1. Mối quan hệ giữa Học viện và cơ quan quản lý cán bộ

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh là trung tâm quốc gia về đào tạo,  bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt, thực hiện các chức năng: (1) Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý trung, cao cấp của hệ thống chính trị, lãnh đạo chủ chốt của các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước về: Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; những quan điểm, chủ trương và đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; những vấn đề lý luận và thực tiễn mới trong nước và trên thế giới, khoa học chính trị; khoa học lãnh đạo, quản lý. (2) Đào tạo cao cấp lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý đương chức và trong quy hoạch. (3) Bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ giữ các chức danh lãnh đạo, quản lý của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị theo phân công, phân cấp(1). Có thể khẳng định, Học viện là một trong các cơ sở đào tạo cao cấp lý luận chính trị quan trọng của Đảng. Trong những năm qua, Học viện có sự phối hợp chặt chẽ với Ban Tổ chức Trung ương và các địa phương trong công tác đào tạo cao cấp lý luận chính trị: xây dựng kế hoạch đào tạo dài hạn, ngắn hạn; xây dựng kế hoạch về thời gian, hình thức và chỉ tiêu tuyển sinh; khai giảng, bế giảng, quản lý và trực tiếp giảng dạy các lớp cao cấp lý luận chính trị. Học viện đã cùng với Ban Tổ chức Trung ương thống nhất quản lý danh sách học viên cả đầu vào và đầu ra; phối hợp với các địa phương trong việc tổ chức thực hiện chương trình đào tạo cao cấp lý luận chính trị. Các chủ thể tham gia quản lý học viên tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, bao gồm: Vụ Quản lý đào tạo; Viện Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý; Ban Thanh tra; Trung tâm Khảo thí và Đảm bảo chất lượng đào tạo; Văn phòng Học viện.

Cơ quan quản lý cán bộ, công chức là cơ quan, tổ chức, đơn vị được giao thẩm quyền tuyển dụng, bổ nhiệm, nâng ngạch, nâng lương, cho thôi việc, nghỉ hưu, giải quyết chế độ, chính sách và khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức(2). Theo đó, cơ quan quản lý cán bộ bao gồm: Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Nội vụ, Ban Tổ chức tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành, các Sở Nội vụ tỉnh, thành phố và các đơn vị trực tiếp sử dụng cán bộ.

Mối quan hệ giữa cơ sở đào tạo và cơ quan quản lý cán bộ được quy định như sau:

- Quy hoạch, xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: Cơ quan quản lý cán bộ rà soát, xây dựng quy hoạch để cơ sở đào tạo lên kế hoạch giảng dạy định kỳ và hằng năm; đáp ứng nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của cơ quan quản lý.

- Tổ chức tuyển sinh: Hằng năm, Ban Tổ chức Trung ương khảo sát nhu cầu đào tạo cao cấp lý luận chính trị của các bộ, ban, ngành Trung ương và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Trên cơ sở đó, Ban Tổ chức Trung ương xây dựng kế hoạch tuyển sinh và làm việc với các đơn vị có liên quan để giao chỉ tiêu tuyển sinh.

- Trong quá trình đào tạo: cơ sở đào tạo quản lý học viên về: ý thức tổ chức kỷ luật, chấp hành nội quy, quy chế và kết quả học tập. Học viện phối hợp với cơ quan quản lý cán bộ đánh giá kết quả đề tài nghiên cứu và đề án tốt nghiệp của Học viên. Học viện cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời các nội dung trên cho cơ quan quản lý cán bộ. Đây là một trong các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ được cử đi học.

- Sau đào tạo - bồi dưỡng: Cơ quan quản lý cán bộ cần có sự đánh giá và cung cấp thông tin cho cơ sở đào tạo về chuyển biến nhận thức và khả năng vận dụng tri thức đã được trang bị vào công việc. Trên cơ sở đó, cơ sở đào tạo sẽ tiếp tục hoàn thiện chương trình đào tạo và đẩy mạnh đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp quản lý học viên đáp ứng yêu cầu mới.

2. Thực trạng công tác phối hợp giữa cơ sở đào tạo và cơ quan cử cán bộ đi học

- Về công tác tuyển sinh: có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan quản lý cán bộ và cơ sở đào tạo. Nhờ đó, công tác này thực hiện nhịp nhàng, tạo sự ổn định và nền nếp; góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và công tác phục vụ lớp học. Căn cứ kế hoạch đào tạo của Ban Tổ chức Trung ương và nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ hằng năm, các tỉnh thành ủy giao cho Ban Tổ chức lựa chọn (sơ tuyển) học viên đủ điều kiện về chức vụ công tác, quy hoạch cán bộ, mức lương, độ tuổi,... theo tiêu chuẩn trong quy chế đào tạo gửi về Học viện xét tuyển đầu vào.

Trên cơ sở kế hoạch của Ban Tổ chức Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh xây dựng và ban hành thông báo phân bổ chỉ tiêu đào tạo cao cấp lý luận chính trị trong hệ thống Học viện. Việc phân bổ chỉ tiêu dựa vào chức năng, nhiệm vụ; năng lực của các cơ sở đào tạo; vào địa bàn các cơ quan, đơn vị có nhu cầu đào tạo.

Đối với hệ không tập trung, mở lớp với các bộ, ban, ngành Trung ương; Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh, thành phố đại diện cho các vùng miền trên toàn quốc (theo cơ chế luân phiên hằng năm); đối với hệ tập trung: tuyển sinh từ tất cả các bộ, ban, ngành Trung ương và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (với số lượng hạn chế ở từng cơ quan, đơn vị). Điều này góp phần giúp Học viện xác lập và khẳng định tính quốc gia và tính hệ thống trong đào tạo cao cấp lý luận chính trị.

Yêu cầu chung:  là đảng viên có bằng đại học. Đối với hệ đào tạo hoàn chỉnh kiến thức để cấp bằng cao cấp lý luận chính trị: là đảng viên; có bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ hoặc cử nhân lý luận chính trị văn bằng hai do các cơ sở đào tạo của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cấp.

Về chức vụ: Trưởng phòng cấp huyện và tương đương trở lên (hoặc được quy hoạch vào các chức danh này). Phó Trưởng phòng cấp tỉnh và tương đương trở lên (hoặc được quy hoạch vào các chức danh này).

Về độ tuổi: Hệ tập trung, nam dưới 40 tuổi, nữ dưới 35 tuổi; hệ không tập trung, nam từ 40 tuổi trở lên, nữ từ 35 tuổi trở lên. Một số đối tượng được giảm 5 tuổi: nhà báo; cán bộ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; người có quân hàm Trung tá trở lên trong lực lượng vũ trang; người công tác tại vùng sâu vùng xa có thâm niên 3 năm trở lên; thư ký các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng; giảng viên chính, nghiên cứu viên chính; cấp trưởng đơn vị đi học tập trung không có người thay thế. Nam dưới 40 tuổi, nữ dưới 35 tuổi (đối với hệ tập trung). Quy định cũng có sự vận dụng tương đối linh hoạt đối với các trường hợp đặc biệt.

Quy trình xét duyệt: Cấp ủy của ban, bộ, ngành Trung ương; tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lựa chọn cán bộ để giới thiệu tham gia xét tuyển; gửi về các cơ sở đào tạo của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: Công văn đề nghị xét tuyển, kèm theo danh sách và hồ sơ của các ứng viên.

Cơ quan quản lý đào tạo nhận hồ sơ của các đơn vị theo Thông báo phân bổ chỉ tiêu của Giám đốc Học viện; lập danh sách trích ngang theo từng lớp (90 học viên đối với hệ không tập trung) hoặc theo từng cơ quan, đơn vị của người đi học (đối với hệ tập trung); tiến hành thẩm định, trình Hội đồng Tuyển sinh xét duyệt.

Hội đồng Tuyển sinh họp dưới sự chủ trì của Thủ trưởng cơ sở đào tạo, cho ý kiến đối với danh sách từng lớp. Trên cơ sở ý kiến kết luận của Chủ tịch Hội đồng Tuyển sinh, cơ quan quản lý đào tạo hoàn tất hồ sơ (trong đó có biên bản họp Hội đồng Tuyển sinh) gửi thẩm định: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh gửi Ban Tổ chức Trung ương; các học viện trực thuộc gửi Học viện Trung tâm. Thời gian thông báo kết quả thẩm định là 10 ngày làm việc. Các cơ sở đào tạo tiến hành chiêu sinh theo kết quả thẩm định.

- Công tác quản lý học viên: Ban Tổ chức các tỉnh, thành ủy là thành viên chính thức của Ban chỉ đạo lớp học (Ban Tổ chức lớp học), phối hợp cùng Trường Chính trị tỉnh trong việc quản lý học viên, đánh giá học viên về quá trình rèn luyện theo quy chế trong suốt khóa học; cùng với Học viện giải quyết những vấn đề phát sinh trong suốt khóa học.

Với các lớp cao cấp lý luận chính trị tại chức mở tại các trường chính trị tỉnh và thành phố, có sự phân công rõ về trách nhiệm giữa các cơ sở đào tạo:

+ Các trường chính trị tỉnh và thành phố, các trung tâm đào tạo của các bộ ban ngành chuẩn bị cơ sở vật chất bao gồm giảng đường, các phương tiện giảng dạy, phương tiện đưa đón giảng viên, chỗ ăn ở của giảng viên.

+ Ký kết hợp đồng về toàn bộ các nội dung phục vụ khóa học, bao gồm: học phí, phương tiện đi lại, chỗ ăn ở sinh hoạt,...

+ Phối hợp với Viện Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý tổ chức việc thực hiện kế hoạch đào tạo, quản lý học viên, quản lý giảng viên.

+ Cùng với ban cán sự các lớp tổ chức sinh hoạt khi kết thúc đợt học, nắm bắt nguyện vọng của học viên phản ánh kịp thời với Ban Tổ chức lớp học từ đó có hướng giải quyết

+ Có trách nhiệm xem xét điều kiện thi của học viên về mặt chuyên cần theo quy chế.

- Công tác sử dụng cán bộ: sau các khóa học, toàn bộ học viên tốt nghiệp được quyết định gửi về Ban Tổ chức các tỉnh, thành ủy và bộ, ban, ngành. Ban Tổ chức tiếp nhận và điều động nhiệm vụ theo yêu cầu.

 Bên cạnh những kết quả đạt được trong công tác phối hợp, vẫn còn không ít những hạn chế, bất cập, đó là:

- Trong công tác tuyển sinh: Ban Tổ chức Trung ương thông báo Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng thường vào đầu năm, không song hành với Kế hoạch tài chính. Điều này cũng gây khó khăn cho quá trình tổ chức đào tạo. Một số tiêu chuẩn, tiêu chí về độ tuổi, chức vụ chưa rõ ràng; một số cơ quan quản lý cán bộ cố tình làm sai quy định, gửi danh sách ứng viên chưa đủ tiêu chuẩn, gây khó khăn cho quá trình xét tuyển của Học viện.

- Trong quá trình học: Công tác quản lý lớp còn chồng chéo; chưa có sự phân định chức năng, nhiệm vụ giữa cơ sở đào tạo và đơn vị phối hợp mở lớp, đơn vị đặt lớp. Ngay cả trong đơn vị phối hợp mở lớp cũng tồn tại sự bất cập trong mối quan hệ giữa Ban Tổ chức Tỉnh ủy với Trường Chính trị tỉnh. Điều này dẫn đến tình trạng có nhiệm vụ nhiều cơ quan cùng làm nhưng có nhiệm vụ không có đầu mối chịu trách nhiệm.

Học viên chưa chủ động thực hiện đề tài, đề án liên quan đến thực tiễn công việc, gắn đào tạo, bồi dưỡng với giải quyết các vấn đề thực tế công việc đặt ra. Cơ sở đào tạo và cơ quan cử cán bộ đi học chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong việc giao đề tài nghiên cứu, đề án thực hiện hay đánh giá kết quả của học viên.

Chương trình học chưa gắn với nhu cầu của địa phương, ngành cử cán bộ đi học, chỉ thiên về khung chương trình của cơ sở đào tạo. Do đó, chưa có kiến thức thực tế đáp ứng nhu cầu của người học và đơn vị cử người đi học. Đơn vị cử cán bộ đi học chưa chủ động “đặt hàng” Học viện trong việc chuẩn bị các nội dung học tập cho ngành của mình.

Cơ quan quản lý cán bộ khi cử cán bộ đi học tập trung chưa kiên quyết yêu cầu cán bộ bàn giao toàn bộ công việc. Học viên vừa đi học vừa tham gia công việc ở cơ quan, dẫn đến chất lượng học tập bị ảnh hưởng.

- Sau khi kết thúc khóa học, học viên được gửi về Ban Tổ chức tỉnh, thành ủy. Từ đó, cơ quan cử cán bộ đi học và cơ sở đào tạo không có sự liên hệ nào. Đây là một trong những thiếu sót của công tác đào tạo cao cấp lý luận chính trị. Bởi lẽ nếu không có sự phản hồi thông tin của cơ quan cử cán bộ đi học thì cơ sở đào tạo sẽ thiếu căn cứ để đánh giá quá trình đào tạo. Do đó, việc điều chỉnh nội dung chương trình, đổi mới phương pháp... để nâng cao chất lượng đào tạo sẽ không sát thực tiễn. Mặt khác, việc đánh giá sự chuyển biến về nhận thức và hành động của cán bộ được cử đi học; khả năng đáp ứng nhu cầu công việc sau đào tạo, bồi dưỡng cũng không được tiến hành.

3. Một số giải pháp

Một là, thực hiện nghiêm túc các quy định của Trung ương về đào tạo cao cấp lý luận chính trị; tăng cường sự phối hợp đồng bộ từ Ban Tổ chức Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành, địa phương từ việc khảo sát tìm hiểu nhu cầu, số lượng, đối tượng học viên đến tổ chức thực hiện đào tạo nhằm chủ động hơn trong kế hoạch đào tạo và chuẩn bị hợp lý các nguồn lực. Thực hiện nghiêm túc Quyết định 164-QĐ/TW của Bộ Chính trị ngày 1-2-2013 Quy định về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26-5-2014 về Tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý; rà soát, hoàn thiện chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh, chức vụ quản lý. Đặc biệt, cơ quan quản lý cán bộ cần xác định vấn đề thực tiễn đặt ra tại cơ quan, địa phương để định hướng, yêu cầu cán bộ cử đi học giải quyết; gắn việc học với thực tiễn công tác. Đồng thời, đây cũng là “đơn đặt hàng” với cơ sở đào tạo. Để làm được điều này, cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa hai bên.

Hai là, xây dựng quy chế phối hợp giữa các đơn vị, đặc biệt là Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh với các tỉnh, thành, ban, ngành, tạo được sự đồng thuận cao trong công việc và cụ thể hóa cho từng chủ thể quản lý. Cơ quan Trung ương phân định rõ và quy định bằng văn bản công việc của các đơn vị có liên quan trong quản lý cán bộ được cử đi đào tạo cao cấp lý luận chính trị. Việc phân định này sẽ tránh được sự chồng chéo trong khâu quản lý, tổ chức lớp học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, tạo tâm lý ổn định cho người học, người dạy và các cơ quan quản lý.

Ba là, tổ chức kiểm tra nền nếp học tập, duy trì liên hệ giữa cơ sở đào tạo và cơ quan cử cán bộ đi học. Việc thực hiện nội quy, quy định của cơ sở đào tạo về cả thời gian, học tập, tác phong, đạo đức là yêu cầu bắt buộc với học viên. Cần duy trì chế độ báo cáo thường xuyên giữa đơn vị cử người đi học với cơ sở đào tạo về việc thực hiện nền nếp học tập để đánh giá người học - cán bộ chính xác, toàn diện. Bên cạnh đó, cơ sở đào tạo cần đổi mới các hình thức kiểm tra, đánh giá người học, không chỉ qua điểm số các môn học mà cần kết hợp đánh giá chuyên cần, thực hiện nền nếp, nội quy lớp học. Trên cơ sở đó, các đơn vị cử cán bộ đi học, phối hợp với Học viện trong việc sử dụng kết quả này như một điều kiện, tiêu chuẩn khi bổ nhiệm cán bộ. Nếu phối hợp làm tốt công việc này thì đây sẽ là một giải pháp quan trọng trong quản lý học viên.

Bốn là, đổi mới nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy và cách thức quản lý. Cốt lõi của nâng cao chất lượng giảng dạy là giảng viên và nội dung chương trình. Giảng viên cần được học tập, bồi dưỡng thường xuyên để nâng cao chất lượng bài giảng cả về nội dung và phương pháp. Việc đổi mới đào tạo, bồi dưỡng cao cấp lý luận chính trị phải bảo đảm nguyên tắc lấy người học làm trung tâm; trọng tâm của hoạt động dạy là phát triển khả năng tự học và giải quyết vấn đề của người học; rèn luyện tư duy chiến lược cho người học; thực hiện kiểm định chất lượng độc lập các chương trình đào tạo. Cần xây dựng chuẩn đầu ra cho các chương trình đào tạo bắt đầu từ việc nghiên cứu, khảo sát nhu cầu của người học và cơ quan quản lý cán bộ, bảo đảm phù hợp với nhiệm vụ của mỗi học viên mà ngành cử đi học. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, so sánh, xây dựng chương trình đào tạo cao cấp lý luận chính trị trong bối cảnh, điều kiện mới để thực hiện hiệu quả hơn. Cần rà soát, loại những chuyên đề không cần thiết theo hướng tinh gọn và hiệu quả. Tăng cường các môn học thực hành, tăng thời gian tự học của người học. Cơ sở đào tạo cũng cần tăng cường trang bị cơ sở vật chất hỗ trợ việc giảng dạy và quản lý lớp. Việc giám sát hoạt động dạy học và nền nếp học tập của học viên có thể thực hiện bằng các phương tiện kỹ thuật hiện đại, bảo đảm khách quan, minh bạch, công bằng.

(1) Ban Chấp hành Trung ương: Quyết định số 224-QĐ/TW ngày 6-1-2014 về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, thuvienphapluat.com.vn

(2) Quốc hội khóa XII: Luật Cán bộ, công chức năm 2008, Điều 7, http://vanban.chinhphu.vn

TS Nguyễn Văn Lượng

Viện Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Nguồn: Tạp chí Lý luận Chính trị