Ngày 29/5, Giáo sư Viện sỹ Bùi Huy Đường - người Việt duy nhất trong
Viện Hàn lâm khoa học Pháp đã ra đi mãi mãi. Khoảng 10 ngày trước đó,
ông vẫn dành sức hoàn thành bài viết cuối cùng của mình với lời nhắn gửi
bạn bè và người thân rằng "tôi đã hoàn thành sứ mệnh cuộc đời mình".
"Giáo sư Bùi Huy Đường có một trực giác riêng trong nghiên cứu khoa
học". Đó là nhận xét của Giáo sư Đặng Văn Kỳ, nguyên Giám đốc nghiên cứu
của Trung tâm nghiên cứu quốc gia - trường PolyTechnic, bạn thời niên
thiếu và đồng nghiệp của cố Giáo sư Bùi Huy Đường. Và chính "trực giác"
đặc biệt đó đã giúp ông đưa ra giải pháp toàn vẹn và chính xác mà không
nhà toán học nào giải được khi xử lý "bài toán ngược" tổng quát. Giải
pháp của ông có thể giúp tháo gỡ mọi bài toán ngược và biểu diễn được
bằng công thức cụ thể thay vì những lời giải dạng xấp xỉ, ước lượng của
những nhà toán học khác.
Với những thành tích vượt bậc trong nghành cơ học chất rắn, năm 1995,
Giáo sư Bùi Huy Đường được vinh dự bầu vào Viện Hàn lâm khoa học Pháp –
nơi đến nay cũng mới chỉ có tổng cộng 350 thành viên và ông là người
Việt duy nhất. Ngoài ra, Giáo sư Bùi Huy Đường còn là thành viên Viện
Công nghệ Pháp (năm 2001); Viện Hàn lâm khoa học Châu Âu (2001); được
chính phủ Pháp trao Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh (2008).
Là bạn của cố Giáo sư Bùi Huy Đường từ hồi ở Việt Nam và sau này là bạn,
là đồng nghiệp thân thiết tại Pháp, Giáo sư Đặng Văn Kỳ đã cùng ông
chia sẻ nhiều suy nghĩ về quê hương, về ngành toán tại Việt Nam cũng như
một vấn đề chủ chốt của đất nước như phát triển năng lượng hạt nhân.
Giáo sư Đường được Trường Đại học Tôn Đức Thắng, TPHCM trao Bằng Tiến sỹ
danh dự Causa và nhiều cuốn sách của ông được dịch sang tiếng Việt phục
vụ công tác giảng dạy và nghiên cứu ở Việt Nam.
Giáo sư Đặng Văn Kỳ cho biết: Giáo sư Bùi Huy Đường bị hen suyễn nặng
lâu năm nên sức khỏe luôn yếu và đến cuối đời, ông bị ung thư nhưng
không chia sẻ cụ thể về bệnh tật với bạn bè, đồng nghiệp. Giáo sư Đặng
Văn Kỳ cho biết: "GS. Đường đã làm khoa học đến giờ phút cuối cùng. Lúc
tôi mới đi dạyy bên Trung Quốc, tôi gửi tin nhắn cho GS. Đường và hỏi
sức khỏe có khá hơn chút không (thì nhận được trả lời là ông phải đi
truyền hóa chất). Khi tôi về đây, tôi nhận thư của ông thông báo vừa
viết bài "cuối cùng". Lúc GS. Đường viết xong, ông nói là đấy là bài
cuối cùng làm khoa học, làm xong bổn phận của mình. Mới chỉ khoảng 10
ngày trước thôi".
Giáo sư Bùi Huy Đường ra đi, giới nghiên cứu lo ngại sẽ phải chờ một
thời gian dài để một người Việt có thể ghi tên mình vào Viện Hàn lâm
danh giá của Pháp. Theo Giáo sư Đặng Văn Kỳ, hiện nay chỉ có một người
được đặt nhiều kỳ vọng đạt được danh hiệu cao quý như Giáo sư Bùi Huy
Đường là Giáo sư Ngô Bảo Châu. Tuy nhiên, Giáo sư Đặng Văn Kỳ vẫn giữ
lạc quan rằng ngành toán Việt Nam và cơ hội học tập ở nước ngoài sẽ giúp
Việt Nam có thêm nhân tài tiếp bước cố Giáo sư Bùi Huy Đường.