Thứ Ba, 26/5/2009 16:47'(GMT+7)
7 lý do phải đổi mới cơ chế tài chính
Đề án Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục 2009-2014 dự kiến trình Quốc hội xem xét cho ý kiến vào ngày Thứ bẩy (30/5) đang gây chú ý của dư luận xã hội. Tại hội nghị thông báo về đề án này được tổ chức qua mạng với sự tham dự của 63 tỉnh, thành trên cả nước diễn ra mới đây, người đứng đầu ngành giáo dục, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thiện Nhân đã nêu ra một số lý do phải đổi mới cơ chế tài chính. Những lý do này, được lược thuật lại là:
1. Hiện ngành giáo dục không có điều kiện đánh giá hiệu quả chi của Nhà nước cho giáo dục, nhân dân không đánh giá được chất lượng giáo dục trong tương quan với chi của Nhà nước và người dân cho giáo dục, nhất là đào tạo nghề nghiệp.
Hiện 74% ngân sách Nhà nước dành cho giáo dục do các tỉnh quản lý, 21% do các Bộ, ngành khác quản lý, Bộ GD&ĐT chỉ quản lý 5%. Mà quy định về báo cáo và chế độ báo cáo sử dụng ngân sách giáo dục cho Bộ GD&ĐT không có.
Các trường hiện không công khai cam kết chất lượng giáo dục, không công bố đánh giá thực tế chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục, không công bố nguồn lực thực tế của nhà trờng phục vụ đào tạo (giáo viên, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo…), không công khai tài chính của nhà trường để nhà nước và người dân dễ dàng kiểm tra, giám sát.
Chính vì vậy, khi thực hiện đề án các cơ sở giáo dục sẽ phải thực hiện "3 công khai": công khai cam kết và thực tế chất lượng giáo dục, công khai nguồn lực của cơ sở đào tạo, công khai tài chính.
2. Trong thời gian qua, trách nhiệm của các cơ quản quản lý nhà nước về sử dụng kinh phí cho giáo dục từ ngân sách và của người dân (qua học phí) sao cho hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục không rõ ràng. Người đứng đầu cơ sở giáo dục nếu sử dụng kinh phí không hiệu quả, không quan tâm thỏa đáng đến yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục hầu như không bị xử lý bởi chế tài gì. Và thực tế, Cơ quan quản lý nhà nước các cấp nếu phân bổ và sử dụng ngân sách nhà nướccho giáo dục không hợp lý, không giám sát được hiệu quả chi cho giáo dục cũng hầu như không bị chế tài gì.
Vì vậy, theo người đứng đầu ngành giáo dục hiện nay, việc thực hiện Đề án đổi mới cơ chế tài chính giáo dục sẽ có tác dụng vì xác định trách nhiệm của các cấp quản lý trong việc lập kế hoạch ngân sách cho giáo dục, được đánh giá công khai, tạo tiền đề cho việc xử lý trách nhiệm cá nhân và tổ chức.
3. Trong hơn 10 năm qua, từ lần đổi mới gần nhất (năm 1998), tình hình kinh tế - xã hội của đất nước đã có nhiều thay đổi. Tổng sản phẩm nội địa bình quân đầu người tăng 4,7 lần (từ 3,6 triệu đồng năm 1999 lên 17 triệu đồng năm 2008).
Lương tối thiểu cũng tăng theo quy định của nhà nước là 1,86 lần. Bên cạnh đó, ngân sách Nhà nước chi cho giáo dục tăng 5,8 lần.
Quy mô học sinh học nghề, trung cấp chuyên nghiệp, sinh viên CĐ, ĐH tăng 2,3 lần (từ 1,84 triệu lên 4,3 triệu).
Chỉ số giá cả tiêu dùng tăng gấp 2 lần, nhưng khung học phí 10 năm không thay đổi, dẫn đến hậu quả tổng nguồn lực của đất nước huy động cho giáo dục đào tạo vẫn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.
Năm 2006, chi bình quân cho 1 học sinh, sinh viên ở nước ta là 723 USD, quy đổi sức mua tương đương chỉ bằng 1/4 của Thái Lan, Malaysia, bằng 1/8 của Hàn Quốc, chưa bằng 1/10 của Đức, Nhật và chỉ bằng 1/16 của Mỹ.
Năm 2001, tổng thu học phí ở tất cả các cấp giáo dục công lập từ mầm non đến ĐH chiếm 8,2% tổng chi cho giáo dục (gồm từ ngân sách và học phí), năm 2005 là 7,3%, năm 2006 là 6,7%, năm 2008 là 5,5% và khung học phí vẫn giữ đến 2011 thì tỷ lệ này còn 4% (bằng 1/2 năm 2001). Đồng thời, học phí ĐH năm 2008 là 180.000 đồng tháng, so với năm 1998, khi khung học phí ban hành thì chỉ có giá trị 90.000 đồng.
Như vậy, lương tối thiểu đã tăng 1,86 lần, song lại yêu cầu các trường giải quyết trong thu học phí là chủ yếu, mà học phí thì không tăng nên các trường phải dành tỷ lệ trong tổng thu của trường cho trả lương ngày một cao. Rõ ràng, lúc đó, phần dành cho giáo trình, cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy sẽ tỷ lệ nghịch.
4. Nhà nước thực hiện việc miễn giảm học phí cho sinh viên diện chính sách, song lại không trả chi phí đào tạo này cho các trường mà các trường lại phải tự cân đối từ thu học phí của sinh viên khác. Kết quả là nếu nhận nhiều SV diện chính sách bao nhiêu, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của nhà trường thì trường càng gặp khó khăn về tài chính bấy nhiêu.
5. Sinh viên sư phạm được miễn đóng học phí, song một số nhất định ra trường không làm việc cho ngành giáo dục. Điều này là không công bằng, làm giảm hiệu quả đầu tư của Nhà nước.
6. Học sinh thuộc gia đình thu nhập thấp, nếu ở các vùng khó khăn được miễn giảm học phí. Tuy nhiên, nếu họ nghèo tới mức không dành được mỗi năm khoảng 600.000 – 700.000 đồng để mua sách vở, đồ dùng học tập, đồng phục, giày dép cho con em đi học thì các em không thể tới trường và việc hỗ trợ người nghèo qua miễn giảm học phí chưa đủ mà phả trợ cấp tiền thêm để các hộ này có thể đưa con đi học.
7. Với các hộ có thu nhập bình quân trên 1,5 triệu đồng/người/tháng (6 triệu đồng/hộ 4 người/tháng) thì mức học phó THPT tối đa là 35.000 đồng/tháng là rất thấp, dưới khả năng chi trả của họ, nếu có 2 con đi học thì chi phí học tập chỉ tương đương 3,3% thu nhập của gia đình. Họ có thể đóng cao hơn để bớt phần bao cấp của nhà nước cho họ, dành ngân sách đó hỗ trợ cho người nghèo hơn. Song theo quy định hiện nay, trường cũng không thể thu học phí hơn 35.000 đồng/tháng.
|
Phạm Thị Hồng Nga, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội: Hà Nội sẵn sàng thí điểm với 5 mức học phí
Bà Phạm Thị Hồng Nga, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội cho biết, Hà Nội sẵn sàng và sẽ đề nghị được thực hiện thí điểm Đề án Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục 2009 - 2014. Dự kiến UBND, Sở GD&ĐT Hà Nội sẽ trình Hội đồng nhân dân thành phố quy định 5 mức học phí phù hợp với khả năng và thu nhập của các hộ gia đình.
Mức thứ nhất với đối tượng học sinh diện rất nghèo, gia đình chính sách sẽ miễn hoàn toàn học phí và còn cấp thêm tiền (khoảng 73.000 đồng/em) để mua sắm các vật dụng tối cần thiết cho việc học tập. Mức thứ hai là các xã miền núi ở vùng Hà Nội mở rộng thì miễn học phí hoặc đóng với mức rất thấp. Mức thứ ba là học sinh có cha mẹ làm nông nghiệp, mức thu cũng rất thấp, tương đương như mức học phí hiện nay là: 20.000 - 30.000 đồng/ học sinh/tháng. Mức thứ tư là học sinh khu vực ngoại thành có thể từ 70 - 90.000 đồng/tháng. Mức thứ năm là học sinh khu vực nội thành, có thể từ 100.000 - 120.000 đồng/tháng.
Theo bà Phạm Thị Hồng Nga, mức học phí thời gian qua được xây dựng từ năm 1998 đến nay đã quá bất cập. Từ 2004 đến nay, nhà nước quy định lấy một phần từ nguồn thu học phí để chi trả lương cho giáo viên nên các trường rất khó khăn trong việc đầu tư hỗ trợ giảng dạy, từ đó phát sinh ra nhiều khoản thu không có trong quy định, gây thắc mắc cho phụ huynh và học sinh mà không thu thì không đủ chi.
Giám Đốc Đại học Đà Nẵng Bùi Văn Ga: Bộ GD&ĐT “độc hành” khó có thể nâng cao chất lượng đại học
Không có sự cân đối lại tài chính một cách tổng thể của Nhà Nước và sự đóng góp của người học, Bộ GD&ĐT “độc hành”, khó có thể thực hiện thành công bài toán nâng cao chất lượng ĐH. Thiếu sự chia sẻ và đồng thuận của xã hội, ngành giáo dục không thể làm gì khác hơn là duy trì những gì mình đang có. Chất lượng giáo dục ĐH không thể xuất phát từ suy nghĩ chủ quan và nó cũng không phải chỉ là trách nhiệm của ngành GD&ĐT.
Tìm kiếm một giải pháp tài chính phù hợp cho các trường ĐH công lập đang là vấn đề bức xúc nhất hiện nay. Theo lộ trình áp dụng cơ chế tài chính giáo dục mới bắt đầu năm 2009, Nhà nước sẽ thực hiện bước 1 và người học thực hiện 50% mức đóng góp của bước 2. Nếu được Quốc Hội thông qua, lộ trình này sẽ giúp cải thiện được phần nào khó khăn về tài chính để các trường từng bước nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ nhân lực thích nghi với thời kỳ mới. |
VnMedia.vn