Hải Dương là một tỉnh ở trung tâm đồng bằng Bắc Bộ với diện tích tự nhiên 1.651,85km2, dân số trên 1,7 triệu người; là một tỉnh có tốc độ tăng trưởng kinh tế khá, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hải Dương là tỉnh có truyền thống hiếu học và khoa bảng, với gần 500 tiến sỹ nho học, là nơi hội tụ, lưu giữ nhiều di sản văn hoá. Toàn tỉnh có 2.207 di tích lịch sử văn hoá - danh thắng; có 3 hiện vật được công nhận là bảo vật Quốc gia, 7 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; là một trong những cái nôi của nhiều loại hình nghệ  thuật truyền thống nổi tiếng như chèo, tuồng, rối nước, ca trù, xiếc,v.v.. và các hoạt động văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao ngày càng được nâng cao về chất lượng.

1. Quán triệt sâu sắc về nhận thức trong các cấp uỷ, chính quyền, các ngành, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở về Nghị quyết số 33 -NQ/TW của Hội nghị lần thứ 9 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước" và các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về văn hóa, văn nghệ, Tỉnh ủy Hải Dương đã xây dựng Chương trình hành động số 62-CTr/TU nhằm cụ thể hóa việc tổ chức thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp; đồng thời định hướng mục tiêu, nhiệm vụ phát triển văn hóa, đảm bảo cho sự nghiệp văn hóa phát triển vững chắc, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Một nội dung quan trọng được tỉnh Hải Dương xác định trong mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp xây dựng và phát triển văn hóa, con người trong giai đoạn mới, đó là nâng cao chất lượng xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" và xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.

Trên cơ sở hướng dẫn của Ban Tuyên giáo Trung ương và Ban chỉ đạo phong trào tỉnh, Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ đã phối hợp định hướng, chỉ đạo tích cực đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền Nghị quyết số 33 -NQ/TW Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước" và các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về văn hóa, văn nghệ gắn với thực hiện Chỉ thị 05 về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”. Trong đó, tuyên truyền tập trung vào các nội dung: vị trí, vai trò tầm quan trọng của việc hưởng ứng và thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”; tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về việc thực hiện nếp sống văn minh, xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở; tuyên truyền thành tựu của các đơn vị, địa phương, các tập thể, cá nhân điển hình trong việc hưởng ứng và thực hiện phong trào,v.v..

Các cơ quan chức năng đã tập trung triển khai hoạt động truyên truyền sâu rộng qua các hình thức: hội nghị giao ban khối báo chí, tuyên truyền, hội nghị báo cáo viên, tuyên truyền miệng; tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng; thông qua các đợt sinh hoạt chính trị, hội thảo, tọa đàm, sinh hoạt chuyên đề; phối hợp tuyên truyền trong công tác giáo dục, bồi dưỡng lý luận chính trị; tuyên truyền trực quan qua hệ thông khẩu hiệu, pano, áp phích,v.v.. đồng thời chỉ đạo, định hướng xây dựng chuyên mục phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" trên báo, đài và các tạp chí của tỉnh.

Để triển khai các nội dung cụ thể về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở và thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, tỉnh Hải Dương đã xây dựng kế hoạch, triển khai thực hiện đồng bộ các hoạt động trong toàn tỉnh, như:

Một là, Tỉnh ủy, UBND, HĐND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, tạo cơ chế, chính sách cụ thể thúc đẩy phong trào như: Nghị quyết số 92/2014/NQ-HĐND về cơ chế hỗ trợ sân vận động xã, thị trấn, sân thể thao thôn giai đoạn 2015 - 2020 và điều chỉnh nâng mức hỗ trợ kinh phí xây dựng mới nhà văn hoá thôn, khu dân cư; Quyết định số 17/QĐ- UBND ngày 29/7/ 2014 Quy định cụ thể một số nội dung về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội trên địa bàn tỉnh Hải Dương; Quyết định số 12/QĐ-UBND, ngày 5/6/ về việc ban hành Quy định một số nội dung cụ thể về xét, công nhận danh hiệu “Làng văn hoá”, “Khu dân cư văn hoá” trên địa bàn tỉnh Hải Dương; Đề án “Xây dựng đời sống văn hoá cơ sở tỉnh Hải Dương đến năm 2015, định hướng đến năm 2020”; Đề án “Phát triển văn hoá nông thôn đến năm 2015, định hướng đến năm 2020” trên địa bàn tỉnh Hải Dương;...

Hai là, thường xuyên tổ chức kiện toàn Ban chỉ đạo, phân công trách nhiệm cụ thể cho các thành viên theo lĩnh vực chuyên ngành và phụ trách theo dõi các địa phương, đơn vị từ tỉnh tới cơ sở. Triển khai đồng bộ, hiệu quả các phong trào, hoạt động cụ thể: Phong trào người tốt, việc tốt; xây dựng gia đình văn hoá; xây dựng làng, khu dân cư văn hoá, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; xây dựng làng an toàn, khu dân cư an toàn; cơ quan, doanh nghiệp an toàn về an ninh trật tự xây dựng; thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư”; Xây dựng các thiết chế và hoạt động văn hoá - thể thao ở cơ sở; thực hiện phong trào gắn với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới....

Ba là, thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng nếp sống văn hóa. Hằng năm, thành lập các đoàn kiểm tra, khảo sát đánh giá hoạt động phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” các cấp, để kịp thời rút kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện.

2. Trong những năm qua, công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở trên địa bàn tỉnh đã có nhiều chuyển biến tích cực. Các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thông tin đại chúng, tuyên truyền cổ động luôn hướng về cơ sở, đặc biệt phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" đạt nhiều kết quả đáng khích lệ. Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá", trọng tâm là xây dựng “Phong trào người tốt, việc tốt”, "Gia đình văn hóa", "làng, khu dân cư văn hóa", "cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hóa", "Thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội”... được thực hiện đồng bộ, có hiệu quả, tạo nên sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của cộng đồng dân cư về vai trò của văn hóa, thu hút sự tham gia đông đảo của các tầng lớp nhân dân. Phong trào có tác động mạnh mẽ, sâu rộng đến các lĩnh vực đời sống, kinh tế, xã hội, thực sự phát huy vai trò tự quản của cộng đồng; từng bước hình thành nếp sống văn hóa, văn minh, đấu tranh bài trừ các tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan và các hủ tục lạc hậu; đồng thời, giúp nhau xóa đói giảm nghèo, làm giàu chính đáng, nâng cao đời sống nhân dân. Qua đó, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc và huy động được mọi nguồn lực của toàn xã hội trong việc tạo dựng cơ sở vật chất hạ tầng và các công trình phúc lợi văn hóa - xã hội; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, đời sống tinh thần phong phú ở nông thôn, giữ vững kỷ cương pháp luật, ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế - văn hóa xã hội của tỉnh phát triển, góp phần to lớn trong việc thực hiện Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh.

Đến nay, toàn tỉnh đã có 248/265 trung tâm văn hóa, thể thao cấp xã; 1419/1469 nhà văn hóa, sân thể thao thôn, khu dân cư; có 1250 làng, khu dân cư văn hoá (đạt 85,10%); 85,3% gia đình văn hóa; 71,7 % cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp  văn hóa, 100% thôn có tủ sách đáp ứng nhu cầu đọc của nhân dân. Có 115/226 xã hoàn thành đủ tiêu chí nông thôn mới (đạt 50,88%).

Có thể nói, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” đã góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Theo đó, nếp sống văn hóa nông thôn ngày càng đổi mới hiện đại, phong trào văn hóa, văn nghệ thể dục thể thao tại các thôn, xóm ngày càng phát triển, nâng tỷ lệ người dân tham gia hoạt động thể dục, thể thao thường xuyên lên cao. Các giá trị văn hóa, lễ hội truyền thống được quan tâm, bảo tồn và phát huy. Qua các phong trào, đã xuất hiện nhiều cá nhân và tập thể điển hình trên các lĩnh vực sản xuất kinh tế, công tác, hoạt động xã hội... Nhiều gương người tốt việc tốt, nhiều cán bộ, chiến sỹ và nhiều cơ quan, ban ngành trong toàn tỉnh có nhiều thành tích trong công tác, lao động sáng tạo... đã được tuyên dương khen thưởng tại nhiều hội nghị các cấp, tạo nên phong trào thi đua sôi nổi, góp phần nâng cao chất lượng của phong trào. Từ thực tiễn, đã xuất hiện nhiều tấm gương điển hình về gia đình văn hóa, dòng họ hiếu học, mô hình gia đình làm kinh tế giỏi, tích cực tham gia hiến đất mở đường, thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới... Việc thực hiện lành mạnh hoá việc cưới, việc tang, lễ hội được đông đảo nhân dân các làng, khu dân cư văn hoá hưởng ứng và duy trì tốt; có địa phương đã gắn thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang là một trong những nội dung đột phá thực hiện làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân đồng thuận hưởng ứng...

Năm 2016, Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” các cấp trong tỉnh đã kịp thời tham mưu, phối hợp triển khai sâu rộng các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương và tỉnh về thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, tạo ra sự thống nhất từ nhận thức tới hành động. Các ngành là thành viên Ban chỉ đạo cũng đã tích cực, chủ động cụ thể hóa các nội dung của phong trào bằng những việc làm thiết thực, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, đạt được nhiều kết quả nổi bật.Toàn tỉnh, có 85,3% gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hóa; 1.250 làng, khu dân cư được công nhận văn hóa, tăng 62 làng, khu dân cư so với năm 2015 (đạt gần 86%); 1.328 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt danh hiệu văn hóa (đạt 91,4%); phong trào xây dựng “Người tốt, việc tốt”, các điển hình tiên tiến, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh” được triển khai sâu rộng; phong trào thể dục thể thao quần chúng ngày càng phát triển; việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội ngày có nhiều chuyển biến tích cực…

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình tổ chức thực hiện việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở trên địa bàn tỉnh còn một số hạn chế: Một số cấp uỷ đảng, chính quyền cơ sở chưa quan tâm thỏa đáng tới việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở; công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm việc thực hiện của một số cấp ủy chưa thường xuyên, liên tục; ý thức chấp hành pháp luật, nhất là thực hiện nếp sống văn minh trong tham gia giao thông chuyển biến chậm; tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp; hệ thống thiết chế, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở nhất là thiết chế phục vụ đời sống văn hoá công nhân lao động trong các khu công nghiệp còn nhiều khó khăn, bất cập...

Từ thực tiễn triển khai, thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, một số rút ra một số kinh nghiệm được rút ra là:  

Thứ nhất: Để triển khai thực hiện có hiệu quả phong trào trước hết phải nắm bắt được thực tiễn, nhu cầu và nguyện vọng chính đáng của đại đa số các tầng lớp nhân dân, phong trào phải xuất phát từ lợi ích của cộng đồng xã hội, của các tầng lớp nhân dân, vì nhân dân. Có như vậy mới thu hút được các thành phần kinh tế, các tầng lớp nhân dân hưởng ứng và tự giác tham gia. Từ đó, phong trào mới thực sự đi vào cuộc sống và phát huy tác dụng to lớn.

Thứ hai: Ban chỉ đạo các cấp cần làm tốt hơn nữa công tác tham mưu với cấp uỷ đảng, chính quyền cùng cấp, đồng thời phải chú trọng cụ thể hoá các nội dung của phong trào cho sát với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và điều kiện thực tiễn của địa phương. Tích cực tham mưu tạo cơ chế chính sách hỗ trợ, đồng thời, phải đẩy mạnh công tác xã hội hoá, tập hợp, khai thác mọi nguồn lực trong xã hội để triển khai thực hiện phong trào. Thường xuyên tổng kết thực tiễn, rút kinh nghiệm, biểu dương, khen thưởng kịp thời tập thể và cá nhân điển hình tiên tiến, các tổ chức có đóng góp tích cực; đưa nội dung xây dựng đời sống văn hóa trở thành một tiêu chí quan trọng xét công nhận tổ chức cơ sở Đảng trong sạch, vững mạnh.

Thứ ba: Phải đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng, nội dung biện pháp triển khai thực hiện xây dựng đời sống văn hóa cơ sở và phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” với thực hiện Chỉ thị 05 “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và xây dựng nông thôn mới trong cấp uỷ đảng, chính quyền, các cơ quan, đơn vị, cán bộ đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân. Trong đó, nêu cao vai trò đi đầu tiên phong gương mẫu chấp hành của cán bộ, đảng viên để nhân dân noi theo.

Thứ tư: Phải chú trọng nâng cao chất lượng phong trào; thực hiện sự phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả giữa các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị xã hội, nêu cao vai trò trách nhiệm của các ngành thành viên Ban chỉ đạo các cấp, phát huy vai trò của ban vận động ở thôn, khu dân cư, đặc biệt là vai trò vận động, giám sát của các tổ chức đoàn thể chính trị xã hội trong việc nâng cao chất lượng phong trào. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, làm cho phong trào ngày càng sâu rộng, thiết thực, hiệu quả trong cộng đồng dân cư.

Thứ năm: Cần có cơ chế, chính sách cụ thể sát hợp đầu tư kinh phí xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các thiết chế văn hoá xã hội đi đôi với việc chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ cho cán bộ văn hoá cơ sở. Không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, đề cao tính sáng tạo, coi trọng việc xây dựng các mô hình mới, thường xuyên phát hiện, tôn vinh và nhân rộng các tập thể và cá nhân điển hình có thành tích tiêu biểu.

Thứ sáu: Đẩy mạnh thực hiện phong trào xã hội hóa văn hóa, tiếp tục vận động nhân dân, các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn tham gia đóng góp xây dựng cơ sở vật chất, hạ tầng, thiết chế văn hóa, thể thao ở cộng đồng. Tổ chức tốt các hình thức, phương pháp hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, lễ hội truyền thống, vui chơi giải trí phù hợp các đối tượng, tầng lớp nhân dân ở cơ sở, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, phát huy vai trò chủ động, tích cực sáng tạo của nhân dân trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở,v.v..

Bùi Thúy Hạnh
Phó Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hải Dương