Ngày 15/4, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024. Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đến dự và trao tặng Giải thưởng danh giá cho các nhà khoa học có công trình nghiên cứu về lĩnh vực Vật lý và Môi trường.

Đó là TS. Nguyễn Thị Kim Thanh, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam với một công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters - tạp chí khoa học hàng đầu thế giới của ngành Vật lý. Công trình thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử. Giáo sư Mikhail Kiselev (đồng tác giả của công trình) cho rằng, ý tưởng của TS. Nguyễn Thị Kim Thanh là một "kiệt tác tao nhã" về vật lý hiện đại. TS. Nguyễn Thị Kim Thanh là nhà khoa học nữ thứ tư được vinh danh tại Giải thưởng Tạ Quang Bửu.

GS. TS. Trần Mạnh Trí, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội với cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen - góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.

Phát biểu đại diện các tác giả vinh dự được nhận Giải thưởng, TS. Nguyễn Thị Kim Thanh bày tỏ sự bất ngờ, xúc động khi được trao giải thưởng Tạ Quang Bửu, giải thưởng danh giá của Khoa học và Công nghệ Việt Nam; khẳng định, Giải thưởng là một minh chứng cho tình yêu Vật lý dành cho mình. Gửi lời nhắn nhủ tới các bạn trẻ, TS. Nguyễn Thị Kim Thanh nói: “Hãy dám sống vì đam mê, vì tình yêu của các bạn, rồi tình yêu sẽ được hồi đáp một cách xứng đáng nhất”.

TS. Nguyễn Thị Kim Thanh chia sẻ, tình yêu Vật lý không rõ bắt đầu từ khi nào nhưng bản thân cảm nhận rõ nét nhất tình yêu đó khi theo đuổi nghiên cứu cùng các thầy trong nhóm hệ điện tử tương quan mạnh tại Trung tâm Vật lý lý thuyết, Viện Vật lý. TS. Nguyễn Thị Kim Thanh cho rằng cuộc sống thì luôn không dễ dàng và tình yêu thì luôn đầy thử thách. Đã không ít lần cô cảm thấy thất bại và muốn chuyển sang dạy học. Cho đến hiện tại, vẫn còn nhiều vấn đề mà cô đã nghiên cứu trong một vài năm nhưng chưa hoàn thiện.

TS. Nguyễn Thị Kim Thanh khẳng định sẽ tiếp tục nghiên cứu Vật lý, bởi vẫn còn các đề tài nghiên cứu dang dở và mỗi ngày, cô lại nhận ra rằng có nhiều vấn đề có thể nghiên cứu. Tình yêu mà Vật lý dành cho cô, thông qua sự đánh giá công tâm của Hội đồng ngành Vật lý và Hội đồng liên ngành, thông qua Giải thưởng này, sẽ tiếp thêm rất nhiều động lực để cô tiếp tục tình yêu Vật lý, yêu các ý tưởng, các mô hình, các phép tính… TS. Nguyễn Thị Kim Thanh cũng kính tặng Giải thưởng này như một món quà tinh thần đến cha mình, người luôn ủng hộ cô sống với tình yêu Vật lý.

Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 được tổ chức nhân Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5; kỷ niệm 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ (1959- 2024). Giải thưởng được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức lần đầu tiên vào ngày 18/5/2014 nhằm khích lệ, tôn vinh các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, góp phần thúc đẩy khoa học và công nghệ Việt Nam hội nhập và phát triển. Đến nay, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã trở thành một trong những Giải thưởng khoa học uy tín tại Việt Nam, được cộng đồng khoa học đánh giá cao.

Qua 10 năm triển khai, Ban Tổ chức Giải thưởng đã nhận được hơn 400 hồ sơ tham dự. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã trao tặng Giải thưởng cho 18 nhà khoa học là tác giả của các công trình khoa học xuất sắc và 4 nhà khoa học trẻ. Các nhà khoa học đoạt Giải thưởng là những tấm gương để các nhà khoa học Việt Nam - đặc biệt là các nhà khoa học trẻ tiếp tục nỗ lực thực hiện các nghiên cứu khoa học đỉnh cao, góp phần đưa khoa học và công nghệ hội nhập, phát triển.

Giải thưởng đã ghi nhận sự phân bố đa dạng của các nhà khoa học xuất sắc về độ tuổi, giới tính, vùng miền trên cả nước, thuộc đầy đủ các ngành trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Các công trình đều được các Hội đồng khoa học nghiên cứu cơ bản của Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (NAFOSTED) đánh giá cao về chất lượng nghiên cứu, có ý nghĩa khoa học, tác động đến vấn đề, chuyên ngành nghiên cứu. Các tạp chí đăng tải công trình đều được xếp thứ hạng cao (top 10%) trong Danh mục tạp chí của Web of Science và Scimago, mang tầm quốc tế.

Sau 10 năm tổ chức và triển khai, ngày 15/8/2023, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Thông tư số 18/2023/TT-BKHCN sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế Giải thưởng Tạ Quang Bửu. Theo đó, một trong những điểm mới là Giải thưởng Tạ Quang Bửu mở rộng việc xem xét, trao giải thưởng cho các nhà khoa học trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; tiếp nhận hồ sơ theo hình thức đề cử thay vì ứng cử như trước; xem xét, lựa chọn nhà khoa học để trao Giải thưởng thông qua việc đánh giá kết quả nghiên cứu cơ bản trong tối đa 3 bài báo khoa học quốc tế được công bố trong thời gian 7 năm.

Năm 2024, Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai tiếp nhận hồ sơ đăng ký Giải thưởng Tạ Quang Bửu từ tháng 11/2023 đến tháng 1/2024. Tổng số hồ sơ tiếp nhận là 97 hồ sơ, trong đó có 76 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, 21 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; 71 hồ sơ đề cử Giải thưởng chính và 26 hồ sơ đề cử Giải thưởng trẻ.

Thiếu tướng, GS. TS. Trần Xuân Nam, Chủ tịch Hội đồng xét tặng Giải thưởng cho biết, số lượng hồ sơ đề cử tại kỳ xét tặng Giải thưởng năm nay tăng gấp đôi so với mọi năm. Các hồ sơ được đề cử đều có chất lượng rất tốt. Hội đồng xét tặng Giải thưởng đã thảo luận rất kỹ để lựa chọn ra những công trình xuất sắc nhất, xứng đáng để trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024./.