Hồi ức "Một thời Quảng Trị" của Thượng tướng TS. Nguyễn Huy Hiệu, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Anh hùng LLVT đã đưa người đọc về một cõi thiêng! Với 540 trang sách, tác giả đã làm sống lại một Quảng Trị với muôn vàn chiến công và ngàn vạn nỗi đau trong những năm tháng không thể nào quên trên mảnh đất hào hùng mà anh đã từng gắn bó.
Người đọc như được đi cùng người kể tới những nẻo đường của Quảng Trị đau thương mà trung dũng! Nơi ấy là Cồn Tiên-Dốc Miếu, mảnh đất mà những kẻ xâm lược đã coi là “con mắt thần”. Nơi ấy là Thành cổ Quảng Trị-một chứng tích lịch sử. Đấy là con đường Hồ Chí Minh-con đường huyền thoại suốt chặng đường kháng chiến gian nan đã làm trọn sứ mệnh vẻ vang! Quảng Trị còn có Đường 9-một con đường đã trở thành “nỗi kinh hoàng” cho bè lũ cướp nước. Đấy là Đồi Tròn-Quán Ngang, là Gio Linh, là Làng Vây, là dòng sông Thạch Hãn, là con suối La La... các địa danh ấy mãi vang ngân bởi đã thấm máu bao nhiêu đồng đội, đồng chí.
Quảng Trị với diện tích 4.746 km2 mà có tới 72 nghĩa trang liệt sĩ và hai nghĩa trang không mộ là mảnh đất Thành Cổ và đáy sông Thạch Hãn làm người đọc rưng rưng! Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu nhận xét: “Máu xương chiến sĩ ta là một phần trầm tích sâu dày của Quảng Trị” quả là như thế!
Với cách kể điềm tĩnh, chậm rãi, "Một thời Quảng Trị" đã tạo được những trang viết nhân ái và giàu chất bi tráng khi người đọc thấy hiện về những gương mặt chiến sĩ anh hùng, quả cảm, kiên trung như: Cao Như Thiêm, Nguyễn Văn Đồng, Nguyễn Hữu Biền, Nguyễn Oánh,... Mỗi người một kiểu hy sinh, người kể đã tâm sự: “Đến bây giờ, mỗi khi nghĩ đến, lòng tôi vẫn đau thắt”.
Thái độ ấy tác giả dành cho người đã hy sinh cũng là nhắn gửi những người đang sống. Bởi có biết yêu thương người đã khuất thì mới biết gắn bó với những người đang sống bên mình. Chính sự gắn bó đầy nghĩa tình ấy, lòng yêu thương đùm bọc lấy nhau ấy đã biến những người lính Quảng Trị thành một khối thép không gì phá vỡ nổi trước những thử thách tàn khốc của chiến tranh.
Tác giả kể về quan hệ giữa con người ở đấy thật trong sáng và cao cả. Chỉ thấy người ta nghĩ đến nhau, nghĩ đến cách mạng, ít nghĩ đến mình, sống để yêu nhau. Chính tình yêu đã làm cho những người không máu mủ ruột rà trở nên thân thiết, đùm bọc, nương tựa vào nhau để có thêm sức mạnh. Sức mạnh ấy giúp cho chúng ta và các chiến sĩ Quảng Trị giành được thắng lợi cuối cùng.
"Một thời Quảng Trị"-một cõi thiêng! Cuốn sách được viết bằng kí ức của người lính, người chỉ huy có chữ Tâm trong sáng. Vẻ đẹp ấy khiến người đọc có nhu cầu tìm đến... Đọc xong thấy thêm niềm tin và thêm sức mạnh.
Vũ Hải Minh
(*) Hồi ức của Thượng tướng, Tiến sĩ Nguyễn Huy Hiệu do Đại tá Lê Hải Triều thể hiện, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân tháng 6.2008.