PV: Xin Phó Chủ tịch nói rõ hơn về việc dự kiến người ứng cử đại biểu Quốc hội và ý nghĩa, giá trị của Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất vừa qua của Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam?

Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Pha: Theo quy định tại Điều 8 của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội (ĐBQH) và đại biểu HĐND thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội sau khi thống nhất ý kiến với Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam và lãnh đạo các tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương sẽ đưa ra bản dự kiến cơ cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử.

Quá trình tham gia với TVQH để chuẩn bị bản dự kiến về cơ bản các cơ cấu thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử ở các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở trung ương đều được các bên cơ bản nhất trí.

Riêng khối các địa phương thì Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam được quyền giới thiệu với Ủy ban TVQH 15 cơ cấu MTTQ (để chọn lấy 10) và 6 cơ cấu tôn giáo để TVQH xem xét đưa vào bản dự kiến cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử ĐBQH khối các địa phương.

Theo Luật định, sẽ có 3 hội nghị hiệp thương để giới thiệu người ứng cử; mỗi hội nghị có một nhiệm vụ riêng. Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất là để thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người của các cơ quan, tổ chức, đơn vị được giới thiệu ứng cử. Như vậy có thể hiểu kết quả Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất như là một cái khung cho phép cơ quan, tổ chức, đơn vị nào được giới thiệu người ứng cử, giới thiệu bao nhiêu người. Căn cứ vào đó cơ quan mới tổ chức giới thiệu người đại diện của mình ra ứng cử.

Các hội nghị hiệp thương tiếp theo đều căn cứ trên cái khung này để xem xét, lựa chọn, giới thiệu người ứng cử.

Các ý kiến đều được Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam chắt lọc đưa vào biên bản hội nghị hiệp thương để gửi đến TVQH xem xét. Mặt khác, tại Hội nghị hiệp thương của Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam đã có đại diện Hội đồng Bầu cử quốc gia, TVQH tham dự trực tiếp vì thế các ý kiến này chắc chắn sẽ được lắng nghe và có sự phản hồi tích cực.  

Như vậy, theo đề nghị của Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam, qua thảo luận tại Hội nghị Đoàn Chủ tịch đã thảo luận và đi đến nhất trí với hầu hết các vấn đề về cơ cấu, thành phần khối Trung ương. Điều đó chứng tỏ việc chuẩn bị rất kỹ lưỡng, việc thảo luận cũng rất dân chủ để cuối cùng chốt lại một bản dự kiến về cơ bản là thống nhất.   

Hiện có ý kiến đề nghị cần nghiên cứu điều chỉnh để tăng số người ứng cử là người ngoài Đảng và giảm đại biểu thuộc khối hành pháp. Vậy tới lần hiệp thương thứ hai, Mặt trận có điều chỉnh sắp xếp để tăng số lượng người ngoài Đảng, thưa Phó Chủ tịch?

- Là người trong cuộc, tôi cho rằng Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất vừa qua của Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam đã thành công. Hầu hết các ý kiến tán thành với dự kiến cơ cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử ĐBQH khối các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở Trung ương của TVQH và Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam.

Tuy nhiên cũng còn một số ý kiến đề nghị thay đổi về cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử theo hướng tăng thêm thành phần các dân tộc thiểu số, người ngoài Đảng, doanh nhân. Khối kinh tế và người ngoài Đảng cũng đã có trong bản dự kiến của TVQH về cơ cấu thành phần người ứng cử ĐBQH. Tuy nhiên so với mong muốn của nhiều đại biểu thì còn ít.

Tôi cũng đồng tình với các ý kiến này, nhất là trong lúc chúng ta đang đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế, gia nhập TPP thì vai trò của doanh nhân là rất quan trọng. Tôi hy vọng rằng với việc hướng dẫn tăng số lượng người được giới thiệu ứng cử, ít nhất là gấp hai lần so với số đại biểu được bầu ở các địa phương thì sẽ có thêm người ngoài Đảng ứng cử và trúng cử.

Mặt khác, các doanh nhân, người ngoài Đảng có thể tham gia ứng cử bằng con đường tự ứng cử. Việc này pháp luật không cấm. Nếu người tự ứng cử có đầy đủ tiêu chuẩn, điều kiện theo Luật định, được MTTQ hiệp thương đưa vào danh sách cuối cùng thì đều có cơ hội để trúng cử.

Thưa Phó Chủ tịch, cơ cấu ĐBQH là cần thiết nhưng chất lượng ĐBQH mới là điều quan trọng. Vậy làm sao để lựa chọn những đại biểu đạt tiêu chuẩn để có thể đóng góp tốt hơn cho chất lượng hoạt động của Quốc hội?

- Về chất lượng của đại biểu thì bất cứ là ai, thuộc khối nào, Nhà nước hay phi nhà nước đều phải đủ điều kiện theo luật định. Quốc hội khóa XIII có tới 2 đại biểu là doanh nhân vi phạm pháp luật bị Quốc hội bãi nhiệm. Vì thế trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn về bầu cử ở khóa XIV thời gian qua cũng đã có một số ý kiến ở cấp tham mưu cho rằng cần phải có một thứ rào cản về kỹ thuật để hạn chế, sàng lọc người tự ứng cử và các doanh nhân. Nhưng theo quy định của Hiến pháp và pháp luật thì mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật.

Với bầu cử ĐBQH và HĐND thì mọi công dân từ đủ 21 tuổi trở lên nếu có đầy đủ các tiêu chuẩn theo quy định của luật bầu cử đều được ứng cử ĐBQH và ĐB HĐND. Do vậy không thể có những quy định phân biệt giữa người được giới thiệu ứng cử với người tự ứng cử. Việc đánh giá chất lượng của người ứng cử, trong đó có khối tư nhân và ngoài Đảng là thuộc trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền trong cuộc bầu cử nhất là Ủy ban bầu cử và Ủy ban MTTQ các cấp

Phó Chủ tịch nghĩ sao khi có nhiều ý kiến cho rằng, số đại biểu chuyên trách nên chiếm 1/3 số lượng ĐBQH, bởi như thế hoạt động của Quốc hội sẽ ngày càng hiệu quả hơn vì đại biểu chuyên trách có điều kiện chuyên tâm với công việc của mình?

-Trong dự kiến cho nhiệm kỳ này các cơ quan có thẩm quyền cũng đã cố gắng để giảm bớt số đại biểu khối các cơ quan hành chính trong Quốc hội và HĐND các cấp. Chúng ta biết, tổng số ĐBQH được ấn định là 500 người, nếu tăng số chuyên trách thì đồng nghĩa với việc giảm ở các khối khác. Một trong những khối được nhắm vào để giảm đó chính là khối các cơ quan hành pháp, hành chính. Tuy nhiên, tôi cho rằng cũng khó có thể giảm hơn. 

Theo hội nghị hiệp thương, ở Trung ương, khối Chính phủ chỉ có 18 đại biểu, trong đó bao gồm 3 cơ quan báo chí lớn. Như vậy thực chất khối thường trực Chính phủ và các bộ ngành chỉ còn 15 đại biểu. Chúng ta có gần 30 bộ, ngành thì số đại biểu như trên cũng không phải là nhiều.

Trong bối cảnh Quốc hội của chúng ta chưa phải hoạt động chuyên trách 100% thì việc tham gia của các thành viên Chính phủ, lãnh đạo một số bộ ngành trong Quốc hội theo tôi là rất cần thiết cho Quốc hội, nó giúp cho Quốc hội làm tốt hơn chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Tôi được biết khối hành pháp, hành chính sẽ giảm sâu ở các địa phương. Theo đó sẽ có rất ít Chủ tịch UBND, giám đốc các sở ngành có trong cơ cấu Quốc hội khóa này.    

Phó Chủ tịch có thể cho biết việc triển khai Hội nghị Hiệp thương lần thứ hai và thứ ba sắp tới sẽ diễn ra như thế nào?

-Sau khi TVQH thực hiện xong việc điều chỉnh cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử của các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở trung ương và địa phương thì Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam và Ban Thường trực Ủy ban MTTQ cấp tỉnh sẽ có trách nhiệm thông báo và hướng dẫn cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị được phân bổ giới thiệu đại biểu làm các thủ tục giới thiệu người của mình ra ứng cử. 

Trên cơ sở giới thiệu của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và hồ sơ người tự ứng cử do Ủy ban bầu cử cấp tỉnh chuyển đến (đối với cấp tỉnh) thì Đoàn Chủ tịch UB TƯ MTTQ Việt Nam và Ủy ban MTTQ cấp tỉnh sẽ tổ chức hội nghị hiệp thương lần thứ hai để thỏa thuận lập danh sách sơ bộ những người ứng cử để gửi đi lấy ý kiến cử tri nơi cư trú của người ứng cử.

Sau khi tổ chức xong hội nghị cử tri nơi cư trú để nhận xét, bày tỏ tín nhiệm với người ứng cử thì sẽ tiến hành hội nghị hiệp thương lần thứ ba.

Hội nghị hiệp thương lần thứ ba sẽ thỏa thuận lập danh sách những người đủ tiêu chuẩn ứng cử gửi tới Hội đồng bầu cử quốc gia để công bố danh sách chính thức những người ứng cử và phân bổ về các đơn vị ứng cử.  

Trân trọng cảm ơn Phó Chủ tịch!