* Xin ông cho biết sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức của cộng đồng trong phòng, chống thiên tai (PCTT)?

Do tình hình thiên tai ngày càng cực đoan, khốc liệt cùng với điều kiện chia cắt về mặt địa lý cũng như cơ sở hạ tầng kỹ thuật còn hạn chế, đã và đang đặt các cộng đồng trong môi trường dễ bị tổn thương, người dân là một trong những đối tượng đầu tiên phải đối mặt với các rủi ro thiên  tai. Trong khi đó, đối với công tác quản lý rủi ro thiên tai, tiêu điểm luôn là cộng đồng địa phương. Vì vậy, nâng cao nhận thức của người dân, cộng đồng, nâng cao năng lực của chính quyền trong PCTT là rất cần thiết, bởi các lý do như sau:

Một là, người dân địa phương hiểu rõ nhất về cộng đồng của họ, biết các thuận lợi, khó khăn, thách thức và nhu cầu của mình khi thiên tai xảy ra; biết cách huy động và gắn kết các thành viên trong cộng đồng với nhau. Điều cần thiết mà người dân mong muốn ở đây là được bổ sung kiến thức, được cập nhật thông tin và được nâng cao nhận thức và kiến thức của mình trong lĩnh vực PCTT để góp phần làm tăng khả năng chống chịu cho cộng đồng và cho chính gia đình của họ.

Hai là, thông qua đào tạo, tập huấn, sẽ giúp cộng đồng hiểu rõ bản chất rủi ro thiên tai. Từ đó, có sự chủ động, chuẩn bị tốt các biện pháp phòng, tránh thiên tai.

Cụ thể ở đây là việc người dân chủ động có phương án giảm nhẹ rủi ro thiên tai cấp hộ gia đình. Qua đó, sẽ giúp hộ chủ động chuẩn bị phòng ngừa, ứng phó khi có thiên tai xảy ra nhằm bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản, các đối tượng dễ bị tổn thương; các biện pháp để tự khắc phục những thiệt hại có thể có nếu thiên tai xảy ra trong khả năng của hộ gia đình trước khi yêu cầu trợ giúp từ bên ngoài.

Ba là, nâng cao ý thức chấp hành của người dân đối với các chỉ đạo, hướng dẫn của chính quyền cơ sở.

Chính quyền địa phương cần theo sát, nắm bắt nhu cầu của người dân để có chỉ đạo sâu sát, cụ thể hơn. Qua đó, người dân sẽ có thái độ, hành vi tích cực hơn trong việc hợp tác, thực hiện chỉ đạo, hướng dẫn của chính quyền (như chủ động các biện pháp phòng tránh ngay từ khi nhận được tin cảnh báo; sẵn sàng di dời đến nơi an toàn theo lệnh của chính quyền, không ở lại trên lồng bè khi bão đổ bộ …)

Bốn là, giúp phát huy hiệu quả phương châm 4 tại chỗ trong PCTT. Với mỗi cồng đồng mạnh thì phương châm 4 tại chỗ càng phát huy hiệu quả. Tuy vậy, phương châm này ở mỗi một giai đoạn, mỗi cấp, mỗi vùng, đòi hỏi có những đặc điểm khác nhau thì mới đáp ứng được yêu cầu.

Năm là, thực hiện tốt công tác nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ giúp địa phương nhận được nhiều sự quan tâm hỗ trợ từ các nhà tài trợ, tổ chức trong và ngoài nước cho công tác PCTT.

Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1002/QĐ-TTg ngày 13-7-2009 phê duyệt Đề án “Nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng”. Đề án đã tạo ra khuôn khổ hành động và phối hợp của nhiều cơ quan, ban, ngành từ trung ương đến địa phương cùng các tổ chức trong và ngoài nước. 

* Những hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng đã thực hiện trong thời gian vừa qua là gì, thưa ông?

Trong thời gian qua, Tổng cục PCTT, các cơ quan ban, ngành, tổ chức quốc tế đã triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng:

- Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho khoảng 1.500 cán bộ làm công tác PCTT cấp tỉnh; tập huấn nâng cao nhận thức cho người dân về đánh giá rủi ro thiên tai.

- Xây dựng nhiều tài liệu truyền thông hướng dẫn kiến thức, kỹ năng phòng chống thiên tai phù hợp với từng đối tượng, vùng miền; các tài liệu đã được gửi tới Ban chấp hành PCTT và tìm kiếm cứu nạn các tỉnh, thành phố, đài phát thanh truyền hình các cấp tại địa phương để tuyên truyền, phổ biến cho người dân. Hiện nay, các tài liệu này đã được đăng tải trên website của Tổng cục PCTT.

- Phổ biến, nâng cao kiến thức về phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai cho học sinh.

- Triển khai thực hiện toàn diện mô hình quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng theo nội dung Đề án 1002 tại một số tỉnh miền Trung.

* Theo ông cần có những giải pháp nào để hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng ngày càng phát huy hiệu quả và bền vững? 

- Để thực hiện một cách căn cơ, bài bản, chúng ta cần làm một số việc như sau:

1) Rà soát, huy động nguồn vốn hợp pháp các chương trình dự án liên quan để tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả Đề án 1002; 2) Cơ quan chức năng cần rà soát, sửa đổi, ban hành các chính sách, các quy định để phát huy sự chủ động tham gia của người dân, tăng cường khả năng chống chịu của cộng đồng; 3) Tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền phổ biến nâng cao nhận thức cho cộng đồng; 4) Đào tạo, tập huấn nâng cao nhận thức cho những người làm công tác phòng chống thiên tai; tập huấn nâng cao kiến thức cho trưởng thôn, người có uy tín trong cộng đồng, cán bộ truyền thông, tuyên truyền cấp cơ sở; 5) Tổ chức đánh giá rủi ro thiên tai có sự tham gia của cộng đồng; xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai có sự tham gia của cộng đồng; 6) Tổng kết, xây dựng các bài học kinh nghiệm sau mỗi trận thiên tai xảy ra; phổ biến, tuyên truyền kịp thời tới cộng đồng để không bị lặp lại thiệt hại cho các thiên tai tương tự; 7) Đưa kiến thức PCTT vào giảng dạy tại cấp tiểu học.

PV: Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này/.

Tuấn Anh (thực hiện)