Cuốn sách dày nhất và có sự tham gia của nhiều tác giả trong bộ sách nêu trên là cuốn Định hướng và những nội dung cơ bản của lý luận văn nghệ Việt Nam do Nhà xuất bản (NXB) Chính trị quốc gia - Sự thật ấn hành, dày 539 trang. Đây là công trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc trong ba năm qua của tập thể các nhà khoa học đầu ngành về lĩnh vực văn hóa, VHNT, thuộc đề tài khoa học cấp nhà nước, do GS, TS Đinh Xuân Dũng làm chủ biên. Cuốn sách tập trung vào hai vấn đề lớn: Định hướng xây dựng lý luận văn nghệ; Những nội dung cơ bản trong hệ thống lý luận văn học - nghệ thuật Việt Nam. Các tác giả cuốn sách xác định năm định hướng chính, trong đó bám sát thực tiễn của VHNT nước nhà, nhất là từ khi công cuộc đổi mới bắt đầu năm 1986 đến nay; nhận định thực trạng phát triển, biến đổi của lý luận VHNT trong thời kỳ này; nhận diện những nhân tố tác động đến lý luận văn nghệ Việt Nam thời kỳ giao lưu và hội nhập quốc tế cùng sự vận dụng sáng tạo tư tưởng Mác-xít, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng về VHNT, xác định một cách khoa học, khách quan vai trò của tư tưởng và quan điểm đó đối với việc xây dựng lý luận văn nghệ ở Việt Nam cùng việc tiếp thu có chọn lọc và phát triển tư duy lý luận văn nghệ truyền thống trong lịch sử dân tộc. Về phần những nội dung cơ bản trong hệ thống lý luận VHNT, cuốn sách đã nêu bật bảy nội dung về bản chất, các thuộc tính, đặc trưng và chức năng của VHNT trong xã hội hiện đại; thể hiện được mối quan hệ bản chất nghệ sĩ và quá trình sáng tạo; vấn đề các trào lưu và phương pháp sáng tác nghệ thuật; tiếp nhận tác phẩm VHNT và vấn đề giáo dục thẩm mỹ trong xã hội hiện đại.

Cuốn sách đã làm rõ những nội dung, thuật ngữ, khái niệm trên cơ sở những tri thức lý luận mới, cập nhật và phù hợp với thực tiễn lịch sử và thực tiễn nghệ thuật, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn sáng tác, sự phát triển của lý luận phê bình VHNT Việt Nam, hướng vào việc giải quyết những lúng túng, vướng mắc trong lý luận VHNT hiện nay… Trên cơ sở những luận giải khách quan, khoa học, các tác giả cuốn sách đề xuất các nội dung khoa học và các giải pháp có tính đột phá trong việc xây dựng, phát triển lý luận văn nghệ Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, giao lưu và hội nhập quốc tế.

Hai cuốn sách tiếp theo của GS, TS Đinh Xuân Dũng là tác phẩm Văn học - Tiếp nhận tác phẩm và suy nghĩ lý luận (NXB Hà Nội, dày 385 trang) cùng cuốn Văn hóa và con người Việt Nam hiện nay - Mấy suy nghĩ từ thực tiễn (NXB Thông tin và Truyền thông, dày 329 trang). Đây là tập hợp những công trình nghiên cứu, tiểu luận, bài viết tiêu biểu trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu và hoạt động thực tiễn của ông trong lĩnh vực VHNT và văn hóa. Cuốn thứ nhất gồm hai phần nội dung: Tiếp nhận tác phẩm và Suy nghĩ lý luận, mang đến những góc nhìn, cách tiếp cận và phân tích với tầng lớp chiều sâu những tác phẩm, tác giả nổi bật qua các thời kỳ của nền văn học cách mạng Việt Nam; đưa ra những kiến giải sâu sắc về lý luận từ thực tiễn hoạt động VHNT nước nhà trong chiến tranh, trong hòa bình, xây dựng đổi mới và thời kỳ công nghiệp hóa, giao lưu, hội nhập quốc tế. Cuốn thứ hai đề cập những nội dung cơ bản về văn hóa trong mối liên quan xây dựng và hình thành nhân cách; đưa ra những nhận định về xu thế vận động của văn hóa Việt Nam hiện nay; xác định các giá trị đặc trưng của con người Việt Nam đương đại và nhiệm vụ nuôi dưỡng, phát triển nhân cách; những mâu thuẫn cần tháo gỡ trong giáo dục, trong xây dựng hệ thống lý luận văn hóa; trách nhiệm và nhiệm vụ của VHNT trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam và những giải pháp đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với văn hóa, VHNT trong thời kỳ đổi mới và hiện tại.

Là người từng có 24 năm giữ những trọng trách trong lĩnh vực tuyên huấn và văn hóa - văn nghệ của quân đội, GS, TS Đinh Xuân Dũng đã có nhiều công trình nghiên cứu sâu sắc về công tác tư tưởng và hoạt động văn hóa đối với lực lượng vũ trang. Ông đã cùng một số nhà nghiên cứu hoàn thành bộ sách hai tập Công tác tư tưởng - văn hóa trong xây dựng Quân đội Nhân dân Việt Nam do NXB Quân đội nhân dân ấn hành, trong đó tập một: Công tác tư tưởng - văn hóa trong xây dựng quân đội về chính trị do ông làm chủ biên và tập hai: Văn hóa - văn nghệ và đời sống bộ đội do ông trực tiếp viết. Bộ sách là tài liệu tham khảo không thể thiếu đối với các cán bộ quân đội hoạt động trong lĩnh vực tư tưởng- văn hóa, giới thiệu một cách hệ thống những thành tựu, kinh nghiệm, định hướng và các nhiệm vụ, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng - văn hóa trong xây dựng quân đội về chính trị thời kỳ mới; nuôi dưỡng và phát huy giá trị văn hóa trong nhân cách người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam; thực tế sáng tác văn học, nghệ thuật về chiến tranh cách mạng và hình tượng anh Bộ đội Cụ Hồ cũng như các vấn đề giáo dục thẩm mỹ, xây dựng đời sống văn hóa phong phú cho cán bộ, chiến sĩ trong các lực lượng vũ trang.

Theo GS, TS Đinh Xuân Dũng, bộ sách gồm năm cuốn mới được xuất bản nêu trên là những sản phẩm khoa học đúc kết qua chặng đường 50 năm gắn bó với công tác văn hóa, VHNT, trong đó có hai tác phẩm lớn nhất là Định hướng và những nội dung cơ bản của lý luận văn nghệ Việt Nam và Văn hóa và con người Việt Nam hiện nay - Mấy suy nghĩ từ thực tiễn được tập trung xây dựng và hoàn thành trong 5 năm qua. Ông cũng cho biết, năm cuốn sách này tuy riêng biệt, song lại có mối liên kết chặt chẽ, tập trung những vấn đề văn hóa - VHNT gắn với vấn đề con người và toàn bộ vấn đề đời sống gắn với các nội dung cơ bản, bức xúc cần giải quyết trên lĩnh vực văn hóa, góp phần tuyên truyền triển khai thực hiện “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước”. Cùng với đó là mối liên kết chung của hoạt động thực tiễn và những suy ngẫm, đúc kết của GS,TS Đinh Xuân Dũng trên các lĩnh vực, từ khi giảng dạy ở trường đại học cho đến khi hoạt động trong quân đội và làm các công tác nghiên cứu, lý luận văn hóa, VHNT do Đảng, Nhà nước giao. Có thể nói, bộ năm cuốn sách là những công trình có giá trị, góp phần xây dựng nền móng lý luận văn hóa và VHNT trong thời kỳ mới.

Nhân Dân Điện tử