Nhân dịp này, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim
Ngân đã trả lời phỏng vấn TTXVN xung quanh những điểm mới của Luật Đất
đai sửa đổi. Sau đây là nội dung cuộc phỏng vấn.
- Trong Luật Đất đai (sửa đổi), vấn đề quyền, trách nhiệm của Nhà
nước với tư cách là đại diện chủ sở hữu toàn dân đối với đất đai, thống
nhất quản lý nhà nước đối với đất đai và các quyền, nghĩa vụ của người
sử dụng đất được cụ thể hóa thế nào, thưa đồng chí?
- Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân: Ngày
29/11/2013 tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIII, Quốc hội đã thông qua
Luật Đất đai (sửa đổi) với 14 chương, 212 điều (sau đây gọi là Luật Đất
đai năm 2013), tăng 7 chương và 66 điều so với Luật Đất đai năm 2003 đã
thể chế hóa đầy đủ quan điểm, định hướng nêu trong Nghị quyết số
19-NQ/TW Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đồng thời
luật hóa tối đa các quy định hiện hành đang phát huy hiệu quả để khắc
phục, giải quyết những tồn tại, hạn chế phát sinh trong quá trình thi
hành Luật Đất đai năm 2003, trong đó những vấn đề về quyền, trách nhiệm
của Nhà nước và quản lý nhà nước đối với đất đai, các quyền, nghĩa vụ
của người sử dụng đất đã được Luật quy định cụ thể:
Luật Đất đai năm 2013 quy định cụ thể về quyền, trách nhiệm của Nhà nước
và quản lý nhà nước đối với đất đai, trong đó đã bổ sung các quy định
về quyền của Nhà nước trong việc quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng
đất; quy định hạn mức sử dụng đất; thời hạn sử dụng đất; quyết định giao
đất, cho thuê đất và công nhận quyền sử dụng đất; quyết định thu hồi
đất để sử dụng vào các mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh
tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; quyết định trưng dụng đất
trong trường hợp thật cần thiết; quyết định giá đất và chính sách thu,
chi tài chính về đất đai; điều tiết phần giá trị tăng thêm từ đất mà
không do đầu tư của người sử dụng đất mang lại.
Luật còn quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước thực
hiện quyền đại diện chủ sở hữu về đất đai là Quốc hội, Chính phủ, Hội
đồng Nhân dân các cấp và Ủy ban Nhân dân các cấp.
Bên cạnh những quy định về quyền của Nhà nước, Luật Đất đai năm 2013
cũng quy định rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo hộ các quyền
của người sử dụng đất, như bảo hộ quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền
với đất hợp pháp của người sử dụng đất; cấp Giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho người
sử dụng đất; có chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước
thu hồi đất; hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm
đối với người trực tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng
thủy sản, làm muối không có đất sản xuất do quá trình chuyển đổi cơ cấu
sử dụng đất và chuyển đổi cơ cấu kinh tế; có chính sách về đất ở, đất
sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số phù hợp với phong tục,
tập quán, bản sắc văn hóa và điều kiện thực tế của từng vùng; có chính
sách tạo điều kiện cho đồng bào dân tộc thiểu số trực tiếp sản xuất nông
nghiệp ở nông thôn có đất để sản xuất nông nghiệp. Nhà nước có trách
nhiệm xây dựng, cung cấp thông tin đất đai và bảo đảm quyền tiếp cận của
tổ chức, cá nhân đối với hệ thống thông tin đất đai.
Để quản lý đất đai, Luật đã quy định Nhà nước có trách nhiệm quản lý
thống nhất đất đai theo pháp luật và không thừa nhận việc đòi lại đất đã
được giao theo quy định của Nhà nước cho người khác sử dụng trong quá
trình thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng
hòa, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và Nhà nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất, Luật Đất đai năm 2013 đã
dành hẳn Chương XI quy định về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất
phù hợp với hình thức giao đất, thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất;
quy định các điều kiện khi người sử dụng đất thực hiện các quyền của
người sử dụng đất. Những quy định này đã thể chế hóa quy định của Hiến
pháp về quyền của “người sử dụng đất được chuyển quyền sử dụng đất, thực
hiện các quyền và nghĩa vụ theo quy định của luật. Quyền sử dụng đất
được pháp luật bảo hộ.” Người sử dụng đất có các quyền, như được cấp
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác
gắn liền với đất; hưởng thành quả lao động, kết quả đầu tư trên đất;
được Nhà nước bảo hộ khi người khác xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp về
đất đai; được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất; có quyền khiếu nại,
tố cáo, khởi kiện về những hành vi vi phạm quyền sử dụng đất hợp pháp
của mình. Người sử dụng đất được thực hiện các quyền chuyển đổi, chuyển
nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn
quyền sử dụng đất tùy theo từng loại đất và nguồn gốc sử dụng đất.
Luật cũng quy định người sử dụng đất có các nghĩa vụ: Sử dụng đất đúng
mục đích; thực hiện kê khai đăng ký đất đai; làm đầy đủ thủ tục khi thực
hiện chuyển quyền sử dụng đất; thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính; bảo
vệ đất; bảo vệ môi trường; trả lại đất khi Nhà nước có quyết định thu
hồi đất.
- Xin Phó Chủ tịch cho biết Luật Đất đai (sửa đổi) đã cụ thể hóa
Hiến pháp sửa đổi như thế nào đối với những trường hợp mà Nhà nước thu
hồi đất?
- Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân: Điều 54
Hiến pháp năm 2013 quy định: Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân
đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích
quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công
cộng. Việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch và được bồi thường
theo quy định của pháp luật.
Cụ thể, quy định của Hiến pháp, Luật Đất đai năm 2013 đã quy định chi
tiết các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh (Điều
61) và thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia,
công cộng (Điều 62). Các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã
hội vì lợi ích quốc gia, công cộng phải được cơ quan nhà nước có thẩm
quyền chấp thuận, bao gồm:
1. Các dự án quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư mà phải thu hồi đất;
2. Các dự án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư mà
phải thu hồi đất, như Dự án xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu
công nghệ cao, khu kinh tế; khu đô thị mới; dự án đầu tư bằng nguồn vốn
hỗ trợ phát triển chính thức (ODA); dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà
nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội ở trung ương; trụ sở
của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao; công trình di tích lịch
sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng
trường, tượng đài, bia tưởng niệm, công trình sự nghiệp công cấp quốc
gia; dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật cấp quốc gia; kho dự trữ
quốc gia; công trình thu gom, xử lý chất thải;
3. Các dự án do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chấp thuận mà phải thu hồi
đất, như: Dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ
chức chính trị-xã hội; công trình di tích lịch sử-văn hóa, danh lam
thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng trường, tượng đài, bia tưởng
niệm, công trình sự nghiệp công cấp địa phương; dự án xây dựng kết cấu
hạ tầng kỹ thuật của địa phương; công trình thu gom, xử lý chất thải; dự
án xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới; chỉnh trang đô
thị, khu dân cư nông thôn; cụm công nghiệp; khu sản xuất, chế biến nông
sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung.
Các dự án, công trình phải thu hồi đất được thể hiện trong kế hoạch sử
dụng đất hàng năm của cấp huyện và do Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh, cấp
huyện ra quyết định thu hồi đất.
Luật quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất phát triển kinh tế-xã
hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, nhằm hạn chế các hành vi lợi dụng,
lạm quyền trong thu hồi đất.
- Xin Phó Chủ tịch cho biết những điểm mới của Luật Đất đai (sửa đổi) nhằm nâng cao tính minh bạch trong quản lý, sử dụng đất?
- Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân: Luật Đất đai năm 2013 có nhiều quy định nhằm nâng cao tính minh bạch trong quản lý và sử dụng đất, thể hiện ở những điểm sau:
Về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: Luật quy định cơ quan tổ chức lập
quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có trách nhiệm tổ chức lấy ý kiến đóng
góp của nhân dân về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Quy định cụ thể về
hình thức, nội dung, thời gian lấy ý kiến nhân dân; trách nhiệm giải
trình, tiếp thu ý kiến của nhân dân trong quá trình lập quy hoạch sử
dụng đất đối với tất cả các cấp nhằm tăng cường hơn tính công khai, dân
chủ.
Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền
quyết định, phê duyệt phải được công bố và công khai trong suốt kỳ quy
hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhằm nâng cao tính minh bạch để các cơ quan,
tổ chức, cá nhân có liên quan biết và nhân dân giám sát thực hiện.
Luật cũng quy định việc đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất trong
vùng quy hoạch, đồng thời khắc phục được tình trạng các công trình, dự
án đã được đưa vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, nhưng không triển
khai thực hiện làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người sử
dụng đất trong vùng quy hoạch.
Về thu hồi đất: Luật đã quy định theo hướng thu hẹp hơn các trường hợp
Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia,
công cộng. Ngoài các dự án đã được Quốc hội quyết định chủ trương đầu
tư, dự án được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư, các
trường hợp còn lại phải được Hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét về sự
cần thiết phải thu hồi đất. Đối với các dự án đầu tư sử dụng đất không
thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà phù hợp với quy hoạch sử dụng
đất thì nhà đầu tư trong nước được nhận chuyển nhượng, nhận góp vốn,
thuê quyền sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư.
Luật cũng quy định cụ thể trình tự, thủ tục thu hồi đất vì mục đích quốc
phòng, an ninh; phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công
cộng; nguyên tắc, điều kiện, trình tự, thủ tục thực hiện cưỡng chế thực
hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc và thực hiện cưỡng chế quyết định thu
hồi đất nhằm tạo điều kiện cho các địa phương triển khai thực hiện thống
nhất; tăng cường hơn sự tham gia trực tiếp của nhân dân trong việc đo
đạc, kiểm đếm đất đai, tài sản gắn liền với đất và xây dựng phương án
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; trách nhiệm đối thoại và giải trình của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi người dân chưa có ý kiến đồng thuận.
Về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất: Luật đã bổ
sung những quy định rất quan trọng, như quy định giá đất bồi thường là
giá đất cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm
quyết định thu hồi đất. Quy định điều kiện được bồi thường về đất, chi
phí đầu tư vào đất còn lại và tài sản gắn liền với đất đối với từng loại
đất và từng đối tượng cụ thể. Quy định các khoản hỗ trợ khi Nhà nước
thu hồi đất, gồm: Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; hỗ trợ đào tạo,
chuyển đổi nghề và tạo việc làm; hỗ trợ tái định cư và một số khoản hỗ
trợ khác.
Đồng thời, Luật cũng quy định cụ thể trách nhiệm lập và tổ chức lấy ý
kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư, tổ chức đối thoại đối
với trường hợp còn có ý kiến không đồng ý về phương án bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư. Khu tái định cư tập trung phải xây dựng cơ sở hạ tầng
đồng bộ bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng; phù hợp với điều kiện,
phong tục, tập quán của từng vùng, miền. Việc thu hồi đất ở chỉ được
thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng của khu
tái định cư. Quy định cụ thể về việc xử lý đối với trường hợp chậm chi
trả bồi thường do lỗi của cơ quan Nhà nước và do lỗi của người có đất
thu hồi gây ra để đảm bảo trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong
thực thi công vụ, cũng như tăng cường ý thức chấp hành pháp luật của
nhân dân.
Về giá đất, luật quy định rõ nguyên tắc định giá đất phải theo mục đích
sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm định giá, theo thời hạn sử dụng đất,
phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường hoặc thu nhập từ việc sử
dụng đất. Khung giá đất, bảng giá đất được xây dựng định kỳ 5 năm một
lần và được điều chỉnh khi thị trường có biến động. Trường hợp các địa
phương không thống nhất được giá đất tại khu vực giáp ranh giữa các
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thì báo cáo Thủ tướng Chính phủ
quyết định.
Bảng giá đất được quy định để áp dụng các trường hợp người sử dụng đất
thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước, như tính tiền sử dụng đất khi Nhà nước
công nhận quyền sử dụng đất ở của hộ gia đình, cá nhân đối với phần diện
tích trong hạn mức; cho phép chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông
nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải là đất ở sang đất ở đối với phần
diện tích trong hạn mức giao đất ở; tính thuế sử dụng đất; tính phí và
lệ phí trong quản lý, sử dụng đất đai; tính tiền xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực đất đai; tính tiền bồi thường cho Nhà nước khi gây
thiệt hại trong quản lý và sử dụng đất đai; tính giá trị quyền sử dụng
đất để trả cho người tự nguyện trả lại đất cho Nhà nước.
Giá đất cụ thể do Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh quyết định để áp dụng đối với
các trường hợp: Tính tiền sử dụng đất khi Nhà nước công nhận quyền sử
dụng đất của hộ gia đình, cá nhân đối với phần diện tích đất ở vượt hạn
mức; cho phép chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp, đất phi
nông nghiệp không phải là đất ở sang đất ở đối với phần diện tích vượt
hạn mức giao đất ở cho hộ gia đình, cá nhân, tính tiền thuê đất đối với
đất nông nghiệp vượt hạn mức giao đất, vượt hạn mức nhận chuyển quyền sử
dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân; tính tiền sử dụng đất
khi Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất không thông qua hình thức
đấu giá quyền sử dụng đất; công nhận quyền sử dụng đất, cho phép chuyển
mục đích sử dụng đất đối với tổ chức mà phải nộp tiền sử dụng đất; tính
tiền thuê đất đối với trường hợp Nhà nước cho thuê đất không thông qua
hình thức đấu giá quyền sử dụng đất; tính giá trị quyền sử dụng đất khi
cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước mà doanh nghiệp cổ phần sử dụng đất
thuộc trường hợp Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất
trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê; tính tiền bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất.
Luật đã bổ sung quy định về cơ quan xây dựng, cơ quan thẩm định giá đất,
vị trí của tư vấn giá đất trong việc xác định giá đất và việc thuê tư
vấn để xác định giá đất cụ thể.
Ngoài ra, Luật đã có quy định bảo đảm sự bình đẳng hơn trong việc tiếp
cận đất đai giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài. Quy
định cụ thể điều kiện được Nhà nước giao đất, cho thuê đất để thực hiện
dự án đầu tư nhằm lựa chọn nhà đầu tư có năng lực thực hiện dự án. Đặc
biệt, Luật đã bổ sung quy định về điều kiện được giao đất, cho thuê đất
để thực hiện các dự án có sử dụng đất trồng lúa, đất có rừng, dự án đầu
tư tại khu vực biên giới, ven biển và hải đảo. Quy định về việc xây dựng
hệ thống thông tin đất đai, cơ sở dữ liệu đất đai, bảo đảm quyền tiếp
cận thông tin đất đai của nhân dân. Quy định về hệ thống giám sát, theo
dõi việc quản lý và sử dụng đất để đánh giá một cách công khai, minh
bạch và dân chủ.
Luật cũng quy định theo hướng tăng cường hơn sự giám sát của Quốc hội,
Hội đồng Nhân dân các cấp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành
viên của Mặt trận và nhân dân về việc quản lý và sử dụng đất đai; đề cao
quyền giám sát của công dân thông qua việc quy định cụ thể nội dung,
hình thức giám sát của công dân; trách nhiệm của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền khi nhận được ý kiến của công dân về quản lý và sử dụng đất
đai.
- Để Luật đất đai (sửa đổi) sớm phát huy hiệu quả trong cuộc sống,
công việc trước mắt cần được chú trọng là gì, thưa Phó Chủ tịch Quốc
hội?
- Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân: Để Luật
Đất đai năm 2013 sớm đi vào cuộc sống, trước tiên các cấp, các ngành và
các địa phương cần đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến nội dung của
Luật Đất đai vừa được Quốc hội thông qua đến mọi người dân để hiểu và
thực hiện tốt. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành
viên của Mặt trận tổ chức phổ biến, giáo dục Luật Đất đai cho hội viên,
đoàn viên của tổ chức mình; vận động nhân dân chấp hành nghiêm các quy
định của pháp luật về đất đai.
Chính phủ khẩn trương ban hành các nghị định quy định chi tiết các điều,
khoản được giao trong Luật và chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương rà soát
các quy định của pháp luật hiện hành để sửa đổi, bổ sung kịp thời, bảo
đảm phù hợp với các quy định của Luật; tính thống nhất, đồng bộ giữa
Luật với các quy định dưới Luật; có kế hoạch triển khai và tổ chức thực
hiện Luật một cách đồng bộ, có hiệu quả; thường xuyên theo dõi, kiểm
tra, đánh giá tình hình thực hiện Luật để kịp thời xử lý những tình
huống phát sinh trong thực tiễn, bảo đảm tính khả thi của Luật.
- Xin trân trọng cảm ơn Phó Chủ tịch Quốc hội. Kính chúc Phó Chủ
tịch Quốc hội cùng gia đình một mùa Xuân mới an khang, thịnh vượng!
Theo TTXVN