Năm học mới 2013-2014, gần 2.000 trường tiểu học trên cả nước sẽ thực hiện dạy
và học theo Mô hình trường học kiểu mới (VNEN). Việc này được xem như dấu hiệu
khởi đầu cho một bước đổi mới tận gốc mục tiêu giáo dục, nội dung, chương trình,
cách thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá học sinh.
Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo Nguyễn
Vinh Hiển về chủ trương mới này.
- Thưa Thứ trưởng, sau cuộc giám sát
của Quốc hội vừa qua về Sách giáo khoa và chương trình giáo dục phổ thông, có ý
kiến cho rằng, bất cập lớn nhất của giáo dục hiện nay là chất lượng không đáp
ứng được nhu cầu phát triển của đất nước, ông có đồng ý với quan điểm này hay
không?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Đúng là như
vậy. Chất lượng giáo dục và đào tạo của nước ta hiện nay chưa đáp ứng được yêu
cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Có nhiều nguyên nhân của hiện tượng
này. Nhưng xét riêng về chương trình giáo dục phổ thông chúng tôi đã rà soát
thấy rằng những yếu tố chính của chương trình như mục tiêu, nội dung, phương
pháp dạy học đều liên quan đến nhau và là nguyên nhân của hiện tượng này.
Thứ nhất nói về mục tiêu giáo dục, chúng ta quan tâm đến mục tiêu chung
cho tất cả mọi người mà chưa chú ý phát huy tiềm năng riêng của từng em. Chúng
ta coi nặng việc truyền thụ kiến thức hơn là dạy học sinh những kỹ năng, khả
năng tự học. Do thiết kế nội dung dạy học giống như các môn khoa học nên nhiều
kiến thức hàn lâm yêu cầu phải chặt chẽ cũng được đưa vào chương trình sách giáo
khoa thành ra nội dung chương trình giáo dục phổ thông hiện bị nặng, thiếu tính
thực tiễn.
Do mục tiêu quan tâm làm sao dạy được nhiều kiến thức dẫn tới
phương pháp (ta hay phê phán) là dạy học theo kiểu đọc chép, không bồi dưỡng khả
năng tự học, khả năng chủ động của học sinh. Phương pháp kiểm tra đánh giá cũng
nặng về đánh giá học sinh học được gì mà chưa coi trọng đánh giá năng lực thực
hiện nhiệm vụ trong học tập, trong cuộc sống cũng như là năng lực tự học của học
sinh.
- Thưa ông, gần đây Bộ Giáo dục Đào tạo có áp dụng mô hình
trường học mới (VNEN), Thứ trưởng có thế cho biết mô hình này góp phần giải
quyết những bất cập nêu trên như thế nào?
- Thứ trưởng
Nguyễn Vinh Hiển: Chính mô hình trường học mới được áp dụng ở Việt Nam
đã mở ra một con đường, một cơ chế để chúng ta giải quyết được những bất cập nói
trên.
Về mục tiêu dạy học, mô hình trường học mới đảm bảo cho học sinh
được rèn luyện một cách toàn diện, không phải chỉ có học kiến thức mà được rèn
luyện nhiều hơn về kỹ năng sống, trang bị năng lực tự quản bản thân, tự quản tập
thể cho học sinh...
Nội dung dạy học được thiết kế theo quy trình đảm bảo
cho học sinh có khả năng tự học, chuyển quá trình dạy học thành quá trình hướng
dẫn học sinh tự học, tự vận dụng kiến thức.
Mô hình này cũng coi trọng
việc kiểm tra đánh giá trong suốt quá trình học đi đôi với việc kiểm tra kết quả
học tập. Mô hình trường học mới sẽ không chỉ đánh giá học sinh học được cái gì
mà quan trọng sẽ đánh giá học sinh làm được cái gì qua học. Bộ Giáo dục và Đào
tạo đã hướng dẫn việc đánh giá học sinh ngay trong quá trình học để kịp thời
động viên các em, phát hiện các em gặp khó khăn về vấn đề gì để giúp đỡ một cách
kịp thời. Với cách làm này giáo viên sẽ giúp đỡ riêng được từng em, phát huy
được năng lực riêng của từng em khác nhau, không phải ứng xử một cách đồng loạt.
Đấy chính là tính nhân văn của mô hình trường học mới.
- Thứ trưởng
có thể nói cụ thể hơn về sự thay đổi trong một lớp học, trong một trường học từ
mô hình truyền thống sang mô hình kiểu mới?
- Thứ trưởng
Nguyễn Vinh Hiển: Tôi xin nói bắt đầu từ thiết kế nội dung dạy học. Mỗi
một bài học đều được thiết kế cho một vấn đề học tập, trong đó chia làm 3 bước:
bước đầu tiên là học sinh tự học để nắm được kiến thức, bước thứ hai để học sinh
vận dụng kiến thức đó, giải quyết những nhiệm vụ trực tiếp, bước thứ 3 là ứng
dụng những kiến thức đó vào điều kiện thực tế của nhà trường, của cộng đồng, của
gia đình. Nội dung dạy học được thiết kế như vậy đã đảm bảo được kiến thức có
tính thực tiễn và đảm bảo học sinh được tự học chứ không phải chỉ ngồi nghe giáo
viên giảng bài. Giáo viên quan sát từng học sinh và các nhóm học sinh để phát
hiện những em nào có vấn đề trong học tập thì giúp đỡ kịp thời và đánh giá các
em hoàn thành công việc theo từng bước một. Mỗi bước thì có động viên, khích lệ
các em để chuyển sang bước tiếp theo được tốt hơn. Chính thiết kế nội dung và
quy trình dạy học như vậy đã đảm bảo kiến thức vừa thực tiễn, vừa tránh hàn lâm
vừa đảm bảo tính tự giác học tập của các em.
Bài học được thiết kế theo 3
bước như vậy, mỗi em có hoàn cảnh, có năng lực khác nhau có thể hoàn thành bài
học trước hoặc sau so với bạn mình. Em nào hoàn thành trước thì có thể chuyển
sang các bài học mới trước hoặc là sẽ được giáo viên đặt ra các yêu cầu cao hơn
để các em phát huy được năng lực riêng của mình. Cách dạy học này cũng góp phần
rèn luyện tính năng động, sáng tạo, góp phần hình thành nên nhân cách của con
người mới.
Tôi xin nói sang điều thứ hai là việc tổ chức lớp học. Lớp học
được thiết kế cho học sinh ngồi theo từng nhóm, các em hoạt động cá nhân, khi
cần thiết thì có trao đổi trong nhóm. Như vậy vừa phát huy được từng cá nhân vừa
phát huy được sự hỗ trợ, cộng tác, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong
nhóm.
Đối với việc tổ chức sinh hoạt của lớp, mô hình này coi trọng tính
tự quản của học sinh. Các em tự bình bầu Hội đồng tự quản. Trong lớp cũng có
những ban như ban tuyên truyền, ban học tập, ban lễ tân... Tại mỗi ban này, các
em phải có đề án ứng cử, rồi trong lớp bình chọn và phân công nhiệm vụ theo
nhiệm kỳ. Chính những điều này làm các em tự quản lấy lớp học. Trong lớp học
cũng có hòm thư góp ý nhưng được gọi một cách nhẹ nhàng là “Điều em muốn nói.”
Học sinh có thể góp ý với bạn, kế cả khen bạn thông qua hòm thư này. Từ những lá
thư nhỏ này các em xây dựng được các mối quan hệ tốt với nhau và chính học sinh
giáo dục lẫn nhau.
Trong lớp học cũng có bản đồ cộng đồng của em, trong
đó cho biết nhà bạn nào ở chỗ nào, đường đi lối lại thế nào, làm cho các em sinh
hoạt với nhau và với cộng đồng một cách gần gũi... Phụ huynh cũng được thoải mái
đến thăm xem các em học như thế nào, có điều kiện thì giúp đỡ các em.
Lớp
học còn có những góc khác nhau như góc tìm hiểu về tự nhiên, về xã hội, về thực
hành... Chính những góc này tạo điều kiện cho các em học sinh chủ động tìm tòi
tư liệu thông tin và được trình bày, biểu diễn những kết quả học tập của mình.
Như vậy việc học tập không còn đơn giản là đọc chép mà là có học, có nghiên cứu,
có trình bày, có báo cáo nên rèn luyện học sinh được rất nhiều.
-
Thưa Thứ trưởng, chúng ta đang ở giai đoạn chuyển đổi từ một nền giáo dục truyền
thống sang một nền giáo dục đổi mới căn bản, toàn diện sau năm 2015. Mô hình
trường học kiểu mới này có ý nghĩa như thế nào trong quá trình chuẩn bị
này?
- Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Mô hình trường
học mới tạo cơ hội cho chúng ta áp dụng những mong muốn, những ý tưởng đặt ra
trước đây mà không có điều kiện thực hiện. Khi triển khai mô hình này, mọi người
thấy ngay là nó tạo cơ hội cho giáo viên, cho học sinh và phụ huynh thực hiện
những ý đồ mong muốn mà lâu nay khó làm, giờ sẽ dễ làm. Chính vì vậy, sau khi
triển khai ở 1.447 trường năm học năm 2012-2013, năm học này đã có thêm nhiều
trường tự động đăng ký áp dụng, khoảng hơn 200 trường nữa sẽ được triển
khai.
Bộ Giáo dục Đào tạo cũng khuyến khích các trường nếu không có điều
kiện triển khai toàn bộ mô hình trường học mới thì có thể triển khai từng phần
một. Ví dụ có thể phần dạy học chưa thay đổi được thì có thể triển khai chuyển
đổi phần tự quản cho học sinh. Những góc học tập chưa xây dựng được thì vẫn có
thể cho học sinh tự học từng phần bằng sách của mô hình trường học mới. Như vậy
việc nghiên cứu đổi mới mô hình trường học này thể hiện ngay sự thành công bước
đầu. Khi chúng ta thực hiện qua nhiều năm sẽ rút kinh nghiệm hoàn thiện dần.
Mô hình trường học mới là những thể nghiệm bước đầu cho việc triển khai
đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015. Điều này có 2 cái
lợi: một là chúng ta có điều kiện để thử nghiệm hoàn thiện, thứ 2 là chúng ta
cũng làm cho mọi người được quen dần khi chuyến sang mô hình mới sẽ thuận tiện
hơn.
- Xin cảm ơn Thứ trưởng!
Hoàng Hoa
(TTXVN)