Việt Nam là một trong 10 nước chịu tác động lớn nhất của biến đổi khí
hậu toàn cầu. Là Thủ đô của Việt Nam, thành phố Hà Nội chịu ảnh hưởng
lớn, trong đó ngập úng đô thị là vấn đề khó giải quyết từ nhiều năm qua.
Ngập úng gây thiệt hại về kinh tế, ảnh hưởng đến giao thông, việc kinh doanh, sinh hoạt của người dân...
Tại Hội thảo “Chống ngập úng, các giải pháp giúp thành phố trong công
tác chống ngập úng” do Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức, các
chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực chống ngập và tiêu thoát nước đã
nhận định tình trạng ngập lụt đô thị tại Hà Nội xảy ra do nhiều nguyên
nhân chủ quan và khách quan.
Về khách quan, Hà Nội là thành phố có địa hình trũng thấp, cao độ trung
bình khu vực nội thành chỉ từ 6-6,5m so với mực nước biển, độ dốc dưới
10% chiếm 54,5% diện tích toàn thành phố. Vào các tháng mùa mưa, mực
nước sông Hồng vượt mức báo động 1, không thể thoát tự chảy, phải bơm
cưỡng bức ra sông dẫn đến nguy cơ ngập lụt.
Ngoài ra, lượng mưa hàng năm tại Hà Nội đều tăng. Từ năm 1962-2001,
trung bình mỗi năm thành phố có chín trận mưa trên 100mm. Từ năm
2002-2007, con số này tăng lên 29 trận mưa. Đặc biệt vào năm 2008, có
một trận mưa trên 300mm, gây ngập toàn thành phố.
Đô thị hóa và gia tăng dân số đô thị cũng là một nguyên nhân khách quan
dẫn đến tình trạng ngập úng tại Hà Nội. Hệ thống cống mặc dù đã được đầu
tư, cải tạo song chưa hoàn thiện nên không đáp ứng được nhu cầu thoát
nước của hơn 7,5 triệu dân, chưa tính dân vãng lai.
Giáo sư Hong Yuan Lee của trường Đại học Đài Loan cũng đã chỉ ra rằng
ngập úng ở Hà Nội xảy ra còn do hiện tượng sụt lún nền. Từ năm 1991 đến
nay, có nhiều điểm bị sụt lún do thay đổi mực nước ngầm như tại trạm đo
Thành Công sụt lún 4,102 cm/năm, trạm đo Ngô Sĩ Liên sụt lún 2,714
cm/năm...
Bên cạnh những nguyên nhân khách quan, ngập úng tại Hà Nội còn xảy ra do
các nguyên nhân chủ quan là những bất cập trong công tác quản lý đô
thị, quản lý hệ thống thoát nước chưa đồng bộ, quy hoạch thoát nước còn
nhiều hạn chế, đặc biệt thành phố chưa có hệ thống giám sát, cảnh báo và
điều hành đồng bộ chống ngập.
Nhật Bản, Malaysia, Đài Loan và một số quốc gia trên thế giới đã triển
khai các biện pháp chống ngập rất hiệu quả. Tại Nhật Bản, Chính phủ thực
hiện song song hai giải pháp công trình và phi công trình nhằm kiểm
soát và giảm thiểu ngập lụt. Trong đó, triển khai đồng bộ các phương án:
cải tạo sông và kênh rạch; phân vùng chậm lũ; xây dựng các trạm bơm
thoát nước, hệ thống giếng và đường hầm thoát nước, đường hầm điều tiết
lũ; sử dụng xe bơm chống ngập cục bộ; lập bản đồ phân bổ khu vực ngập
nội đô và lũ trên sông; dự báo lũ và hệ thống cảnh báo, điều hành.
Ở Đài Loan, hệ thống dự báo lũ phát huy hiệu quả cao. Nhờ có thiết bị
radar đo mưa hiện đại, trung tâm phòng chống lũ có thể dự báo và mô
phỏng chính xác chuyển động lũ trong 6 tiếng trước khi lũ về.
Ngoài ra, Đài Loan cũng thực hiện rất tốt công tác chống ngập lụt nhờ
các dự án tái quy hoạch trung tâm đô thị như xây dựng kênh tiêu
Jhong-Gang, phát triển bền vững và phục hồi vùng đất ven biển Chiayi,
quy hoạch xây dựng hồ chứa nước ngầm trong đô thị, triển khai chương
trình thoát nước bền vững, triển khai các giải pháp thấm nước trên mái
nhà và tấm lát, đơn nguyên chứa nước sinh thái hoặc nước mưa vườn hoa...
Đặc biệt, mô hình đường hầm giao thông thoát lũ tại Kualalumpur đã giúp
Malaysia giải quyết dứt điểm tình trạng ngập ở Thủ đô. Với cấu tạo ba
tầng, hai tầng trên dành cho giao thông, một tầng dưới dành cho thoát
nước, đường hầm được thiết kế để có thể chứa được dung tích tối đa 3
triệu m3 nước. Khi có bão lũ, các trạm giám sát sẽ theo dõi nhu cầu đóng
cửa xa lộ, các cổng hầm tự động mở để nước mưa tràn vào và thoát lũ ra
hồ chứa. Khi hết lũ, đường hầm mở cửa lại trong vòng 48 giờ kể từ khi
đóng cửa.
Trên cơ sở nghiên cứu tình hình tiêu thoát nước tại Hà Nội và những kinh
nghiệm chống ngập từ các quốc gia trên thế giới, các chuyên gia đã đề
xuất một số giải pháp giúp Hà Nội giải quyết tình trạng ngập lụt đô thị.
Theo đó, giải pháp cơ bản và quan trọng nhất là phải xây dựng trung tâm
điều hành chống ngập (EOC); hệ thống quan trắc, cảnh báo; hoàn thiện hệ
thống cống thoát nước; rà soát, lên kế hoạch nâng cấp, mở rộng các hồ
điều hòa, trạm bơm tiêu úng hiện có.
Mặt khác, tiếp tục nạo vét cải tạo các sông, kênh mương thoát nước
chính; xây dựng hoàn thiện hệ thống trạm bơm tiêu thoát nước; đưa vào sử
dụng xe bơm lưu động phục vụ ứng cứu khẩn cấp các vùng ngập cục bộ và
nặng.
Đáng chú ý, các chuyên gia Malaysia đề xuất giải pháp xây dựng đường hầm
thông minh cho thành phố Hà Nội nhằm giải quyết triệt để tình trạng
ngập của Thủ đô, đặc biệt là khu vực phía Tây Thành phố, đồng thời kết
nối giao thông giữa nội thành Thủ đô và các địa phương lân cận./.
Theo Mai Linh-Hà An (TTXVN)