(TCTG) - Quốc hội đã thông qua mục tiêu tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong năm 2010 là trên 6% so với năm 2009, tương đương 59,9 tỷ USD. Trong bối cảnh hậu khủng hoảng, thực hiện thắng lợi mục tiêu này là công việc hết sức nặng nề. Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, để hoàn thành mục tiêu đề ra cần sớm triển khai thực hiện bảo hiểm tín dụng xuất khẩu (BHTDXK).
Tầm quan trọng của BHTDXK
BHTDXK là loại dịch vụ chủ yếu được cung cấp bởi tổ chức tín dụng xuất khẩu. Sự ra đời của loại hình bảo hiểm này nhằm bảo vệ và bồi thường cho người xuất khẩu khi họ cấp tín dụng thương mại; bảo vệ, bồi thường cho các ngân hàng khi ngân hàng cho vay trung, dài hạn. Phạm vi bảo hiểm bao gồm các khiếu nại tổn thất do không thanh toán những khoản phải thu, phát sinh từ hoạt động buôn bán hoặc những khoản cho vay trung và dài hạn vì lý do chính trị, thương mại. Ngoài ra, BHTDXK được triển khai nhằm cải thiện cán cân thanh toán, tạo thêm việc làm, phát triển các kỹ năng tài chính của người xuất khẩu, nâng cao nhận thức của các ngân hàng về tín dụng xuất khẩu, hỗ trợ hoạt động xuất khẩu vì lợi ích quốc gia cũng như tăng cường hoạt động hối đoái nhờ có sự hỗ trợ của các khoản đầu tư nước ngoài. BHTDXK cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động xuất khẩu và đầu tư: tạo cơ hội tiếp cận vốn cho DN và khiến cho các nhà DN an tâm hơn trước các rủi ro, bên cạnh đó còn làm giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước…
Sự cần thiết của BHTDXK đã được đại diện Vụ Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khẳng định: Từ khi gia nhập WTO, các chính sách trợ cấp xuất khẩu như thưởng thành tích xuất khẩu, trợ cấp thay thế xuất khẩu hay chính sách tín dụng ngắn hạn hỗ trợ DN dưới hình thức cho vay với lãi suất ưu đãi đã không được thực hiện để phù hợp với cam kết. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ tới các DN trong nước. Để tiếp tục hỗ trợ các DN trong tình hình mới, nhất là sau biến động về thị trường tài chính vừa qua thì Nhà nước cần có hình thức BHTDXK.
Theo ông Trịnh Thanh Hoan, Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính): Thị trường bảo hiểm tín dụng xuất khẩu của Việt Nam còn rất lớn. Hiện nay các DN mới chỉ triển khai bảo hiểm hàng hóa xuất khẩu ở mức thấp, ước khoảng trên 5% hàng xuất. Đã đến lúc cần thiết triển khai loại hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu tại Việt Nam, nhằm cung cấp bảo đảm tài chính cho DN xuất khẩu, thúc đẩy các hoạt động xuất khẩu, định hướng các ngành hàng, dịch vụ xuất khẩu; thông qua việc đánh giá rủi ro thương mại, rủi ro chính trị để tư vấn, định hướng cho DN xuất khẩu các loại hàng hóa, dịch vụ phù hợp; đồng thời giảm bớt rủi ro gánh nặng cho ngân sách nhà nước phát sinh từ bảo lãnh Chính phủ cho nhập khẩu.
Nguyên nhân của sự chậm trễ
Sự cần thiết, nhưng loại hình bảo hiểm này gần như chưa được triển khai ở Việt Nam, có chăng là dưới hình thức khác. Đơn cử như hình thức bảo hiểm rủi ro thanh toán hiện được một số ngân hàng triển khai với tên gọi nôm na dịch vụ “bao thanh toán”, mức phí khoảng 0,1% giá trị hợp đồng. Khi sử dụng dịch vụ, DN xuất khẩu ký hợp đồng với ngân hàng, ngân hàng chịu trách nhiệm kiểm tra đối tác nước ngoài của nhà xuất khẩu, đôn đốc và chịu trách nhiệm thu số tiền nhà nhập khẩu phải trả. Bao thanh toán được sử dụng chủ yếu khi DN có khách hàng mới và thiếu thông tin chắc chắn về khả năng tài chính của những đối tác này.
Liên quan đến vấn đề này, ông Trịnh Thanh Hoan cho biết: hiện tại bảo hiểm xuất khẩu chiếm chưa đến 5% thị phần bảo hiểm trong nước, dưới nhiều hình thức hỗ trợ tài chính, hỗ trợ xuất khẩu từ các quỹ. Theo ông Hoan, lý do mà BHTDXK chưa có chỗ đứng trong nước là do Luật Bảo hiểm chưa đáp ứng được nhu cầu hội nhập quốc tế. Ngoài ra, khác với các hình thức bảo hiểm đã có từ trước thì BHTDXK có những yêu cầu khắt khe về tài lực, chuyên môn mà các DN bảo hiểm trong nước chưa đáp ứng được.
Bên cạnh đó, sự kém mặn mà của DN xuất khẩu trong nước đối với việc bảo hiểm cũng là nguyên nhân quan trọng. Do bản thân các DN chưa nhận thức được rủi ro trong giao dịch quốc tế như khả năng tài chính của đối tác nhập khẩu, rủi ro thanh toán... Về phía DN bảo hiểm, đại diện bộ phận Bảo hiểm hàng hóa Bảo Việt Hà Nội cho biết, triển khai nghiệp vụ này rất phức tạp, bởi nhà cung cấp dịch vụ phải có năng lực, mạng lưới, mối quan hệ để thẩm định khách hàng nước ngoài, đồng thời phải thu xếp được nhà tái bảo hiểm. Thêm nữa, việc bảo hiểm tỷ giá hối đoái thông qua các ngân hàng thương mại rất khó thực hiện bởi chính các ngân hàng này cũng phụ thuộc vào việc định tỷ giá hối đoái của Ngân hàng Nhà nước.
Nhanh chóng triển khai
Trong đề án Đẩy mạnh xuất khẩu 2009-2010, Bộ Công thương cũng đã đề cập đến giải pháp nhanh chóng triển khai thành lập Công ty BHTDXK. Theo Bộ Công thương, hình thức bảo hiểm xuất khẩu (hỗ trợ của Chính phủ) được áp dụng phổ biến tại các nước phát triển, trong khi thực tiễn kinh doanh xuất khẩu của DN Việt Nam đang gặp nhiều rủi ro…
Đã đến lúc cần phải triển khai loại hình BHTDXK tại Việt Nam, nhằm cung cấp bảo đảm tài chính cho DN xuất khẩu, thúc đẩy các hoạt động xuất khẩu, định hướng các ngành hàng, dịch vụ xuất khẩu; thông qua việc đánh giá rủi ro thương mại, rủi ro chính trị để tư vấn, định hướng cho DN xuất khẩu các loại hàng hóa, dịch vụ phù hợp đồng thời giảm bớt rủi ro gánh nặng cho ngân sách Nhà nước phát sinh từ bảo lãnh Chính phủ cho nhập khẩu. Chính phủ nên sớm thành lập công ty bảo hiểm tín dụng để tạo điều kiện cho ngân hàng cũng như DN bảo đảm được về tài chính, không bị rủi ro khi xuất khẩu hàng hóa. Cần thiết phát huy nội lực về tổ chức quản lý điều hành và chuyên môn, quan hệ quốc tế của hệ thống DN bảo hiểm trong nước đồng thời hợp tác với các tổ chức BHTDXK quốc tế để từ đó thiết lập cơ cấu chấp nhận và chuyển giao rủi ro bảo hiểm tín dụng phù hợp../.
Quang Nhật - Bộ Tài chính