Cụ thể, Chánh Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thành lập 2 đoàn kiểm tra tại 4 tỉnh, thành phố gồm Hà Nội, Hải Phòng, Hà Tĩnh, Nghệ An. Các đoàn đã đến trực tiếp các cơ sở giáo dục báo chí phản ánh để làm rõ các khoản thu, xử lý và kiến nghị xử lý nghiêm theo quy định. 

Có khoản thu không đúng quy định 

Ông Tống Duy Hiến, Phó Chánh Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trưởng đoàn kiểm tra đã trao đổi xung quanh kết quả kiểm tra này. Theo đó, qua kiểm tra ở mức độ khác nhau, các cơ sở giáo dục mà đoàn đến kiểm tra đều đã tổ chức thu nhiều khoản, trong đó có những khoản thu không đúng quy định. 

Các khoản thu bao gồm: Khoản thu bắt buộc là học phí đối với cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông theo quy định tại Nghị định 86/2015/NĐ-CP ngày 2/10/2015 của Chính phủ Quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập từ năm học 2015 - 2016 đến năm học 2020 - 2021. 

Khoản thu hộ là Bảo hiểm y tế. 

Nhiều khoản thu theo thỏa thuận gồm: Tiền học 2 buổi/ngày, tiền chăm sóc bán trú, tiền cơ sở vật chất phục vụ bán trú, tiền đồng phục, tiền học tiếng Anh với giáo viên nước ngoài, tiền kỹ năng sống, tiền sổ liên lạc điện tử, tiền bảo hiểm thân thể, tiền quỹ Hội Chữ thập đỏ, tiền quỹ Khuyến học, tiền quỹ Đoàn thanh niên, tiền quỹ lớp, tiền quỹ Hội Cha mẹ học sinh trường. 

Ngoài ra, còn có tiền dạy thêm học thêm, tiền sử dụng điều hòa, tiền vở viết, tiền vở bài tập thực hành, tiền sách giáo khoa, tiền sửa chữa trong trường, tiền Quỹ Đồng hành cùng bạn đến trường, tiền Quỹ Đội, báo đội, tiền đề và giấy kiểm tra, tiền lao công, tiền tạp phí, tiền gửi xe, tiền ủng hộ cơ sở vật chất, tiền học ngoại khóa, tiền trải nghiệm theo chuyên đề, tiền mua máy chiếu, tiền lắp đặt điều hòa, tiền hỗ trợ bàn ghế…. 

Trong số các khoản thu thỏa thuận có nhiều khoản thu các trường này thực hiện không đúng về quy trình theo quy định tại Điều 5, Thông tư 29/2012/TT-BGDĐT ngày 10/9/2012 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, quy định về tài trợ cho các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân (Trường đứng ra trực tiếp thu, quy định mức thu, thu bình quân). 

Nhiều khoản thu được Ban đại diện Cha mẹ học sinh đứng ra thu theo định mức bình quân trái với quy định tại Thông tư 55/2011/TT-BGDĐT ngày 22/11/2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Điều lệ Ban đại diện Cha mẹ học sinh và Công văn số 6890/BGDĐT-KHTC ngày 18/10/2010 hướng dẫn quản lý, sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện cho các cơ sở giáo dục và đào tạo. 

Đặc biệt có địa phương, Chủ tịch UBND xã phê duyệt mức thu và các khoản thu tự nguyện là không đúng quy định như Chủ tịch UBND xã Minh Tân, huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng; Chủ tịch UBND phường Thạch Quý, thành phố Hà Tĩnh... 

Yêu cầu hoàn trả các khoản thu trái quy định 

Phó Chánh Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trưởng đoàn kiểm tra Tống Duy Hiến nhấn mạnh: Tại các cơ sở giáo dục nơi đoàn kiểm tra đến, Đoàn đã yêu cầu chấm dứt ngay việc thu các khoản thu trái quy định, khoản thu chưa được sự đồng thuận của phụ huynh. 

Đoàn cũng yêu cầu nhà trường phải hoàn trả ngay phụ huynh những khoản thu trái quy định; kiến nghị Phòng Giáo dục và Đào tạo, UBND quận, huyện, Sở Giáo dục và Đào tạo kịp thời kiểm tra, thanh tra tất cả các cơ sở giáo dục thuộc thẩm quyền quản lý trên địa bàn, chấn chỉnh và xử lý nghiêm sai phạm (nếu có) theo quy định.  

Ông Tống Duy Hiến khẳng định: Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục tổ chức thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm theo quy định. Tuy nhiên, trách nhiệm xử lý trực tiếp và thường xuyên thuộc về chính quyền các địa phương. 

Sự vào cuộc quyết liệt của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phần nào giải tỏa được những băn khoăn, bức xúc từ dư luận nhưng về cơ bản đây vẫn chỉ là xử lý theo sự việc, về lâu dài, dư luận xã hội rất mong Bộ sẽ có những giải pháp quyết liệt để mỗi năm học mới, dư luận sẽ không còn phải nhắc lại câu chuyện muôn thủa là “lạm thu”. 

Về vấn đề này, ông Tống Duy Hiến cho hay: Để giải quyết dứt điểm tình trạng lạm thu đầu năm học cần sự quyết liệt không chỉ từ phía Bộ mà còn phải từ chính các địa phương, các cơ sở giáo dục và từ từng phụ huynh, giáo viên. Kết luận kiểm tra, thanh tra của Bộ sẽ đạt hiệu quả cao nếu các địa phương cùng vào cuộc và kiên quyết xử lý các vi phạm, trước hết là xử lý nghiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục để xảy ra lạm thu. 

Để giải quyết tận gốc vấn đề này, tới đây Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ xem xét sửa đổi Thông tư số 55/2011/TT-BGDĐT và các văn bản có liên quan đến thu chi đảm bảo thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, Bộ đề nghị chính quyền các địa phương bố trí đủ kinh phí chi khác cho cơ sở giáo dục, đảm bảo tối thiểu 20% theo Quyết định số 59/2010/QĐ-TTg ngày 30/9/2010 của Thủ tướng Chính phủ để đảm bảo nguồn chi cho các cơ sở, có như vậy tình trạng lạm thu mới từng bước được giải quyết.