Tại thời điểm Nghị quyết số 20-NQ/TW được ban hành, Bình Dương đang mạnh mẽ công nghiệp hóa, từ tỉnh nông nghiệp nghèo đã trở thành tỉnh công nghiệp phát triển, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Thực hiện Nghị quyết 20-NQ/TW, Bình Dương đã ban hành Chương trình 63-CT/TU ngày 7/6/2013, cùng nhiều chương trình lớn để thúc đẩy khoa học công nghệ. Từ đó, nhiều định hướng, giải pháp sáng tạo được đề xuất, thực hiện, tháo gỡ nhiều thách thức về nguồn lực, mang lại hiệu quả ứng dụng, hợp tác quốc tế…, không ngừng nâng cao tiềm lực của ngành khoa học công nghệ, đóng góp rất mạnh mẽ vào sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa được đánh giá là tiêu biểu của Bình Dương.
Đứng trước xu thế 4.0, bùng nổ về khoa học công nghệ trên toàn cầu, trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào sản xuất gia công cũng đến điểm tới hạn, Bình Dương đã hợp tác với thành phố Eindhoven Hà Lan và tổ chức Brainport Eindhoven, triển khai đề án Thành phố Thông minh Bình Dương. Bình Dương xác định thông qua đề án Thành phố thông minh sẽ quyết liệt tập trung hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, hình thành cơ sở quan trọng để có thể triển khai khoa học công nghệ một cách đồng bộ và thống nhất, lan tỏa và gắn bó chặt chẽ với các ngành, lĩnh vực. Bắt đầu từ thực hiện chuyển đổi từ sản xuất truyền thống, gia công, lên nền kinh tế có giá trị gia tăng cao hơn, với dịch vụ, sản xuất công nghệ cao, vai trò và sự hợp tác của nhà nước - nhà trường - nhà doanh nghiệp, tạo tiền đề vươn đến kinh tế tri thức, kinh tế số, xây dựng Thành phố thông minh, xanh sạch đáng sống, đón cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Năm 2021, Bình Dương đã đạt được danh hiệu “Địa phương tiên phong trong hành trình xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Quốc gia” do VCCI tổ chức bình bầu (Khởi nghiệp quốc gia, 2021), và được Bộ Khoa học và Công nghệ chọn là 1 trong 5 địa phương được quay phim tuyên truyền toàn quốc… Hơn hết, nỗ lực phát triển đổi mới sáng tạo trở thành một trong những nhân tố quyết định giúp cho Vùng thông minh Bình Dương gia nhập được Diễn đàn cộng đồng thông minh thế giới ICF, và được tổ chức này vinh danh 3 năm liên tiếp là vào top 21, và đặc biệt là 2021 top 7 khu vực có chiến lược phát triển Thành phố thông minh tiêu biểu của thế giới.
Xuất phát từ việc ứng dụng sáng tạo Nghị quyết 20-NQ/TW, kết hợp với định hướng phát triển Thành phố thông minh của tỉnh có một số điểm đặc sắc:
THÀNH PHỐ THÔNG MINH TRÊN CƠ SỞ THÚC ĐẨY KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
Đề án Thành phố Thông minh đề ra 4 lĩnh vực hành động cụ thể là con người, doanh nghiệp, hạ tầng cơ sở, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Bình Dương tập trung vào con người, thu hút và đào tạo lực lượng lao động, phát triển năng lực làm việc, sáng tạo, khả năng hợp tác, trình độ giáo dục, kỹ năng và sự phù hợp giữa công việc - con người bởi đây là chìa khóa quyết định để thu hút đầu tư công nghệ cao cũng như xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Bình Dương đã không bó hẹp tư duy về thu hút người tài, bất kể khu vực công hay tư đều được mời gọi, “rải thảm đỏ”.
Bình Dương chú trọng đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, củng cố các doanh nghiệp hiện hữu, nâng cao chất lượng thu hút đầu tư, đặc biệt thúc đẩy thêm mảng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Đồng thời, triển khai các điều kiện tiên quyết, nền tảng như hạ tầng giao thông vận tải, đô thị, cũng như cơ sở hạ tầng về công nghệ, công nghệ thông tin, truyền thông và các môi trường hạ tầng mềm như môi trường - văn hóa - xã hội hướng đến một hình ảnh tầm quốc tế là một khu vực sống và làm việc tốt nhất cho người dân, trong đó đặc biệt chú trọng tạo dựng được môi trường sống phù hợp với giới tri thức, nhà khoa học.
Bình Dương đặc biệt đưa ra 1 chương về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo để tập trung đầu tư phát triển. Tỉnh triển khai các dự án hướng đến mục đích khuyến khích sự sáng tạo, hợp tác và chuyển giao tri thức, gắn kết được công nghệ mới với các ngành trọng điểm và đời sống xã hội; tăng cường và thu hút các hoạt động nghiên cứu và phát triển; và tạo điều kiện để công nghệ mới được thí điểm ở các môi trường thực tế, vừa hỗ trợ cho nghiên cứu đồng thời cải thiện cuộc sống người dân. Chính quyền tỉnh lãnh đạo cũng như hỗ trợ, tập hợp các viện, trường, các công ty không chỉ trong nước mà cả các tập đoàn đa quốc gia cùng chung tay xây dựng. Bình Dương xác định cần phải có một nền tảng tri thức vững chắc, phục vụ được nền sản xuất tiên tiến.
Cũng thông qua Thành phố Thông minh, Bình Dương đã quy hoạch những khu vực để tập trung nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, mà tiêu biểu là Vùng thông minh Bình Dương. Vùng được tiên phong phát triển theo sáu tiêu chí của tổ chức uy tín Diễn đàn cộng đồng thông minh thế giới ICF: (1) Băng thông rộng được triển khai trong khu vực, (2) Lực lượng lao động trí thức cũng như hoạt động đào tạo và nghiên cứu, (3) Chính sách và hoạt động đổi mới sáng tạo trong cộng đồng, (4) Bình đẳng tiếp cận công nghệ số cho tất cả mọi người trong cộng đồng, (5) Phát triển bền vững, và (6) Sự ủng hộ khích lệ từ cả cộng đồng..
THU HÚT NGUỒN LỰC
Trên tiêu chí lấy doanh nghiệp làm trung tâm, từ đó phát triển dịch vụ, hợp tác thu hút quốc tế, Bình Dương xác định Nhà nước trong vai trò lãnh đạo, đã không làm thay mà tập trung chủ yếu vào tạo cơ chế, khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức và người dân cùng tham gia phát triển khoa học công nghệ, và quan trọng nhất là đáp ứng được nhu cầu, tạo điều kiện để các bên cùng có lợi.
Một ví dụ tiêu biểu là hợp tác giữa Nhà nước và Tổng công ty Becamex. Với kinh nghiệm phát triển hệ sinh thái công nghiệp của tập đoàn, dưới sự chỉ đạo của lãnh đạo tỉnh Bình Dương và định hướng của đề án Thành phố Thông minh, Becamex đã tập trung nguồn lực phát triển hệ sinh thái ĐSMT khởi nghiệp tại Thành phố mới Bình Dương thuộc Thành phố Thủ Dầu Một. Thành phố mới là trung tâm chính trị xã hội của tỉnh Bình Dương, là nơi có Trung tâm hành chính tỉnh và hạ tầng đô thị hiện đại, cả về giao thông vận tải lẫn kỹ thuật công nghệ. Thành phố mới đặc biệt có các đại học quốc tế như trường đại học Quốc tế Miền đông của Becamex, trường đại học Việt Đức liên kết giữa chính phủ Việt Nam và chính phủ Đức, với những chương trình đào tạo tiếng Anh, các giảng viên cả trong và ngoài nước, tập trung vào những ngành trọng yếu phục vụ cho nền tảng phát triển công nghiệp của tỉnh, các ngành như công nghệ thông tin, cơ điện tử, điện điện tử, quản trị kinh doanh… là những trụ cột trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho các nhà máy hiện đại, đồng thời đặt nền móng cho việc phát triển các công cụ sản xuất mới, cải tiến và nâng cấp nền tảng công nghiệp thông qua các đề tài nghiên cứu và phát triển. Trong điều kiện đó, Thành phố mới đã trở thành một “Living Lab” cho Thành phố Thông minh Bình Dương - để thí điểm các ý tưởng, công nghệ mới, tạo ra một nền tảng vững chắc để từ đó lan tỏa ứng dụng đồng bộ toàn tỉnh Bình Dương và chia sẻ với khu vực.
Thông qua sức mạnh của các doanh nghiệp và viện, trường, Bình Dương cũng đẩy mạnh hợp tác quốc tế, qua đó thu hút nguồn lực thế giới cũng như làm cầu nối đưa tỉnh vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điển hình là Trung tâm thương mại thế giới Thành phố Mới Bình Dương đã gia nhập Hiệp hội các Trung tâm Thương mại Thế giới vào năm 2019, mở ra kết nối với mạng lưới 330 trung tâm thương mại trên gần 100 quốc gia, lãnh thổ - sẽ trở thành cầu nối hỗ trợ các công ty, doanh nghiệp vừa và nhỏ và khởi nghiệp kết nối với chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua mạng lưới quốc tế của tổ chức. Giữa năm 2021, khu vực này cũng đã hoàn thành và bắt đầu đưa vào sử dụng Trung tâm hội chợ triển lãm các công nghệ mới WTC Expo rộng 22000 m2, góp phần quan trọng vào bứt phá thương mại và dịch vụ, đưa Bình Dương trở thành điểm giao thương quốc tế. Cũng tại vị trí Thành phố Mới, Tổng công ty Becamex và công ty đầu tư Warburg Pincus (Hoa Kỳ) đang xây dựng Khu thử nghiệm về Thương mại điện tử xuyên biên giới đặt tại Thành phố mới Bình Dương. Khu vực này nhằm thúc đẩy phát triển thương mại và dịch vụ, tập trung vào hậu cần cho thương mại điện tử tại Bình Dương, đồng thời để thu hút nguồn nhân lực và chất xám trong lĩnh vực này. Song hành với việc xây dựng các kho ngoại quan là việc ứng dụng nền tảng công nghệ với sự tham gia của tất cả các thành phần liên quan.
Hiện nay các doanh nghiệp đang được tỉnh khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu phát triển KHCN, mở ra các quỹ KHCN của doanh nghiệp, năm 2022 dự kiến trên dưới 200 tỷ, tổ chức hội thảo, nghiên cứu, triển khai nhiều đề tài giải quyết các vấn đề thực tiễn như xây dựng nông thôn mới thông minh, đảm bảo hài hòa các hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường và văn hóa; tổ chức hội thảo quốc tế, cùng trao đổi thảo luận về các chủ đề liên quan đến phát triển đô thị hướng tới bền vững. Tỉnh đặc biệt phối hợp chặt chẽ với Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực giai đoạn 2017 - 2022, đa dạng hóa đối tác và đẩy mạnh liên kết hợp tác trong nước và quốc tế về khoa học và công nghệ có trọng tâm, trọng điểm, lĩnh vực ưu tiên; gắn hợp tác về khoa học và công nghệ với hợp tác về kinh tế.
KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
Ngày 19/3/2018, được sự chấp thuận của Ủy ban nhân dân tỉnh, Đề án “Thành lập Trung tâm Sáng kiến cộng đồng và Hỗ trợ khởi nghiệp tỉnh Bình Dương” đã chính thức được đi vào triển khai thực hiện theo Quyết định số 708/QĐ-UBND. Trung tâm thực chất là một không gian mở, là mái nhà chung - nơi hội tụ nguồn lực từ chính sách hỗ trợ khởi nghiệp của tỉnh và mạng lưới liên kết, kết nối với các thành phần trong hệ sinh thái khởi nghiệp trong và ngoài tỉnh nhằm mục tiêu hỗ trợ và thúc đẩy phát triển khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn tỉnh.
Trong xu thế đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, nhiều dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp cũng từng bước được hình thành tại Bình Dương. Được sự khuyến khích của tỉnh, các doanh nghiệp chủ động tham gia đầu tư, ví dụ như vừa qua công ty Bcons đang xúc tiến thành lập quỹ khởi nghiệp quy mô lớn, và bước đầu triển khai đầu tư khoảng 1 triệu USD cho TP. Dĩ An để xây dựng môi trường đổi mới sáng tạo. Chính việc các tổ chức, doanh nghiệp cùng mạnh mẽ chung tay đã giúp Bình Dương hình thành các tổ chức trung gian của thị trường KHCN, các tổ chức này đã và đang hoạt động tích cực, góp phần rất lớn vào việc thúc đẩy phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trên địa bàn tỉnh như: Vườn ươm tạo khởi nghiệp, Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp về nông nghiệp, hình thành các phòng thí nghiệm, thực nghiệm dựa trên những lĩnh vực thuộc thế mạnh như cơ khí chế tạo, công nghệ sinh học, hợp tác tạo cầu nối gắn kết nguồn lực với Thành phố Hồ Chí Minh và hòa nhập vào chuỗi khởi nghiệp toàn cầu.
Bên cạnh 4 khía cạnh “Con người”, “Doanh nghiệp”, “Công nghệ”, “Các yếu tố nền tảng”, Bình Dương triển khai thêm hàng loạt các chương trình quy mô lớn hơn, đồng thời đẩy mạnh thêm ba trụ cột mới trong đề án Thành phố Thông minh, bao gồm: (1) phát triển môi trường sinh thái, xanh sạch, đẩy mạnh kinh tế tuần hoàn; (2) an sinh xã hội, chăm lo cho đời sống người dân, tạo điều kiện để phát huy nguồn lực toàn xã hội cùng tham gia vào quá trình phát triển; (3) chuyển đổi số, phát triển công nghệ số và các công nghệ chủ đạo trong kỉ nguyên 4.0.
Đây cũng là những yếu tố nền tảng để phát triển khoa học công nghệ một cách có trọng tâm, trọng điểm, thu hút các tập đoàn hàng đầu, doanh nghiệp nổi bật trong về ứng dụng khoa học công nghệ đầu tư vào Bình Dương. Đáng chú ý là, bên cạnh các chính sách thu hút đầu tư rất mạnh mẽ, Bình Dương cũng đặc biệt nhờ vào việc đảm bảo được các yêu cầu khắt khe về môi trường, nguồn năng lượng tái tạo, môi trường an sinh xã hội cho người lao động… đã thu hút được tập đoàn LEGO đầu tư nhà máy sản xuất hàng tỷ USD.
TẦM NHÌN TƯƠNG LAI
Trong giai đoạn tới, trọng tâm của Bình Dương là tiếp tục mở rộng Vùng thông minh Bình Dương, đặt ra những tầm nhìn chiến lược mới, tập trung hơn nữa vào KHCN, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, gọi là Vùng Đổi mới Sáng tạo Bình Dương, kết nối trục giữa từ nam đến bắc của tỉnh, trong đó Thành phố mới thuộc Thủ Dầu Một sẽ là trung tâm. Rất nhiều công trình lớn được qui hoạch, hướng về xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, trong đó tiêu biểu là Khu công nghiệp khoa học công nghệ, gắn kết với các trung tâm đô thị và công nghiệp của tỉnh qua các trục giao thông lớn. Khu vực đặc biệt này sẽ tích hợp các chức năng khu công nghiệp dành cho cả các doanh nghiệp lẫn các khởi nghiệp, khu KHCN đổi mới sáng tạo, và cụm trường đại học kết hợp với phát triển đô thị đáng sống để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, hướng tới mục tiêu thúc đẩy kiến tạo kiến thức, công nghệ, ý tưởng đổi mới để triển khai áp dụng trong doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các khu vực tri thức, đổi mới sáng tạo mới cũng đang được hình thành trong tỉnh, như hệ sinh thái KHCN đổi mới sáng tạo mà Thành phố mới là trung tâm, khu khuôn viên mới đã đưa vào hoạt động của trường đại học Việt Đức với tiêu chuẩn Châu Âu, khu khuôn viên đang chuẩn bị hình thành của trường đại học Thủ Dầu Một, khu làng thông minh ở Bạch Đằng - Tân Uyên, khu vực phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở Phú Giáo, các khu công nghiệp thông minh gắn liền với KHCN đổi mới sáng tạo… sẽ là những điểm sáng để đưa Bình Dương sang một thời kì mới, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, mà KHCN - Đổi mới sáng tạo là chìa khóa.
Thành phố Thông minh trên cơ sở khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được xác định là động lực, là mũi nhọn để đột phá vươn tầm quốc tế được tỉnh đặc biệt đầu tư phát triển và nhiệm vụ quan trọng này sẽ được đưa vào chủ đề của Đại hội Đảng bộ Tỉnh Bình Dương lần thứ 11, nhiệm kì 2020-2025.
TS. Nguyễn Việt Long
Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương
ThS. Trần Thanh Trung
Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương