Là người con của xã Nặm Păm, anh Lường Văn Tường ở bản Hốc chưa bao giờ quên được những hình ảnh khủng khiếp của trận lũ tháng 8 năm 2016. “Lũ đến nhanh khiến hầu hết mọi người trong bản không kịp trở tay. Tôi chỉ kịp bế con gái cùng vợ chạy lên được ngôi nhà cao nhất ở trong bản, bất lực nhìn ngôi nhà của mình bị cuốn trôi. So với những gia đình có người thân bị lũ cuốn thì những mất mát về vật chất của chúng tôi chưa là gì”. Anh tâm sự.

Gần hai năm qua, được sự động viên kịp thời của các cấp chính quyền, vợ chồng anh đã có được một ngôi nhà mới, một con bò sinh sản và 30 triệu tiền mặt. Hằng ngày, anh đi làm thuê ở xã Ngọc Chiến, vợ ở nhà chăn nuôi bò và chăm sóc 70 cây xoài ghép. Cuộc sống tuy còn nhiều khó khăn nhưng anh luôn tin rằng chỉ cần nỗ lực vợ chồng anh sẽ sớm xây dựng được một ngôi nhà mới khang trang.

Nhấc chèn trà nóng, anh Đường Văn Du ở bản Hua Nặm chia sẻ: “Vợ chồng anh vừa trồng trọt, vừa đi làm thuê sau 5 năm mới xây được một ngôi nhà trị giá 170 triệu đồng. Cuộc sống trong ngôi nhà mới chưa được bao lâu thì tai họa ập đến. Sau trận lũ, ngôi nhà của anh chỉ chỉ còn lại bộ khung, không thể sử dụng”.

Được Nhà nước hỗ trợ 50 triệu tiền mặt, gia đình anh Du đã chuyển lên ngôi nhà mới trên bản tái định cư. Nhưng sau khi ổn định nơi ở, vấn đề đất sản xuất lại trở nên bức xúc, cấp bách. Anh Du cho biết: Lũ về quét hết đất ruộng màu mỡ, giờ chỉ còn đá, để canh tác trở lại được bà con cần phải có rất nhiều tiền để thuê máy xúc sỏi đổ đi, làm thanh thản lại lòng suối, nương lúa. Anh mong muốn Nhà nước có chính sách hỗ trợ bà con để sớm lấy lại được đất ruộng đã mất.

Trong căn nhà mới được dựng tạm bằng cọc thép, mái tôm tại điểm tái định cư Bản Hốc – Nậm Păn, anh Lý Văn Hùng vẫn chưa hết nguôi ngoai về những thiệt hại của cơn lũ đối với gia đình. Trước khi cơn lũ đến, gia đình anh cũng có của ăn của để, có lợn, có gà, có vốn buôn bán chợ búa hằng ngày, cuộc sống cơ bản được đảm bảo. Nhưng cơn lũ đã quét sạch mọi tài sản của gia đình anh, cho dù hiện tại gia đình đã được Nhà nước hỗ trợ, bố trí nhà tạm, cấp gạo ăn một năm và hỗ trợ giống cây trồng vật nuôi, nhưng chưa biết đến lúc nào mới có thể có được mức sống như cũ. Anh Hùng vẫn mong muốn chính quyền sớm quy hoạch lại đất sản xuất, bố trí cho gia đình thêm quỹ đất sản xuất để đảm bảo an ninh lương thực. Theo anh dự tính, phải từ 5-7 năm gia đình anh mới có thể trở lại mức sống cũ.

Hiện tại công việc hằng ngày của anh là đi nương, nhưng đất trên nương ít, chỉ trồng được một số cây chuối và sắn, đất ruộng vẫn chưa cải tạo được.

Chị Cà Thị May – hội viên hội phụ nữ Bản Hốc cho biết: “Gia đình cũng có được hỗ trợ một số con giống, cây trồng ngắn ngày để đảm bảo đời sống, nhưng với mức thu nhập như hiện tại, để trở lại cuộc sống như trước đây vẫn còn đầy gian nan, thử thách”. Cũng như anh Hùng, chị May cũng hy vọng sẽ sớm nhận được nhiều sự hỗ trợ của các tổ chức, đoàn thể và chính quyền, tạo lực đẩy cho các hộ dân kiếm thêm thu nhập.

Bản Hốc hiện có 51 hộ tái định cư trên điểm tái định cư, trước có 87 hộ  trong bản sinh sống cạnh bờ suối.

6 bản ở trong xã bị san phẳng, những ngôi nhà sàn truyền thống của đồng bào Thái hay những ngôi nhà khang trang hai đến ba tầng của hơn 200 hộ dân bị nước cuốn đi trong chớp mắt. Nặm Păm sau trận lũ lịch sử vào tháng 8 năm 2016 chỉ còn trơ sỏi đá. Không ai nghĩ được rằng chỉ sau gần hai năm, Nậm Păm đã khoác lên mình màu áo mới. Màu áo của niềm tin và khát vọng đổi thay.

Theo ông Quảng Văn Loa – bí thư đảng ủy xã Nậm Păm, sau khi ổn định đời sống đồng bào ở các điểm tái định cư, xã tập trung cải tạo lại nguồn đất và quỹ đất, đồng thời nhanh trong làm thanh thản lòng suối để sớm quy hoạch lại và chia lại đất sản xuất cho bà con, việc chia lại đất sản xuất dựa trên đóng góp của những hộ dân đã cống hiến đất ruộng lúa để xã lấy làm điểm tái định cư cho 51 hộ dân, trên tinh thần bà con hỗ trợ, chia sẻ lẫn nhau.

CHUYỂN ĐỔI CƠ CẤU CÂY TRỒNG – HƯỚNG ĐI ĐÚNG

Thời gian qua, chính quyền xã Nậm Păm đã vận động các hộ dân trong bản chuyển đổi từ trồng ngô, trồng sắn kém hiệu quả sang trồng xoài và cây ăn quả trên đất dốc. Trong thời gian chờ thu hoạch, các hộ dân trong bản trồng cây đậu tương và một số giống cây ngắn ngày để đảm bảo đời sống.

Vừa dẫn chúng tôi đi thăm các hộ gia đình trong vùng tái định cư sau lũ, anh Cà Văn Biên – Trưởng bản Hốc chia sẻ: “Có lẽ những mất mát sau trận lũ lịch sử năm 2016 là một thử thách mà thiên thiên mang đến Nặm Păm”.

Bản thân gia đình anh cũng bị thiệt hại nặng nề sau lũ, nhưng là Trưởng bản anh hiểu rằng, cán bộ, đảng viên phải tiên phong đi trước, làm trước thì khi tuyên truyền, vận động nhân dân mới nghe theo. Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất dốc là một minh chứng rõ ràng.

Người dân ở Nặm Păm nói riêng, người dân ở Mường La nói chung đã quen với cách thức canh tác truyền thống là trồng ngô, trồng sắn… vì thế việc tuyên truyền để bà con chuyển sang trồng cây ăn quả không phải là việc dễ dàng. Biết bao nhiều cuộc họp tuyên truyền để bà con hiểu rõ về chủ trương của Đảng, Nhà nước được tổ chức, vậy mà khi đến vận động, tuyên truyền thì hầu hết vẫn không muốn “mạo hiểm” thay đổi.

Nghĩ nhiều về việc này, anh Biên và các trưởng bản khác đã kiến nghị với lãnh đạo xã cho mình được tiên phong chuyển đổi cơ cấu cây trồng trước. Trong quá trình thực hiện anh đã tìm hiểu, tham gia các lớp tập huấn trồng, chăm sóc để hướng dẫn khi bà con cần. Chính sự mạnh dạn của những trưởng bản, những cán bộ xã mà bà con đã tự nguyện xin được nhận giống cây để trồng trên nương nhà mình. “Với các vùng đồng bào dân tộc, trình độ nhận thức của bà con còn nhiều hạn chế, vì vậy phải miệng nói, tay làm, khi người dân thấy hiệu quả họ sẽ tự động làm theo”. Anh Biên bộc bạch.

Anh Biên kể: Điển hình như ở bản tôi có hai trường hợp cụ thể là gia đình ông Lường Văn Tiên và Lòa Văn Hoa. Đây là những người lớn tuổi trong bản, đã quen với cách thức canh tác truyền thống nên khi được tuyên truyền vận động việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất dốc thì các ông đều phản đối dữ dội. “Tôi nhớ khi đến gặp, họ mắng tôi là trẻ không có kinh nghiệm, thích thể hiện. Bao năm nay trồng sắn, trồng ngô mới có cuộc sống như thế này, giờ trồng xoài, trồng bưởi mấy năm mới được thu hoạch, thì dân sống bằng gì?”.

Khi thấy gia đình anh Biên và nhiều hộ dân khác đã chuyển đổi từ trồng ngô, trồng sắn sang trồng xoài mà cuộc sống vẫn ổn định, ông Tiên và ông Hoa không chỉ chuyển đổi diện tích đất nương của gia đình, hai ông còn vận động con, cháu thay đổi và xin được cấp nhiều cây giống để trồng trên toàn bộ đất trồng ngô của gia đình.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Lò Văn Tưởng, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Mường La cho biết: "Xác định rõ việc làm công tác tư tưởng sau lũ cho bà con là rất quan trọng, huyện đã tập trung, tuyên truyền, vận động các hộ dân rời khỏi những vùng nguy hiểm; biến đau thương thành hành động để sớm ổn định cuộc sống".

Song song với đó, huyện cũng vận động các hộ dân không bị ảnh hưởng hiến đất trên cao để xây dựng khu dân cư và đáng mừng là cả 6 bản người dân đều nhất trí. Nhờ vậy mà chỉ sau lũ gần một tháng hầu hết các hộ dân mất nhà đã có nhà để ở.

Giờ đây, cuộc sống đã trở lại nhịp điệu thường ngày đối với bà con xã Nậm Păm, có thể 3-5 năm nữa, bà con mới có thể quay lại được với điều kiện sống đã có trước cơn lũ, nhưng tin rằng với sự quyết tâm của các cấp chính quyền, đoàn thể và sự nỗ lực vượt khó không ngừng của bà con, đời sống nhân dân xã Nậm Păm sẽ thay đổi từng ngày, dần dần khởi sắc./

Tuấn Nghĩa