Phần lớn tác hại của khói thuốc lá là do carbon oxyt, gây nhiễm độc không khí đối với những người không hút thuốc nhưng lại phải sống trong môi trường có nhiều khói thuốc lá. Khói thuốc lá chiếm 4% khối lượng điếu thuốc, trong đó chứa những chất nguồn gốc thực vật chưa cháy hết, các hydrocacbua thơm như benzopyrene là chất gây ung thư mạnh nhất (mỗi điếu thuốc lá có 40 - 50mg chất này), thuốc lá ẩm hay tắt càng có nhiều benzopyrene.

Trên thế giới, mỗi năm hơn 8 triệu người chết vì sử dụng thuốc lá, trong đó có 1,2 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động. 64% số tử vong do hút thuốc thụ động là nữ. Tại Việt Nam có chưa đến 2% phụ nữ hút thuốc nhưng thuốc lá là nguyên nhân gây ra gần 10% ca tử vong ở phụ nữ trưởng thành.

Tình trạng hút thuốc lá thụ động rất đáng ngại với 53,5% người không hút thuốc (tương đương 28,5 triệu người) bị phơi nhiễm với khói thuốc lá tại gia đình. Tình trạng hít khói thuốc thụ động còn xảy đến với 5,9 triệu người tại nơi làm việc; 2,8 triệu người tại trường học; 1,4 triệu người trên phương tiện giao thông công cộng.

Hút thuốc thụ động là hít phải khói thuốc từ đầu điếu thuốc đang cháy hoặc khói thuốc do người hút thuốc phả ra. Khói thuốc thụ động chứa hàng nghìn hóa chất, trong đó ít nhất có 250 chất gây ung thư hay chất độc hại. Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới, khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy chứa chất độc nhiều gấp 21 lần so với khói thuốc thở ra.

Theo đó, lượng khói thuốc người hút thuốc thải ra không khí xung quanh cao gấp 5 lần lượng khói hít vào. Người không hút thuốc nhưng làm việc thường xuyên trong môi trường có khói thuốc có thể hít vào lượng khói thuốc tương đương với hút 5 điều thuốc một ngày. Trẻ em chỉ cần một giờ trong phòng có người hút thuốc có thể hấp thụ số hóa chất độc hại tương đương với người hút 10 điếu thuốc một ngày. Khói thuốc gây ảnh hưởng trong phạm vi 7-10 m.

Thuốc lá gây ra khoảng 25 bệnh khác nhau như ung thư, tim mạch, bệnh hô hấp và ảnh hưởng tới sức khỏe sinh sản của phụ nữ. Khói thuốc lá cũng là nguyên nhân chính gây bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam và nhiều nước.

Khói thuốc lá tác động tiêu cực vào các cơ quan sinh sản, làm tăng nguy cơ ung thư vú và đẻ non ở phụ nữ. Với phụ nữ mang thai, hít phải khói thuốc có thể gây biến đổi sự phát triển của bào thai, dễ sảy thai, đẻ non hoặc sinh con nhẹ cân. Hút thuốc lá thụ động làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi lên 30% và bệnh tim mạch vành lên 25%.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường xuyên hít phải khói thuốc sẽ làm tăng tỷ lệ mắc viêm phế quản, viêm phổi và viêm tai giữa; tăng các triệu chứng hô hấp mạn tính như hen; giảm sự phát triển chức năng phổi; tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh.

Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Các chất độc hại có trong khói thuốc lá khiến đường thở dễ bị tổn thương nên người hút thuốc dễ nhiễm virus, vi khuẩn, dễ mắc lao phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính , ung thư phổi.

Ngoài ra, thuốc lá tăng nguy cơ loét dạ dày, hành tá tràng. Với người trung niên, thuốc lá cũng là nguyên nhân gây nên tình trạng thoái hóa các khớp nghiêm trọng và loãng xương sớm. Thuốc lá gây nên nhiều loại ung thư ở phổi, thận, bàng quang, hậu môn trực tràng, cơ quan sinh dục...

Thuốc lá còn là nguyên nhân gây nên tình trạng vảy nến ở da, làm xấu đi và biến dạng móng tay chân, tăng sinh lớp tế bào sừng của da khiến da đỏ và bong nhiều vảy, nguy cơ đục thủy tinh thể, giảm thính lực, tăng nguy cơ sâu răng. Với nam giới, thuốc lá làm biến dạng tinh trùng từ trong cấu trúc ADN, giảm tưới máu cho dương vật, từ đó tăng nguy cơ dị dạng thai nhi, giảm khả năng sinh dục và sinh sản.

Trong khói thuốc lá có rất nhiều chất độc hại

Vì thế, các chuyên gia khuyến cáo, hút thuốc lá không chỉ gây hại cho bản thân, mà những người xung quanh là người thân, vợ, con... đều bị ảnh hưởng. Mọi người nên từ bỏ thuốc lá, không hút thuốc lá trong nhà và nơi công cộng... để tránh gây hại tới sức khỏe những người khác.

Để giảm tác hại của thuốc lá đến xã hội, chúng ta nên giáo dục sớm cho trẻ về tác hại của loại hình này đồng thời có biện pháp về kinh tế, pháp luật (nghiêm cấm, chế tài trẻ dưới 18 tuổi hút thuốc; sử dụng thuốc lá nơi công cộng), cấm quảng cáo...

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Đình Phương, Trưởng khoa Nội tổng quát và Y học Gia đình, Bệnh viện FV cho biết nhiều nước áp dụng các giải pháp thay thế thuốc lá điếu đốt cháy như: miếng dán nicotine, kẹo ngậm nicotine, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới... để giúp giảm thiểu tác hại, bởi lẽ khoa học đã chứng minh đây là những sản phẩm có thể ít rủi ro hơn so với việc tiếp tục hút thuốc lá điếu truyền thống.

"Thay vì chọn đối đầu và tuyên chiến với thuốc lá điếu, kêu gọi người dân bỏ thuốc lá một cách vô vọng, Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc... cho phép những người có ý định tiếp tục lựa chọn hành vi hút thuốc có thêm nhiều hơn một lựa chọn", bác sĩ Phương chia sẻ thêm.

Bác sĩ Trần Văn Ngọc cũng đề xuất nên có cách tiếp cận như FDA hay Bộ Y tế Nhật đang làm bằng cách chỉ định "biện pháp giảm thiểu tác hại", đặc biệt những bệnh nhân COPD, ung thư, tim mạch... gây ra do nghiện thuốc lá, dưới sự giám sát của ngành y tế hơn là cấm đoán. Điều quan trọng là ngành chức năng cần quản lý chặt chẽ việc buôn bán cũng như chất lượng sản phẩm.

Tuổi thọ của người hút thuốc lá giảm từ 8 - 23 năm, đặc biệt tỷ lệ mắc các bệnh ung thư phổi, thanh quản, nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch… cao hơn nhiều so với người không hút thuốc lá. Khói thuốc tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy và khói do người hút thải ra không khí xung quanh cao gấp 5 lần lượng người hút hít vào phổi.

Những người thường xuyên hít phải khói thuốc lá (người ở cùng phòng, cùng nhà với người hút thuốc) thì tương đương với việc hút 5 điếu thuốc mỗi ngày. Trong khói thuốc lá chứa rất nhiều chất độc hóa học (4.000 chất), trong đó có 43 chất gây ung thư, hắc ín, cacbonmoncit, chất nicotine gây nghiện và gây ra các bệnh về tim mạch…, vì thế người hút thuốc lá và người hít phải khói thuốc lá thường mắc các bệnh mà không hay biết, biểu hiện bệnh cứ diễn biến, tiến triển âm thầm từ từ cho đến khi phát bệnh thì đã quá nặng.

Những người không hút thuốc lá nhưng hít phải khói thuốc lá vẫn có thể mắc các chứng bệnh của người hút thuốc lá như: viêm phế quản mãn, giãn phế nang, ung thư phổi, nhồi máu cơ tim, rối loạn khi thai nghén và sinh đẻ, các chứng bệnh của trẻ sơ sinh và một số bệnh khác.

Những phụ nữ có chồng hút thuốc lá thì tỷ lệ mắc bệnh phổi cao hơn so với phụ nữ có chồng không hút thuốc. Người chồng hút thuốc càng nhiều thì nguy cơ ung thư phổi cao gấp 1,5 lần so với phụ nữ mà chồng không hút thuốc lá. Còn nếu người chồng hàng ngày hút từ 20 điếu trở lên thì nguy cơ bị ung thư phổi của người vợ tăng lên gấp 2 lần.

Vậy, muốn từ bỏ hút thuốc lá theo lời khuyên của các bác sĩ và người thân của bạn thì trước hết bạn phải có sự quyết tâm vượt qua sự phụ thuộc vào nicotine và thói quen hút thuốc của bạn. Không nên hút thuốc trong phòng ngủ, phòng họp, trên tàu xe có trẻ em, thiếu niên. Trẻ em ngửi mùi khói thuốc có thể trở thành nghiện. Mặt khác, vì khói thuốc gây tác hại cả những người không hút thuốc lá, nên để bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng, giữ môi trường không khí trong lành, phải nghiêm cấm việc hút thuốc lá ở nơi công cộng.

Nhiều phòng họp, rạp hát, rạp chiếu bóng có biển treo “Cấm hút thuốc” nhưng rất tiếc là vẫn còn có những người vi phạm. Để những người hút thuốc lá không thở khói bừa bãi ở những nơi công cộng, cần quy định những chỗ riêng cho người nghiện giải được cơn thèm thuốc, đồng thời tạo một dư luận xã hội rộng rãi, vận động nhắc nhở, thậm chí cương quyết đấu tranh không để cho mọi người hút thuốc lá trên tàu xe, thư viện, bệnh viện, máy bay, trong phòng họp, hội trường, rạp hát, đặc biệt những nơi có nhiều trẻ em như nhà mẫu giáo, vườn trẻ và những nơi có đông phụ nữ, nhất là phụ nữ mang thai.

Những người không hút thuốc lá nhưng hít thở phải khói thuốc lá vẫn có thể mắc các chứng bệnh của người hút thuốc lá như: viêm phế quản mãn, giãn phế nang, ung thư phổi, nhồi máu cơ tim, rối loạn khi thai nghén và sinh đẻ, các chứng bệnh của trẻ sơ sinh và một số bệnh nặng khác.

Để có một sức khỏe tốt, những người đang hút thuốc lá, đã bỏ thuốc lá, sắp bỏ thuốc lá cần có quyết tâm hơn nữa, kiên quyết “nói không với thuốc lá” ở mọi lúc mọi nơi, chắc chắn bạn sẽ thành công. Mỗi thành viên chúng ta hãy là một tuyên truyền viên tốt trong công tác phòng chống hút thuốc lá, như vậy là bạn đã bảo vệ chính bạn, gia đình bạn và cộng đồng./.

TG