Theo Liên hiệp các hội KHKT Việt Nam, Việt Nam đang chia sẻ tài nguyên nước với 5 quốc gia trong khu vực là Trung Quốc (các sông Bằng Giang – Kỳ Cùng, Hồng và Mekong), Myanma (sông Mekong), Lào (các sông Mekong, Hồng, Mã và Cả), Thái Lan (sông Mekong), Campuchia (các sông Mekong, Vàm Cỏ và Đồng Nai), trong đó Việt Nam nằm ở cuối nguồn của hầu hết các hệ thống sông liên quốc gia.

Với hệ thống sông Mekong lớn này, việc phát triển thủy điện đang khá sôi động, ở phần thượng lưu sẽ có khoảng 8-15 công trình; hạ lưu sẽ có khoảng 12 công trình và dòng nhánh là 94 công trình.

Trước những thông tin này, phát biểu tại Hội thảo, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn (Viện Nghiên cứu Biến đổi khí hậu – Đại học Cần Thơ) cho biết, thủy điện sẽ tạo ra nguồn điệnđể phát triển công nghiệp và dân dụng; kiểm soát lũ; tạo nguồn cấp nước, nuôi cá lòng hồ và tưới; có thể giảm thải surfur và nitrogen oxides so với dùng nhiệtđiện.

Tuy nhiên, cái mất lại nhiều hơn do mất diện tích rừng và làm suy giảm đa dạng sinh học khu vực, nguy cơ vỡ đập và trở thành thảm họa hủy diệt nhiều nhân mạng và tài sản; tạo nhiều cơ hội ô nhiễm nguồn nước; giảm phù sa, tăng xói lở ở hạ lưu, gây lầy hoá ở các vùng ven hồ chứa; giảm nguồn cá di cư; ngăn cản giao thông thủy, hạn chế vận tải hàng hóa…

Luật Nhân đạo quốc tế đã xác định, đập nước là công trình chứa đựng các tác lực nguy hiểm do những tác động nghiêm trọng khi có sự cố liên quan đến nhân mạng và môi trường.

Từ những phân tích này, tiến sĩ Lê Anh Tuấn khẳng định, chúng ta không hoàn toàn phản đối thủy điện nhưng khuyến cáo cần thận trọng và trách nhiệm trong quyết định xây dựng các đập thủy điện.

Tiến sĩ Đào Trọng Tứ đến từ Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN) nhận xét, các hoạt động phát triển liên quan đến tài nguyên nước của sông Mekong đến nay đều được thực hiện trên các dòng nhánh (trừ phần thượng nguồn sông Mekong trên lãnh thổ Trung Quốc).

Nhờ sự hợp tác các nước hạ lưu vực, đến nay cộng đồng các quốc gia ven sông đang được hưởng lợi từ nguồn nước sông Mekong. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng bày tỏ lo ngại về tác động của việc xây dựng đập thủy điện trên hệthống sông Mekong.

Tại Hội thảo, các nhà khoa học cũng đã bàn thảo về những tác động đến nguồn nước, an ninh lương thực và an ninh khu vực tại lưu vực sông Mekong, vai trò của hệ thống phù sa sông Mekong đối với sự ổn định sinh thái.../.