Cụ thể, theo khung giá hiện nay, mức giá vé xe buýt 3.000 đồng/vé đối với tuyến dưới 25km, 4.000 đồng/vé với các tuyến từ 25 - 30km và 5.000 đồng/vé với các tuyến dài hơn 30km. Đối với vé tháng, mức vé tháng 1 tuyến với học sinh, sinh viên là 25.000 đồng/tháng, đối tượng khác là 50.000 đồng/tháng. Mức vé tháng liên tuyến với học sinh, sinh viên là 50.000 đồng/tháng và 80.000 đồng/tháng với các đối tượng khác. Dự kiến giá vé sẽ tăng lên 4000 đồng/ lượt với những tuyến nội đô.

Số liệu của Trung tâm Quản lý điều hành GTĐT Hà Nội cho thấy, năm 2010, chi phí bình quân cho một lượt đi của hành khách trên toàn mạng là 2.410 đồng/lượt nhưng mức thu bình quân cho một lượt đi của hành khách chỉ là 964 đồng (bằng 40% chi phí). Vì thế, theo Sở Tài chính Hà Nội, tăng giá vé xe buýt là cần thiết khi mà các chi phí đầu vào của xe buýt đã tăng rất nhiều. Đây cũng là giải pháp cơ bản để giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Còn theoTiến sĩ Phạm Xuân Mai, Đại học Bách khoa TP.HCM, cho rằng cần xem xét việc tăng giá vé xe buýt. Hiện giá vé 3.000 đồng đã quá cao đối với túi tiền của người dân. Xe buýt vận chuyển hành khách công cộng nên cần được Nhà nước trợ giá. Nguồn thu như thế nào để đảm bảo trợ giá thì thành phố phải tính toán. Chuyện dễ làm như quảng cáo trên xe buýt để có thêm nguồn thu nhưng TP lại không làm mà tính tới chuyện tăng giá vé là không hợp lý.

Việc tăng giá vé vô hình trung tạo nên một rào cản đối với người đi xe buýt. Đại đa số người đi xe buýt là sinh viên - học sinh thu nhập thấp (chiếm khoảng 60% lượng hành khách đi lại bằng xe buýt), tăng giá vé thì họ không thể chọn xe buýt để đi lại nữa và chọn các phương tiện khác. Vậy sẽ buýt sẽ phục vụ cho ai khi đối tượng chính quay lưng lại với xe buýt?

Khi đó, người dân sẽ chọn xe máy làm phương tiện đi lại chính, ách tắc sẽ không được tháo gỡ mà càng thêm nghiêm trọng với lượng giao thông đi lạinhư hiện nay ở các đô thị lớn. Thiết nghĩ các loại hình phương tiện giao thông công cộng nên được khuyến khích và cần có nhiều cách thức lôi kéo người dân có thu nhập thấp lựa chọn. Việc làm này đã được các nước tiên tiến trên thế giới áp dụng rất hiệu quả.

Nguồn thu từ quảng cáo trên xe buýt để hỗ trợ cho trợ giá cũng là một phương án cần tính tới để tận dụng nguồn thu. Quảng cáo tại trạm dừng, nhà chờ, cả trên xe và ngoài xe, đến nay các HTX kinh doanh xe buýt chưa làm. Đây là nguồn thu đáng kể nếu biết rằng hiện nay có hàng nghìn xe buýt đang hoạt động trên địa bàn. Thậm chí quảng cáo trên xe buýt còn tạo cho xe buýt hình ảnh đẹp, sống động và gần gũi, hấp dẫn hành khách.

Theo các cơ quan chức năng cho rằng tăng giá vé nhằm có thêm khoản tiền bổ sung cho trợ giá và tăng chất lượng phục vụ. Tuy nhiên sự than phiền về thái độ phục vụ của nhân viên, điều này không thể lấy tiền để cải thiện, nó đòi hỏi phải cải thiện tính chuyên nghiệp trong hoạt động xe buýt. Chẳng hạn, các xã viên HTX chỉ muốn thu tiền khi khách lên xe... tạo nên mâu thuẫn khi có vé tháng, vé tập và dẫn đến thái độ phục vụ không tốt.

Liệu rằng mọi người có quay lưng với loại hình này?

Việc thay đổi hình thức từ tem vé tháng sang vé tập có giá trị sử dụng trong 1 tháng và hạn chế về lượt đi trong ngày sẽ là rào cản đối với những người thường xuyên sử dụng xe buýt làm phương tiện chính để đi lại.

Trước khi đề xuất tăng giá vé, Sở GTVT đã có buổi làm việc với đại diện sinh viên các trường đại học trên địa bàn TP và đã được những người này đồng thuận, thông qua việc thay đổi tem vé tháng bằng vé tập. Song vẫn còn nhiều nghi ngại về phương thức này mà ở đây chính những người thu nhập thấp là người trực tiếp bị ảnh hưởng từ việc thay đổi này.

Hiện việc tăng giá vé đã được sở trình UBND thành phố và chờ phê duyệt. Tăng giá vé xe buýt là điều nên làm trong thời buổi lạm phát như hiện nay song tăng như thế nào, tăng bao nhiêu để phù hợp với túi tiền người dân thì các cơ quan ban ngành nên cân nhắc kĩ lưỡng để xe buýt thực sự là phương tiện giao thông thân thiện với mọi người.

 Tuấn Anh