Đồng chí Cao Đức Phát, Bộ trưởng Bộ NN&PTNN phát biểu: Tại Hội nghị toàn thể ISG năm 2006, đã bàn về vấn đề “Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam hội nhập WTO” sau 7 năm, các bên lại bàn thảo tiếp câu chuyện hội nhập kinh tế quốc tế của Nông nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, câu chuyện hội nhập của nông nghiệp Việt Nam hôm nay ở vị thế khác, với những cơ hội mới, thách thức mới trong hoàn cảnh mới của Thế kỷ 21.

Hội nhập kinh tế quốc tế là nội dung trọng tâm xuyên suốt của công cuộc đổi mới đất nước. Thực hiện chủ trương, chính sách lớn của Đảng về hội nhập kinh tế quốc tế, trong những năm qua, tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã đạt được những kết quả vững chắc. Đối với ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn, quá trình hội nhập tạo ra nhiều cơ hội và đem lại nhiều kết quả tích cực.

Sau 6 năm gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và tham gia các Hiệp định khu vực mậu dịch tự do, song phương và khu vực, đối với ngành nông nghiệp, cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản được khẳng định, trong những năm qua, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng này liên tục tăng ngay cả khi kinh tế thế giới rơi vào khủng hoảng trầm trọng. Năm 2012, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam đạt 27,5 tỷ USD, tăng 2,5 lần so với năm 2006 (đạt 10,6 tỷ USD). Thông qua mở rộng thị trường quốc tế và khu vực mà những hàng hóa nông sản có thế mạnh đã dần chiếm lĩnh thị trường thế giới, đem lại kim ngạch xuất khẩu cao cho đất nước. Việt Nam trở thành quốc gia có vị thế cao trên thị trường thế giới với một số mặt hàng nông sản chủ lực như lúa gạo,thủy sản, cà phê, tiêu, điều cao su... Đặc biệt, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản luôn xuất siêu và ngày càng tăng kể cả trong những giai đoạn khó khăn, góp phần cân đối cán cân thương mại của Việt Nam.

Với nông dân Việt Nam, việc mở rộng thương mại quốc tế tạo ra cơ hội mới, thêm việc làm, tăng thu nhập và góp phần giảm nghèo một cách tích cực. Nông dân từng bước làm quen với thị trường cạnh tranh và chịu điều tiết từ quy luật “cung-cầu” khốc liệt của thị trường. Cùng với các chính sách khuyến khích sản xuất và thương mại nông sản, nông nghiệp Việt Nam từng bước thích ứng với toàn cầu hóa về sản xuất và kinh doanh nông nghiệp.

Song, theo kết quả nghiên cứu của Bộ Nông nghiệp và PTNT về “Đánh giá tác động của việc thực hiện các cam kết WTO và khu vực đối với ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn”mới đây cho thấy, nông nghiệp-nông thôn, nơi với hơn 70% của 90 triệu dân Việt Nam, chiếm khoảng 21% GDP của cả nước, lại là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, thiệt thòi nhất trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Tham gia WTO và các hiệp định khu vực mậu dịch tự do song phương, khu vực và đa phương, nông nghiệp Việt Nam phải đối mặt với những thách thức từ bên ngoài như một số mặt hàng yếu thế thua thiệt (mía đường, muối, sản phẩm chăn nuôi,...); khả năng cạnh tranh yếu (cà phê, chè, thủy sản,...); hàng rào kỹ thuật mới cùng với các biện pháp bảo hộ mới thông qua các công cụ phòng vệ tranh chấp thương mại liên tục được dựng lên. Trong khi đó, thị trường trong nước phát triển chưa lành mạnh (vệ sinh an toàn thực phẩm, bệnh dịch,...); sức ép về môi trường, cạn kiệt và suy thoái tài nguyên., những thách thức nội tại khác  như quy mô sản xuất nhỏ, manh mún, khoa học công nghệ kém phát triển, khả năng hợp tác liên kết yếu, thị trường đất đai, lao động, vốn, công nghệ chưa phát triển đồng bộ, chúng ta còn thiếu sự gắn kết giữa các ngành, các địa phương, quá trình triển khai chưa có sự chuẩn bị đúng mức về nội lực cho cả doanh nghiệp và nông dân. Việc thay đổi chính sách chưa bắt kịp những cam kết cần thực hiện, và thiếu vắng những hoạt động hỗ trợ về mặt kỹ thuật, pháp lý, tiêu chuẩn chất lượng để thực hiện hiệu quả các cam kết. Đầu tư cho nông nghiệp chưa thỏa đáng và nội tại ngành nông nghiệp xuất phát điểm thấp và nên nhìn chung khả năng cạnh tranh của nông sản của Việt Nam còn chưa cao.

Nông nghiệp Việt Nam đã, đang và sẽ hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu, rộng và bình đẳng trên thị trường quốc tế, khu vực với vị thế khác, với những cơ hội mới, thách thức mới và trong hoàn cảnh mới. Hiện tại Việt Nam đang triển khai 8 FTA khu vực và song phương và đang tiến hành đàm phán 6 FTA khác.

- Mới đây nhất, ngày 2/12 vừa qua, Việt Nam chính thức được kết nạp là thành viên thứ 20 của Nhóm Cairns (Nhóm các nước có lợi ích xuất khẩu nông sản) của WTO. Việc tham gia vào các Nhóm  góp phần nâng cao vị thế và đảm bảo được lợi ích, có thêm lợi thế trong quá trình đàm phán với các nước khác không những trong lĩnh vực nông nghiệp và trong các lĩnh vực khác ngoài nông nghiệp (phi nông nghiệp, dịch vụ, năng lượng…).

- Ngày 7/12, lần đầu tiên kể từ ngày thành lập, Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đã đạt được một thỏa thuận toàn diện nhằm đẩy mạnh giao thương. Thỏa thuận vừa được ký tại Bali, Indonesia, sẽ giúp giản lược các thủ tục thương mại và giúp những nước nghèo nhất thế giới có thể xuất khẩu hàng hóa dễ dàng hơn.

- Một hiệp định thương mại tự do khu vực siêu lớn, bao trùm gần 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu, được xem là khuôn mẫu liên kết kinh tế của thế kỷ XXI, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), đang trong giai đoạn nước rút đàm phán, dự kiến sẽ được ký kết vào cuối năm nay.

- Trong khuôn khổ ASEAN, đến 2015 cơ bản sẽ xóa bỏ mọi thuế quan đối với hàng hóa nông sản và chúng ta sẽ bước vào thực hiện cộng đồng kinh tế ASEAN.

Rõ ràng, trong bối cảnh mới này, khi Việt Nam tham gia và thực thi đầy đủ các cam kết thương mại sẽ nâng cao vị thế của Việt Nam trên thế giới và khu vực cũng như bình đẳng với các quốc gia khác trong thực thi chính sách thương mại, song cũng sẽ khó tránh những tác động bất lợi, rủi ro và trong đó lĩnh vực dễ bị tổn thương nhất vẫn là nông nghiêp-nông dân.

Trong bối cảnh hiện nay, ngành nông nghiệp đang tập trung triển khai sâu rộng tái cơ cấu ngành theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững và đây sẽ là giải pháp quan trọng nhất, căn cơ nhất thúc đẩy nông nghiệp Việt Nam hội nhập.

Hiện tại, Việt Nam đang kêu gọi và mở rộng các hình thức hợp tác, đầu tư trong quá trình triển khai tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia và các ngành sản xuất, phát triển cơ sở hạ tầng thương mại, chính sách phát triển gắn kết mạng sản xuất với chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng quốc tế. Tăng cường thúc đẩy ngoại giao nông nghiệp, mở rộng thị trường, thu hút đầu tư, khoa học công nghệ và quản lý, tạo môi trường thuận lợi để thúc đẩy hội nhập toàn diện. Đồng thời, tăng cường các biện pháp phòng vệ thương mại, hàng rào kỹ thuật để đáp ứng với yêu cầu thị trường, phòng chống rủi ro…

Về các chính sách, chủ trương thúc đẩy mới, hiện Bộ đang xây dựng dự thảo chiến lược hội nhập quốc tế ngành nông nghiệp đến 2020, tầm nhìn đến 2030 sẽ trình Thủ tướng phê duyệt tới đây nhằm tối đa hóa các lợi ích từ hội nhập kinh tế quốc tế đối với nông nghiệp, nông thôn góp phần phát triển nông nghiệp bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực, rủi ro đến nông dân Việt Nam.

Đồng chí Cao Đức Phát, Bộ trưởng Bộ NN&PTNN nhấn mạnh: Với những kinh nghiệm tự tích lũy được, những bài học đắt giá trong hội nhập, mong được tiếp tục giúp sức để Việt Nam chủ động đối phó, vượt qua những thách thức mới trong quá trình hội nhập. Nếu hóa giải tốt thách thức cả từ bên trong lẫn bên ngoài, chắc chắn ngành nông nghiệp sẽ còn gặt hái được nhiều thành công hơn trong quá trình hội nhập, thể hiện tốt vai trò trụ đỡ của nền kinh tế trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.

Tại hội nghị này, ngoài việc thông tin đến cộng đồng các nhà tài trợ, các nhà đầu tư, các tổ chức quốc tế, thương mại về định hướng, chủ trương, chính sách hội nhập kinh tế quốc tế của Chính phủ, của ngành nông nghiệp, Hội nghị đã được nghe sự chia sẻ, ý kiến đóng góp nhằm bổ sung và hoàn thiện chiến lược hội nhập ngành nông nghiệp với mục tiêu tối đa hóa lợi ích của hội nhập và giảm thiểu những tác động bất lợi đến nông nghiệp, nông dân và phát triển phát triển nông nghiệp Việt Nam toàn diện và bền vững./.

Duy Hưng