Thông tin trên được các nhà khoa học đưa ra tại Hội thảo khoa học “Báo cáo một số kết quả nghiên cứu về xác định nguyên nhân và giải pháp phòng chống cháy nổ ô tô xe máy” diễn ra tại Bộ Khoa học và Công nghệ chiều nay, 12/11.

“Lật mặt” những thủ phạm

Ông Trịnh Ngọc Giao (Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam-Chủ nhiệm đề tài) cho biết, sau 6 tháng triển khai, nhóm các nhà khoa học đã tiến hành điều tra, nghiên cứu, phân tích một cách toàn diện từ kết cấu xe máy, nhiên liệu đến thực tiễn người sử dụng phương tiện để xác định nguyên nhân gây cháy, nổ đối với ô tô và xe máy.

Theo đó, rất nhiều trường hợp cháy xe là do hệ thống điện phát sinh nguồn nhiệt, nguồn lửa từ những nguy cơ như dây dẫn bị hở, đứt do tiếp xúc với vật nóng, chuột cắn, quá tải trong hệ thống như cháy đèn, kẹt bơm xăng, lắp thêm hệ thống bảo vệ, thay thế đèn nguyên bản bằng đèn có công suất lớn hơn….

Ngoài ra, hệ thống điện còn phát sinh tia lửa do dây điện có khả năng chịu tải nhỏ gây chập, rơ le phát sinh tia lửa điện trong quá trình làm việc (phụ tùng không rõ nguồn gốc, chất lượng kém), nứt dây cao áp, lỏng đầu chụp bugi. Nhiệt độ sinh ra trên bộ sạc điện lớn và nếu tản nhiệt không tốt dễ gây chập cháy dây điện, nóng chảy chi tiết bằng nhựa xung quanh.

“Trong một số trường hợp cháy xe thời gian qua, tình trạng chập điện do lắp thêm thiết bị không theo thiết kế nhà sản xuất như đèn pha công suất ớn, dàn âm thanh… hoặc do bảo dưỡng, sửa chữa không đúng kỹ thuật hoặc sử dụng phụ tùng không đảm bảo là khá nhiều,” Thạc sĩ Nguyễn Văn Phương (Cục Đăng kiểm Việt Nam) nói.

Nguyên nhân tiếp theo phải kể đến đó là hệ thống dẫn nhiên liệu bị rò rỉ khiến phương tiện bị cháy nổ khi gặp nguồn nhiệt (nguồn lửa hay tia lửa điện). Việc rò rỉ nhiên liệu xảy ra khi đường ống dẫn nhiên liệu từ bình chứa tới chế hòa khí, vòi phun bị hở; kim ba cạnh trong buồng phao của bộ chế hòa khí bị mòn, đóng không kín làm xăng bị rò rỉ hoặc xe bị nghiêng khiến xăng tràn ra ngoài.

Bên cạnh đó, khi hệ thống tản nhiệt làm mát bị hư hỏng dẫn đến nhiệt độ của động cơ và các hệ thống phụ trợ tăng quá cao, làm lão hóa nhanh hoặc nóng chảy, thậm chí cháy các bộ phận bằng nhựa và dây dẫn điện, gây chập điện. Nhiệt độ một số bộ phận tăng quá cao là nguyên nhân có thể gây cháy khi có chất dễ cháy như xăng dầu bám vào.

Ngoài ra, một nguyên nhân cũng đáng chú ý chính là hệ thống xả khí. Kết quả thử nghiệm xe máy trên băng thử trong những điều kiện vận hành thực tế cho thấy nhiệt độ ống xả tăng cao (đạt tới 548 độ C với xe có thiết kế cũ và tới trên 400 độ C với xe có thiết kế mới). Và, khi tiếp xúc với bề mặt chi tiết có nhiệt độ khoảng 500 độ C, các vật liệu như rơm rạ, giấy, nilon, vải, hơi xăng sẽ bắt cháy.

Khảo sát tại tại 52 cơ sở sửa chữa, bảo dưỡng ôtô, xe máy trong cả nước cũng cho thấy, nhiều trường hợp cháy xe phần lớn là do chập điện (chiếm 41,72% số xe ôtô và 35,28% số xe máy được khảo sát), bị rò rỉ xăng dầu (chiếm 6,78% ôtô và 14,29% xe máy) và có chất dễ cháy vướng vào nơi phát nhiệt của xe (chiếm 20,34% ôtô và 9,52% xe máy).

Về nguy cơ gây cháy nổ từ nhiên liệu và phụ gia, Phó giáo sư, tiến sĩ Vũ Thị Thu Hà (Phòng Thí nghiệm trọng điểm công nghệ Lọc, Hóa dầu-Bộ Công thương) cho rằng nhiên liệu chính ngạch đạt tiêu chuẩn không phải nguyên nhân gây cháy, nổ ôtô, xe máy.

Tuy nhiên, bà Hà chỉ ra rằng, những nhiên liệu được pha chế với mục đích gian lận thương mại bằng cách lạm dụng phụ gia tăng RON đối với xăng (xăng A83, naphtha condensat được pha chế để gian lận thành A92, A95)… có thể gây nhiều ảnh hưởng tới động cơ.

Cụ thể, việc sử dụng một số phụ gia tăng RON trong pha chế nhiên liệu dẫn đến thành phần phụ gia vượt tiêu chuẩn hoặc có các thành phần khác với phụ gia thông dụng dễ làm nhiên liệu biến chất. Từ đó, làm trương nở hoặc phá hủy các chi tiết bằng vật liệu polymer hay tạo nên hợp chất trung gian không có lợi như các màng polymer làm kẹt bơm xăng, vòi phun; oxit kim loại làm hỏng bugi; hình thành các hợp chất FeS tự bắt cháy…

“Hầu hết các dung dịch, viên tiết kiệm nhiên liệu đều không có hiệu quả như quảng cáo. Việc sử dụng dung dịch hoặc viên tiết kiệm nhiện liệu có chứa hợp chất của sắt, mangan một cách tùy tiện có thể tạo ra hợp chất FeS, làm tăng nguy cơ cháy,” bà Hà nói.

Bên cạnh đó, các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng nguy cơ cháy nổ còn có nguyên nhân từ phía người sử dụng phương tiện giao thông chưa đúng cách. Rất nhiều người còn chưa có thói quen chăm sóc, bảo dưỡng xe định kỳ hoặc tự ý thay đổi kết cấu của xe. Ngoài ra, việc thay thế phụ tùng không đúng nguồn gốc, xuất xứ; tự ý sử dụng phụ gia tiết kiệm nhiên liệu; thiếu thận trọng khi lái xe tại các khu vực có nhiều rơm, rạ phơi trên đường hoặc có nhiều rác dễ cháy…

Tập trung kiểm soát chất lượng nhiên liệu

Ông Trịnh Ngọc Giao cho biết hiện chưa thể nói đâu là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng cháy nổ ôtô, xe máy trong thời gian vừa qua.

Tuy nhiên, người đứng đầu đề tài này kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước cần hoàn thiện các tiêu chuẩn liên quan phòng, chống cháy nổ với phương tiện giao thông.

Ngoài ra, cần xóa bỏ xăng A83 trên thị trường, tăng cường kiểm soát chất lượng nhiên liệu trong việc sử dụng phụ gia tăng RON để pha chế xăng nhiên liệu…

Với người sử dụng phương tiện, ông Giao khuyến cáo cần phải sử dụng xe đúng cách, có thói quen chăm sóc, bảo dưỡng định kỳ và sử dụng các phụ tùng bảo đảm chất lượng cũng như chỉ mua nhiên liệu từ các trạm xăng có uy tín, không sử dụng viên tiết kiệm nhiên liệu trôi nổi…

Được biết, kết quả trên chỉ là bước đầu của Đề tài khoa học có tên "Nghiên cứu xác định nguyên nhân và các giải pháp kỹ thuật phòng chống cháy, nổ đối với ô tô và xe máy” do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì. Trong đó, Cục Đăng kiểm (Bộ Giao thông Vận tải) được giao làm Chủ nhiệm đề tài, phối hợp với Phòng Thí nghiệm trọng điểm Công nghệ lọc, hoá dầu (Bộ Công thương), Viện Cơ khí Động lực (Đại học Bách khoa Hà Nội) và Trung tâm nghiên cứu, thiết kế, sửa chữa thực nghiệm ô tô  (Đại học Giao thông Vận tải) thực hiện từ tháng 06/2012. Đề tài này sẽ kết thúc vào tháng 11/2013.

Trong thời gian tới, các nhà khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm để xác định toàn diện, đầy đủ căn cứ, cơ sở khoa học về nguyên nhân gây cháy, nổ ô tô và xe máy. Trong đó tập trung nghiên cứu về ảnh hưởng của phụ gia nhiên liệu và nhiên liệu đến các vật liệu làm các chi tiết tiếp xúc với nhiên liệu.

Ngoài ra, sẽ đánh giá khả năng gây cháy từ các bộ phận trong phương tiện, đánh giá ảnh hưởng của các kết cấu, vật liệu tới khả năng cháy nổ phương tiện, đánh giá các nguyên nhân từ thao tác kỹ thuật vận hành, môi trường và địa điểm tổ chức bảo quản phương tiện đến khả năng gây cháy,…

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Việt Thanh thì cho biết, kết quả nghiên cứu của đề tài này sẽ được báo cáo Chính phủ và là cơ sở khoa học để đề xuất, kiến nghị áp dụng các giải pháp kỹ thuật, quản lý nhằm phòng chống cháy, nổ đối hiệu quả với ô tô và xe máy./.

(Trung Hiền/Vietnam+)