả.