Hiện nay phong trào sáng tác tranh cổ động đang được mở rộng mang tính xã hội hóa, song cũng còn nhiều bất cập trong sáng tác, nhất là phương pháp biểu hiện nội dung. Tranh cổ động của ta hiện “vấp” phải một số nhược điểm khiến nhiều tranh nghèo về nội dung, xấu về bố cục và hình họa, kém hiệu quả thẩm mỹ.
Những tranh cổ động thiếu mỹ thuật gây phản cảm.
Tính biểu đạt của hình ảnh kém
Nội dung tranh cổ động được thể hiện phải rõ ràng. Người xem tranh là hiểu, không cần phải chú thích. Nếu tranh mà người xem không hiểu thì không thể hiện được đặc trưng của tranh cổ động. Vì vậy tranh phản ánh nội dung phải được miêu tả súc tích, thể hiện được trọng tâm nội dung tranh. Ví dụ, vẽ tranh cổ động tuyên truyền bầu cử không có cách nào khác là phải nêu động thái của con người, lá phiếu và rõ hơn nữa là nên có tầng lớp người để có khí thế bầu cử… Trong việc sáng tác tranh phải chú ý đến ngôn ngữ của nghệ thuật hội họa và bản thân nó nói lên nội dung chứ không phải bằng chữ viết ở tranh. Có những họa sĩ thể hiện không rõ chủ đề nên phải dùng chữ để bắt người xem phải hiểu nội dung tranh, đó là điều tối kỵ bậc nhất của việc sáng tác tranh cổ động. Yêu cầu tranh cổ động là thể hiện cho được tổng hòa các yếu tố hợp thành để làm rõ nội dung tranh mà tính đại chúng, tính dân tộc, tính khái quát, ước lệ, phải chuẩn mực.
Trên thực tế hiện nay có trường hợp mâu thuẫn trong nhận thức giữa người quản lý duyệt tranh với họa sĩ sáng tác. Người thì thích nội dung phải đầy đủ kín kẽ, còn người thì muốn thể hiện theo ngôn ngữ nghệ thuật khái quát, ước lệ.
Dựng hình non, thiếu đầu tư tìm tòi
Cũng như các loại tranh hội họa, tranh cổ động nhất thiết phải đảm bảo ba yếu tố để có bức tranh đẹp đó là hình họa, màu sắc và bố cục. Muốn có tranh đẹp họa sĩ phải dựng hình thật chuẩn xác, đường nét phải hợp lý rõ ràng, dứt khoát, chỗ nào đậm nhạt đòi hỏi họa sĩ phải nghiên cứu thật sự khoa học. Vẽ người trong tranh cổ động, khi biểu hiện tình cảm vui buồn tức giận là hết sức quan trọng, đó là linh hồn của tác phẩm. Như vậy tác giả vẽ tranh cổ động cũng phải rất chú ý đến các chi tiết miêu tả khuôn mặt người cho rõ chính diện, phản diện, không những ở đường nét mà cả màu sắc nữa. Nếu họa sĩ nào vẽ người yếu thì nên tìm cách thức biểu hiện khác để có thể đạt được nội dung như lấy hình tượng cờ, nhà máy, cánh đồng, bông lúa, đồ vật, vũ khí, v.v.. làm cơ sở để sáng tác tranh cổ động. Vì tranh cổ động không nhất thiết nội dung nào cũng vẽ người, cố nhiên không có người thì người xem vẫn thấy tinh thần con người trong tranh.
Bút pháp thể hiện nghèo nàn
Hiện nay việc vẽ tranh cổ động có chiều hướng khó khăn vì sự đồng điệu của bút pháp, làm hạn chế rất nhiều đến tính sáng tạo của họa sĩ, nhất là các loại tranh tuyên truyền cho các nhiệm vụ chính trị. Dễ thấy những bút pháp bị lặp đi lặp lại của nhiều tác giả trong việc thể hiện nội dung, tư tưởng chủ đề. Ví dụ trong chiến tranh chống Pháp, chống Mỹ bút pháp cứng khỏe, thể hiện sự oai dũng của người chiến sĩ; tranh thiếu nhi bút pháp hồn nhiên, ngộ nghĩnh; về phòng chống tệ nạn: Gai góc, ấn tượng. Đã có nhiều cuộc tranh luận về bút pháp của tranh cổ động. Kết quả có tới 70% sự đồng điệu. Đó cũng là một sự nghèo nàn trong sáng tác tranh cổ động. Có nhiều họa sĩ vẽ tranh cổ động mà giống như tranh minh họa sách, và ngược lại. Quả thật, khi họa sĩ vẽ cần phải đặt câu hỏi: Vẽ cho ai? Vẽ để làm gì? Như một “kim chỉ nam” định hướng cho sáng tác.
Màu sắc và chất liệu
Tranh cổ động ngày nay khi mà công nghệ thông tin phát triển và tư duy nghệ thuật cũng bước sang trang mới, thì việc sử dụng chất liệu, màu sắc cũng phong phú và đa dạng hơn nhiều. Về chất liệu như chì, màu nước, sơn dầu, bột màu truyền thống… giờ có thêm màu mực in, sơn tổng hợp, sơn in vải, in bạt… đều sử dụng vào vẽ tranh cổ động. Màu sắc và chất liệu phong phú tác động tới phương pháp thể hiện của họa sĩ không nhất thiết là mảng bẹt, mảng khối, mà có tranh dùng phương pháp tạo hình trên máy tính, hình ảnh 3D... Tuy nhiên, điều đó cũng khiến màu sắc của nhiều bức tranh cổ động rườm rà, loạn tông, loạn gam. Nên nhớ rằng màu sắc càng đơn giản càng thể hiện được đặc thù của tranh cổ động. Thông thường từ (2 đến 4 màu) là đẹp. Màu sắc hài hòa, gam màu tươi sáng (có màu chủ đạo) thì tranh có sức thuyết phục cao. Tùy theo nội dung tranh mà tác giả có thể dùng gam nóng, gam lạnh... vì màu sắc là biểu hiện tình cảm của con người.
Tóm lại, họa sĩ muốn có tác phẩm tranh cổ động đẹp phải dày công học hỏi cả trong sách vở và thực tế cuộc sống./.
Họa sĩ Hoàng Hoa Mai
(Nguồn: QĐND)