Ngồi quây quần bên mâm cơm chiều với 2 quả trứng rán, một đĩa rau muống luộc cùng mấy quả cà pháo, cả nhóm 3 người bạn của Nguyễn Thanh Tr. (ở trọ hẻm 487, KP1, P.Tân Thuận Đông, Q7, TPHCM, đang làm công nhân cho một công ty giày da tại KCX Tân Thuận) ăn ngon lành. Là công nhân nữ, nhóm bạn Tr. làm theo ca và lương chỉ 1,7 triệu đồng/tháng, nếu tháng nào tăng ca thì khoảng 2 triệu đồng. “Với thu nhập thấp, ngoài trả tiền phòng trọ, mua đồ dùng cá nhân thì ăn uống rất đạm bạc”, Tr. cho biết.

Mỗi buổi chiều, chợ chồm hổm phía trước KCX Tân Thuận (Q. 7, TPHCM) luôn rộn ràng công nhân mua rau, cá. Đây là chợ chiều, thực phẩm đã ươn ế, nên giá khá mềm. “Tụi em chỉ dám đi chợ khoảng 20.000 đồng/bữa cho 3 người ăn thôi. Vậy là sang lắm rồi”, Tr. tâm sự.

Cùng cảnh ngộ, nhiều người bạn làm chung công ty hay công nhân trong KCX với Tr. đều có hoàn cảnh tương tự… Khảo sát một vòng đời sống công nhân ở trọ đang làm việc trong KCN Linh Trung (Q. Thủ Đức, TPHCM), cũng cho thấy đại bộ phận có đời sống ăn uống kham khổ. “Tiền nhà ít nhất đã là 300.000 đồng/tháng, tiền xăng xe đi lại, tiền xà bông tắm giặt nữa, vị chi đã mất đứt hơn 1 triệu đồng rồi. Còn lại dùng cho ăn uống thôi mà cũng không đủ”, Hoa, một công nhân may mặc trong KCN Linh Trung than thở.

Chị Thuận, chủ dãy phòng trọ trên tỉnh lộ 43, phường Linh Chiểu, Q. Thủ Đức cho biết, chị chứng kiến bữa ăn công nhân rất đơn sơ, không đảm bảo đủ tái tạo sức lao động. “Thậm chí có công nhân đang mang bầu mà chỉ dám ăn cơm với dưa muối, nước tương, chao cho qua ngày”, chị Thuận nói.

Bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp, Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng TPHCM, cho biết một cuộc khảo sát dinh dưỡng mới đây trong gần 1.000 công nhân thì có đến 29,6% bị suy dinh dưỡng. Trong đó, phổ biến nhất là thiếu vitamin nhóm B, 20% công nhân bị thiếu máu và hơn 70% bị thiếu iốt. “Tình trạng suy dinh dưỡng trong công nhân đã đến mức báo động, nhất là công nhân trong các KCN-KCX”, bác sĩ Diệp nói.

Nguyên nhân của tình trạng trên, theo bác sĩ Diệp là đời sống công nhân thấp và công nhân thiếu kiến thức về dinh dưỡng. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, công nhân phải làm việc nặng nhọc, thường xuyên tăng ca, làm đêm, nếu không có chế độ ăn uống đủ chất dễ dẫn đến suy dinh dưỡng, bệnh tật, giảm sút sức lao động và chất lượng sống. Nguy hiểm hơn là đối với công nhân nữ mang thai, nếu suy dinh dưỡng dễ sinh non, thai nhi yếu, dị tật.

Doanh nghiệp thờ ơ

Chưa dừng lại ở suy dinh dưỡng, tình trạng bệnh tật trong công nhân do môi trường lao động ô nhiễm, không an toàn, áp lực công việc nặng nhọc ngày càng gia tăng. Một cuộc khảo sát vừa công bố của Viện Vệ sinh y tế công cộng TPHCM cho thấy trong số 1.000 công nhân nghề may được thăm dò thì 93% bị mệt mỏi sau lao động, trong đó 47% mệt mỏi toàn thân; 17% nặng đầu, nhức đầu; 15% kiệt sức; hơn 80% đau mỏi cơ, xương khớp tại thắt lưng, vùng cổ và bả vai.

Còn theo Trung tâm Sức khỏe lao động và môi trường TPHCM, qua công tác khám sức khỏe định kỳ phát hiện gần 30% người lao động có sức khỏe kém và rất kém. Tuy nhiên, theo bác sĩ Huỳnh Tấn Tiến, Trung tâm Sức khỏe lao động và môi trường, thì con số này quá ít so với thực tế bởi đại bộ phận công nhân không được khám sức khỏe định kỳ. Cụ thể trong các loại bệnh tật mà công nhân thường mắc phải kể đến là bệnh đường hô hấp.

Theo bác sĩ Lê Thị Tuyết Lan, Chủ tịch Hội Hô hấp TPHCM, công nhân may phải tiếp xúc, hít nhiều loại sợi đay, gai, bông… trong quá trình sản xuất nên nguy cơ mắc bệnh bụi phổi rất lớn. Bên cạnh đó, một số bệnh nghề nghiệp khác mà công nhân thường gặp phải như ù tai, đau nhức mắt, đau vùng đĩa đệm lưng, xương khớp… cũng ngày càng phổ biến và gia tăng.

Theo Bệnh viện Điều dưỡng và phục hồi chức năng bệnh nghề nghiệp TPHCM, nếu như các năm trước tỷ lệ bệnh nhân là công nhân chỉ chiếm 10%-15% thì nay đã gần 30% trong tổng số bệnh nhân mắc các bệnh nghề nghiệp. Theo các chuyên gia y tế, công nhân mắc các bệnh nghề nghiệp không gây chết người ngay mà để lại tác hại lâu dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe… Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác tầm soát và bảo vệ sức khỏe cho công nhân hiện còn nhiều hạn chế.

Theo một lãnh đạo Trung tâm Sức khỏe lao động và môi trường TPHCM, đại đa số doanh nghiệp thờ ơ, không khám sức khỏe định kỳ cho công nhân, còn nếu khám thì chỉ qua loa, đối phó. “Quy định bắt buộc cơ sở sử dụng lao động phải tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho công nhân ít nhất mỗi năm một lần, nhưng rất ít doanh nghiệp thực hiện”, vị lãnh đạo Trung tâm Sức khỏe lao động và môi trường cho biết.

Để khắc phục tình trạng suy dinh dưỡng và bệnh tật ở công nhân, nhiều chuyên gia y tế cho rằng cần tăng cường chất lượng suất ăn và cải thiện môi trường làm việc. Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc Diệp kiến nghị chủ sử dụng lao động cung cấp suất ăn đúng khẩu phần, đủ dinh dưỡng cho công nhân và có kế hoạch tuyên truyền kiến thức dinh dưỡng cho họ. Đồng thời tạo điều kiện cho công nhân tăng thêm thu nhập để cải thiện bữa ăn cần thiết. Cùng với đó là tổ chức khám sức khỏe định kỳ đúng quy định. “Nên quy định tỷ lệ giá trị dinh dưỡng trong mỗi bữa ăn cung cấp cho công nhân”, bác sĩ Diệp nói.