Theo truyền thuyết, cứ vào ngày 7 tháng giêng, tiên nữ Âu Cơ giáng trần, sau đó gặp gỡ và kết duyên với Lạc Long Quân là giống Rồng, sinh bọc trăm trứng và nở thành 100 người con, khởi nguồn của nòi giống Lạc Hồng. Sau khi nuôi các con khôn lớn, Lạc Long Quân đưa 50 người con về miền biển, mẹ Âu Cơ đưa 50 người con lên miền núi khai hoang, lập ấp, mở mang bờ cõi, hình thành vùng đất của người Việt cổ.

Tại nơi đây (nay là xã Hiền Lương, huyện Hạ Hoà), phong cảnh hữu tình, mẹ Âu Cơ đã ở lại dạy dân trồng lúa, trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải, cho đến khi cùng bầy tiên nữ bay về trời vào ngày 25 tháng chạp.

Theo đó, vào lúc 8h30 sáng 20/2, ngày lễ chính Đền Mẫu Âu Cơ là ngày "tiên giáng" mồng 7 tháng Giêng. Trong phần lễ này, đội tế nam rước kiệu Thành Hoàng làng (Hùng Trấn Quý Minh) về đền thờ Mẫu Âu Cơ. Kiệu Thành Hoàng được rước giữa dòng người với rực rỡ cờ Tổ quốc, cờ thần, cờ hội trong âm vang tiếng trống, tiếng chiêng ngày hội.

Trong không khí trang nghiêm, văn tế Vương Mẫu tại buổi lễ bày tỏ lòng tri ân công lao to lớn của mẹ Âu Cơ có công sinh thành 100 người con, cội nguồn của dân tộc Việt Nam; cầu cho mùa màng tươi tốt, quốc thái dân an... Tiếp đó, phần tế nữ do 12 cô gái thanh tân có nhan sắc và học vấn được tuyển chọn kỹ lưỡng, thực hiện với đầy đủ các nghi lễ truyền thống.

Trong những ngày lễ hội, nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, các trò chơi dân gian được tổ chức nhằm giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa và truyền thống đoàn kết của dân tộc./.