Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin thì báo chí - truyền thông trên thế giới đang có những bứt phá mạnh mẽ về nội dung thông tin và cách thức đưa tin. Tất cả vì mục đích hướng về độc giả, lấy đối tượng phục vụ là mục tiêu, là cơ sở để đổi mới và phát triển. Vì thế phải đáp ứng giá trị thông tin bổ ích, dễ hiểu, tính giải trí cao, kích thích người đọc chia sẻ, mang tính phổ cập.
Không ngạc nhiên khi rất nhiều dự báo của các chuyên gia nổi tiếng thế giới cho rằng, truyền hình – một công cụ truyền thông đang làm mưa làm gió ở thời hiện tại sẽ bị thất thế trong tương lai gần. Vì sự cạnh tranh khốc liệt của chính nó, tức giữa quá nhiều các kênh truyền hình, mà quá nhiều thì sẽ là khủng hoảng. Trước màn hình nhỏ người xem băn khoăn rồi bối rối khi lựa chọn cho mình một kênh phù hợp, và tất yếu sẽ dẫn tới chán nản. Nhưng đấy không phải là nguyên nhân cơ bản mà cái chính là sự lấn át của truyền thông Internet.
Báo điện tử với đặc tính nhanh nhạy, tức thời đang đẩy báo in vào thế yếu. Nhưng tác nhân chính là xu hướng online của người đọc, nhất là giới trẻ. Ngày nay, ở bất kỳ đâu cũng rất khó gặp cảnh tượng một bạn trẻ nào đó cầm một tờ báo in chậm rãi suy tư đọc từng trang. Thời của hôm nay là thời của tốc độ và năng động. Bạn đọc hiện đại quan tâm đến quá trình phát triển của sự kiện chứ không chú ý nhiều đến kết quả của sự kiện vì cuộc sống diễn ra rất nhanh chóng và khó lường. Mặt khác bạn đọc rất thông minh để phân tích sự kiện. Hơn nữa để cạnh tranh với mạng xã hội có thuận lợi không bị kiểm soát thông tin, do vậy báo chí phải đi theo nguyên tắc đưa tin liên tục, cập nhật liên tục.
Độc giả sẽ được trang bị các thiết bị thông minh để thỏa mãn nhu cầu tiếp nhận thông tin. Tâm lý tiếp nhận của công chúng cũng phân ra nhiều nhóm, nhiều cung bậc, đa sắc thái và khó tính hơn. Chính vì vậy xu thế sản xuất nội dung thông tin cho thiết bị di động đang đặt ra cho báo điện tử, điều này dẫn tới tòa soạn phải thay đổi cách tư duy và thay đổi quan niệm về bạn đọc - công chúng như là người cùng sản xuất nội dung thông tin, nhà báo phải thay đổi tư duy tiếp cận và giải quyết vấn đề cũng như làm chủ các phương tiện tác nghiệp.
Sống trong kỷ nguyên toàn cầu hóa văn hóa, từ góc nhìn triết học người ta càng nhận ra rằng bản chất cuộc sống là đối thoại. Và chỉ nhờ đối thoại con người mới thể hiện rõ nhất tinh thần dân chủ hóa, bình đẳng để học tập lẫn nhau. Mà tiếp nhận, trao đổi thông tin là một hình thức đối thoại cơ bản. Người đọc sẽ không còn thụ động tiếp nhận thông tin một chiều mà luôn có nhu cầu đối thoại tương tác, phản hồi thông tin. Điều ấy hiển nhiên dẫn tới tính tương tác sẽ trở thành một đặc điểm nổi bật của truyền thông hiện đại. Biểu hiện cụ thể của nó là sự tham gia đối thoại của độc giả dưới các hình thức: bình luận bài viết, bình luận những bình luận…Đây là điều kiện rất quan trọng làm tăng tính khách quan của báo chí, cũng như thu hút người đọc, bởi khi đã được nói thì ai cũng coi đó là tờ báo của mình, mình được thể hiện, và ở đó cũng nhận ra chân giá trị của mình. Họ yêu thích và sẽ gắn bó với tờ báo của họ. Người ta gọi đây là xu hướng báo chí công dân, mọi người đều có thể làm báo.
Đáp ứng tình hình trên thì chỉ có Internet sẽ là kênh truyền thông thỏa mãn các loại hình ngôn ngữ đa phương tiện (văn bản, âm thanh, hình ảnh…); đa kênh truyền tải (báo điện tử, video, điện thoại thông minh...); đa điều kiện tiếp nhận. Do vậy mà ra đời mô hình tòa soạn hội tụ, đa phương tiện, lấy báo điện tử làm trung tâm. Trước hết là hội tụ về nội dung, tức những tin tức được sử dụng cùng lúc cả chữ viết, hình ảnh, âm thanh, video… để truyền tải, giúp độc giả dễ nắm bắt thông tin và tiện theo dõi.
Tất cả những xu hướng trên đã và đang được hiện thực hóa. Lao động làm báo của phóng viên được đòi hỏi rất cao, ngoài các kỹ năng thông thường thì phải giỏi tiếng Anh, nắm vững công nghệ tiên tiến. …Và một yêu cầu không thể thiếu là vốn hiểu biết sâu rộng về văn hóa bản địa cũng như thế giới, mới có thể đối thoại tương tác với các bình luận đến từ khắp nơi trên toàn cầu.
Trước tình hình này bản lĩnh người làm báo đòi hỏi những yếu tố gì? Đó là bản lĩnh người cách mạng: lòng trong, bút sắc. Hơn lúc nào hết phải rèn luyện, học tập bồi dưỡng, nâng cao bản lĩnh chính trị theo tư tưởng chủ nghĩa Mác và tư tưởng Hồ Chí Minh, lấy đó cái “bất biến” để ứng xử với cái “vạn biến”./.
Nguyên Thanh (vannghequandoi.com.vn)