Năm 2009, bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều thách thức lớn, như: khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế thế giới vẫn tiếp diễn; những yếu kém vốn có của nền kinh tế trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế vẫn tiếp tục bộc lộ; thiên tai, dịch bệnh liên tục xảy ra và diễn biến phức tạp, khó lường; các thế lực thù địch tăng cường chống phá Việt Nam trên nhiều lĩnh vực…Những khó khăn ấy đã ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, tâm tư, tình cảm của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Song, dưới sự lãnh đạo của Đảng mà trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, sự điều hành quyết liệt của Chính phủ cùng tinh thần nỗ lực phấn đấu của toàn bộ hệ thống chính trị từ Trung ương đến các địa phương trong cả nước và sự đồng lòng nhất trí của toàn dân, chúng ta đã tìm thấy những thời cơ ngay trong thách thức, đã phát huy được sức mạnh của toàn dân tộc để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu: ngăn chặn suy giảm kinh tế, kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, duy trì tăng trưởng kinh tế hợp lý (kết quả tốc độ tăng GDP năm 2009 đã đạt 5,32%, cao nhất khối ASEAN và là một trong 12 nước có tốc độ tăng trưởng dương trong năm 2009); ổn định chính trị tư tưởng, giữ vững quốc phòng - an ninh, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Những kết quả đó đã khẳng định bản lĩnh, bước trưởng thành của Đảng và Nhà nước ta trong điều hành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; khẳng định sức sống của Chủ nghĩa Mác trong thời kỳ đương đại, cũng như vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước thông qua các chính sách kinh tế, các công cụ kinh tế và các tập đoàn kinh tế làm lực lượng nòng cốt. Trong những thành tựu chung của đất nước, chúng ta vui mừng nhận thấy Ngành TT &TT đã có những đóng góp hết sực quan trọng. Đặc biệt trong điều kiện khó khăn nhiều mặt: về vốn, về cộng nghệ, về nguồn nhân lực chất lượng cao. Song năm 2009 vừa qua, nhiều đơn vị trong Ngành, nhất là những đợi vị trong lĩnh vực viễn thông đã, công nghệ thông tin vẫn phát huy được tinh thần sáng tạo trong đội ngũ cán bôn, công nhân viên, nên đã không chỉ hoàn thành chi tiêu, kế hoạch đề ra, mà còn có bước phát triển mạnh mẽ, vững chắc. Không chỉ khẳng định thượng hiệu, duy trì và tổ chức tốt mọi hoạt động kinh doanh trong nước (như VNPT, VTC…), mà còn đầu tư, mở rộng hoạt động của Ngành ra nước ngoài (như Viettel…). 

   Ngoài việc phát triển sản xuất, kinh doanh, nhiều doanh nghiệp, đơn vị trong Ngành đã làm tốt các dịch vụ công ích, đi đầu trong việc chăm lo cho các đối tượng nghèo, gia đình chính sách khó khăn với chủ trương đưa phương tiện nghe nhìn và thông tin, liên lạc tới đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn; góp phần xóa đói, giảm nghèo nâng cao dân trí cho nhân dân, khắc phục tình trạng vùng trắng thông tin, ngay cả ở những nới đảo xa của Tổ quốc. Với kết quả đó Ban Tuyên giáo Trung ương đánh giá cao sự đóng góp của Ngành Thông tin & Truyền thông đối với những thành tựu của đất nước trong năm 2009.

   Thực hiện Thông báo Kết luận số 41-KL/TW và số 68-KL/TW của Bộ Chính trị, Kế hoạch 63-KH/TW của Ban Bí thư, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa X) về “Công tác tư tưởng, lý luận, báo chí trước yêu cầu mới”; trong năm vừa qua, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin - Truyền thông cùng các ban, ngành, địa phươg đã phối hợp chặt chẽ trong việc nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với các hoạt động trong lĩnh vực thông tin, tuyên truyền nói chung và trong công tác chỉ đạo báo chí - xuất bản nói tiêng. Nhờ sự quan tâm của các cấp lãnh đạo cũng như của các cơ quan chức năng, có thể khẳng định, công tác phối hợp giưa Ban và Bộ đã có những chuyển biến đáng kể, thể hiện cả trong cả nội dung, phương thức hoạt động.

   Sự phối hợp trong năm 2009 vừa qua được triển khai một cách toàn diện. Đối với công tác định hướng thông tin, Ban, Bộ tiếp tục duy trì, không ngừng nâng cao chất lượng giao ban báo chí (từ tháng 8/2009 đến nay đã thực hiện giao ban cơ quan chủ quản báo chí) để định hướng báo chí thông tin, truyên truyền những nhiệm vụ chính trị quan trọng của đất nước và tăng cường vai trò của cơ quan chủ quản đối với các cơ quan báo chí thuộc phạm vi quản lý. Ban và Bộ cũng đã tham mưu kiến nghị với Đảng và Chính phủ xây dựng nhiều chủ trương, chính sách, văn bản pháp qui, tổ chức một số hội nghị, hội thảo quan trọng (như các hôị nghị nghe ý kiến các cơ quan báo chí về ban hành các chế tài xử lý vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, hội nghị bàn về mô hình nhà xuất bản trước yêu cầu mới...) phục vụ cho việc nâng cao chất lượng công tác báo chí, xuất bản. Nhờ đó, trong năm vừa qua, công tác báo chí, xuất bản và nhiều lĩnh vực khác của công tác thông tin, tuyên truyền đã luôn thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, đúng định hướng của Đảng và Nhà nước, góp phần hoàn thành nhiệm vụ trong việc tuyên truyền đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, động viên và tạo sự đồng thuận trong xã hội đồng hành cùng Chính phủ thực hiện thắng lợi việc kiềm chế lạm phát, đẩy lùi suy thoái, giữ được tăng trưởng kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. 

   Các cơ quan thông tin, báo chí, xuất bản cũng đã tham gia tích cực trong cuộc đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng; biểu dương, khích lệ những tấm gương, những mặt tích cực của nhiều tập thể, cá nhân trong lao động, sản xuất, học tập, công tác, bảo vệ Tổ quốc. Các cơ quan báo chí, xuất bản, truyền thông đã làm tốt công tác tuyên truyền, cổ vũ Cuộc vận động " Học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh ". Sự phối hợp chặt chẽ trong công tác định hướng tuyên truyền cũng đã giúp các cơ quan báo chí khắc phục được nhiều hạn chế, thiếu sót trong năm 2008 và các năm trước đây, do vậy trong năm 2009: sai phạm trong thông tin được hạn chế, số nhà báo bị xử lý giảm; số cơ quan báo chí, xuất bản bị xử lý vi phạm hành chính ít hơn…Nhờ bám sát thực tiễn, nắm bắt kịp thời những vấn đề phát sinh trong quá trình vận động của các lĩnh vực thuộc công tác tư tưởng, văn hoá, thông tin, Ban và Bộ cũng đã phối hợp xây dựng Qui hoạch Báo in, Phát thanh truyền hình, Báo điện tử, Xuất bản, In và Phát hành xuất bản phẩm; quản lý tốt hơn hoạt động báo chí, xuất bản, bản quyền và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm các quy định hiện hành.

   Năm 2009 vừa qua cũng là năm Ban và Bộ tiếp tục duy trì, đổi mới phương thức phối hơp đối với những công việc liên quan chức năng, nhiệm vụ của hai bên theo phương châm chặt chẽ, linh hoạt, hiệu quả. Cụ thể, cùng với những hoạt động cần phối hợp trực tiếp (như chỉ đạo, định hướng báo chí; thẩm định bản thảo, ấn phẩm…), căn cứ yêu cầu cụ thể của từng công việc, vấn đề, hai bên vận dụng các phương thức phối hợp gián tiếp (qua trao đổi văn bản, điện thoại, thông báo chương trình, kế hoạch công tác…) qua đó đã góp phần hạn chế việc tổ chức hội họp đông người, nhiều thành phần gây lãng phí thời gian. Việc tăng cường phối hợp giữa các đơn vị chức năng (như Cục Báo chí, Cục phát thanh & Truyền hình và Thông tin điện tử, Cục Thông tin đối ngoại…của Bộ với các đơn vị thuộc Ban như Vụ BC - XB, Vụ Tuyên truyền, Vụ Thông tin đối ngoại và hợp tác quôc tế…góp phần gia tăng sự linh hoạt của hoạt động phối hợp giữa hai bên, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nói chung của hai ngành chúng ta.

   Bên cạnh những kết quả đáng phấn khởi đã nêu, chúng ta cũng cần nghiêm túc nhận rõ rằng, trong năm vừa qua, hoạt động phối hợp giữa hai bên vẫn có những vấn đề cần quan tâm như: công tác chỉ đạo thông tin trên báo chí trong một số trường hợp còn chưa kịp thời, chỉ đạo thiếu tập trung, thống nhất, nhất là đối với một số thông tin phức tạp, nhạy cảm (như các vụ việc liên quan tôn giáo, quan hệ Việt -Trung, cúm A/H1N1…); việc thẩm định bản thảo và một số ấn phẩm chậm; công tác đánh giá, dự báo các tình huống còn hạn chế. Chúng ta cũng chưa đầu tư thích đáng trong việc giải quyết những vấn đề vừa mang tính lý luận, vừa mang tính thực tiễn - như việc đánh giá các mô hình thử nghiệm báo chí, vấn đề kinh tế báo chí… trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN; hoặc có những biện pháp hữu hiệu để quản lý hiệu quả các thông tin trên mạng internet và quản lý bloger. Do đó, khiến những sự việc cần kíp này bị chậm trễ, kéo theo sự chậm trễ của các vấn đề khác liên quan công tác lãnh đạo, quản lý báo chí trong bối cảnh, tình hình mới... Công tác giao ban báo chí, giao ban cơ quan chủ quản báo chí, giao ban xuất bản - một trong những hoạt động mang tính thường xuyên, sau một số cải tiến trong những năm vừa qua, cũng còn tồn tại một số bất cập (về thành phần tham dự, về nội dung báo cáo của các cơ quan chức năng thuộc Ban và Bộ).

   Tuy còn có những hạn chế nhất định, song những gì đạt được trong công tác phối hợp giữa Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Thông tin & Truyền thông trong năm qua đã mang lại kết quả thiết thực, tạo tiền đề tốt cho những năm tiếp theo trong thực hiện nhiệm vụ được giao.

   Với những thành tựu đã đạt được trong năm 2009 vừa qua, ngay từ những ngày đầu năm này, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang tích cực, khẩn trương triển khai các công việc cần thiết nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ KT – XH của năm 2010, năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, năm chúng ta tiến hành Đại hội Đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội toàn quốc của Đảng lần thứ XI, Năm có nhiều ngày lễ quan trọng của đất nước, đặc biệt là Đại Lễ kỷ niệm Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Bên cạnh những thuận lợi là cơ bản, chúng ta cần nhận thức rõ những thách thức, khó khăn, như: nước ta tuy đã thoát khỏi tình trạng suy giảm về kinh tế, đang có những tín hiệu lạc quan đầu năm, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần quan tâm về chất lượng tăng trưởng; biến đối khí hậu, thiên tai có khả năng tiếp tục diễn biến phức tạp; các thế lực thù địch, các phần tử cơ hội về chính trị tiếp tục tăng cường chống phá công cuộc đổi mới của đất nước, nhất là sự chống phá đó càng gia tăng trong quá trình diễn ra Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội lần thức XI của Đảng.

Thực tế đó vừa là thời cơ và cũng là thách thức đối với cả hệ thống chính trị nói chung và đội ngũ những người làm công tác tham mưu cho Đảng và Nhà nước trên mặt trận chính trị, tư tưởng nói riêng, trước sự nghiệp báo vệ và xây dựng đất nước trong tình hình hiện nay.

Với kết quả trong phối hợp thực hiện nhiệm vụ năm 2009 vừa qua, chúng ta tin tưởng rằng sự hợp giữa Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Thông tin & Truyền thông sẽ tiếp tục toàn diện, sâu sắc hơn, với chất lượng, hiệu quả ngày càng cao hơn trong thực hiện nhiệm vụ chính trị năm 2010./.

TS Nguyễn Bắc Son (*)

(*) Bài phát biểu tại Hội nghị triển khai nhiêm vụ năm 2010 của Ngành Thông tin và Truyền thông, ngày 15/10/2010