Hà Hiệu (huyện Ba Bể) là một trong 12 xã được lựa chọn triển khai mô hình điểm theo chương trình xây dựng nông thôn mới. Với 125 ha ruộng, 20 ha soi bãi, diện tích còn lại là đồi núi, tạo cho Hà Hiệu có một quỹ đất khá rộng và đa dạng, đủ đại diện cho một vùng núi có cả vùng cao, vùng giữa và vùng thấp. Hà Hiệu có năm dân tộc, 560 hộ dân với hơn 2500 nhân khẩu, định cư ở 14 thôn, bản, trong đó thôn bản xa nhất cách trung tâm xã 6 km; điều đó cho thấy dân cư sống khá tập trung. Ở Hà Hiệu ruộng đã được canh tác ba vụ/năm, với toàn giống lúa, giống ngô mới và cây hoa màu khác như: lạc, đậu, rau quả cũng là những giống mới có năng suất cao. Hiếm có xã nào có nhiều mô hình sản xuất, chăn nuôi và kinh doanh có hiệu quả như Hà Hiệu. Cả xã còn 18% số hộ nghèo, không còn nhà dột nát. Các tổ chức xã hội, đoàn thể hoạt động một cách có hiệu quả, đảng uỷ xã nhiều năm liền đạt danh hiệu trong sạch vững mạnh.

Nhìn về tổng thể, Hà Hiệu là một xã có nhiều tiềm năng lợi thế để thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Tuy có một số tiềm năng và thuận lợi nhưng đối chiếu với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới của Thủ tướng Chính phủ thì Hà Hiệu chỉ đạt tiêu chí thứ 18, đó là hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh. Các tiêu chí còn lại chỉ đạt một số chi tiết nhỏ và một số tiêu chí khó có khả năng đạt được dù có quyết tâm phấn đấu. Quy hoạch và thực hiện quy hoạch là điều kiện tiên quyết. Dù đã được tập huấn, được đầu tư và thời gian đã được ấn định đến cuối năm 2011 phải hoàn thành, nhưng hết sức nan giải: Trình độ và khả năng quy hoạch của xã rất hạn chế, cán bộ phải vừa học, vừa làm, vừa tìm tòi, định hướng nên việc phát triển sẽ cần có nhiều thời gian. Cán bộ chỉ đạo các cấp xuống hỗ trợ, chưa thể nắm được ngay những vấn đề người dân mong muốn. Ví như, vấn đề quy hoạch phát triển các khu dân cư mới và chỉnh trang khu dân cư đã có sẽ rất nan giải về quỹ đất, không có mặt bằng nên động đến đâu là phải san ủi đồi núi, san ủi lại không có tiền, có kinh phí để thực hiện. Không giống với miền xuôi, ở miền núi vấn đề quy hoạch sản xuất và dân cư phải gắn liền với nguyện vọng và tập quán của người dân. Toàn xã mới chỉ cứng hóa được hơn một km đường trục thôn, xóm, còn lại là đường đất, đường nội đồng hoàn toàn đi trên bờ ruộng. 50% kênh mương do xã quản lý được kiên cố hóa cũng rất khó. Tuy mương phai ở Hà Hiệu đã đủ bảo đảm tưới tiêu hai vụ nhưng mới kiên cố hóa có 30%. Chợ đã có mặt bằng, nhưng không có vốn để xây dựng đạt chuẩn của Bộ Xây dựng…

Bà Vũ Thị Hoa, Chủ tịch UBND huyện Ba Bể tâm sự: Quyết tâm xây dựng nông thôn mới ở Hà Hiệu nói riêng và huyện Ba Bể nói chung của các cấp chính quyền không hề thiếu, tuy nhiên để đảm bảo được các tiêu chí mà chương trình nông thôn mới đề ra, xã cũng như huyện cần có sự hỗ trợ nhiều từ phía Trung ương, các ngành để hoàn thiện các mục tiêu này, nếu để địa phương nỗ lực cũng sẽ đạt được, nhưng thời gian sẽ rất dài và rất lâu.

Từ Hà Hiệu nói riêng và qua khảo sát 112 xã của tỉnh Bắc Kạn cho thấy: Mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Bắc Kạn đang đứng trước những thách thức lớn cần tháo gỡ, đó là: Tầm nhìn quy hoạch và năng lực chỉ đạo thực hiện quy hoạch - quỹ đất xây dựng cơ sở vật chất theo yêu cầu của mục tiêu - vốn đầu tư thiếu. Cho dù chỉ huy động 10% đóng góp của cộng đồng dân cư đồng thời phối kết hợp các chương trình khác, nhưng hiện nay thu nhập bình quân đầu người trong nông nghiệp ở tỉnh đang quá thấp. Vay 30% tín dụng rồi cũng phải thanh toán và chờ 20% vốn từ các doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức kinh tế thì ở tỉnh Bắc Kạn nguồn này là quá hạn hẹp. Mặt khác có một số bất cập do chính các chỉ tiêu của Chính phủ đặt ra, chưa sát với Bắc Kạn và miền núi nói chung nhưng: Cứng hóa đường thôn, xóm, nội đồng. Hệ thống điện phải đúng kỹ thuật chuyên ngành. Trường học, trạm y tế, chợ, nhà ở dân cư phải đạt chuẩn quốc gia. Cơ cấu lao động và vấn đề môi trường còn nhiều nan giải

Ông Nông Văn Chí, Giám đốc Sở NN và PTNT, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết: Chương trình xây dựng nông thôn mới có 19 tiêu chí, trong đó chủ yếu đề cập tới những nội dung như: phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội; chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập; giảm nghèo và an sinh xã hội; đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả; phát triển giáo dục - đào tạo, y tế; xây dựng đời sống văn hóa, thông tin và truyền thông nông thôn; cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; nâng cao chất lượng tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội trên địa bàn nông thôn; giữ vững an ninh, trật tự xã hội nông thôn. Tuy nhiên, theo báo cáo về tiến độ thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn chỉ rõ, đến thời điểm này nhiều xã trên địa bàn tỉnh mới đạt 6/19 tiêu chí theo chuẩn. Bao gồm: Điện, bưu điện, phổ cập giáo dục trung học cơ sở, tỷ lệ người dân tham gia các hình thức bảo hiểm y tế đạt chuẩn, có đủ các tổ chức trong hệ thống chính trị.

Do vậy, về mặt vĩ mô cần có đề nghị chỉnh sửa những tiêu chí chưa sát thực tế miền núi hoặc cho phép vận dụng phù hợp với hoàn cảnh địa phương. Quá trình thực hiện mục tiêu, tuy đã có lộ trình, nhưng nên tách, chẻ những gì có thể thực hiện được thì kiên quyết làm dứt điểm trước. Những gì khó khăn, nên tháo gỡ từng việc một cách thống nhất, đồng bộ. Ban chỉ đạo chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh Bắc Kạn đề nghị các huyện cần tập trung triển khai thực hiện tốt phong trào thi đua. Trong đó coi việc xây dựng nông thôn mới vừa là mục tiêu, vừa là yêu cầu của phát triển bền vững, vừa là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, xuyên suốt đòi hỏi phải tập trung cao sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, điều hành của chính quyền và huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị để thực hiện. Bám sát tiêu chí và nội dung xây dựng nông thôn mới theo Chương trình mục tiêu Quốc gia của Chính phủ và chỉ đạo của tỉnh Bắc Kạn huy động tối đa các nguồn lực, trong đó nội lực là chủ yếu để xây dựng nông thôn mới; thực hiện tốt Pháp lệnh dân chủ, đảm bảo công khai, dân chủ, công bằng, minh bạch về tài chính trong xây dựng nông thôn mới.

Tuy nhiên, việc xây dựng nông thôn mới là một cuộc cách mạng thật sự về 'Tam nông', nên làm thay đổi nhận thức bảo thủ và tập quán lâu đời để phát triển là một nhiệm vụ hàng đầu cần được quán triệt. Xét về tổng thể, sẽ còn rất nhiều địa phương gặp khó khăn trong quá trình thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới. Do vậy, để chương trình đạt hiệu quả cao cần cả hệ thống chính trị và nhiều lực lượng xã hội vào cuộc. Trong quá trình đó, người dân và cán bộ cấp cơ sở giữ vai trò chủ thể đặc biệt quan trọng./.

Lam Vy (Bắc Kạn)