Câu thơ trong đề Ngữ Văn là chính xác tuyệt đối

Ban chỉ đạo thi THPT quốc gia năm 2016 đảm bảo độ chính xác tuyệt đối của câu thơ “Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa” trong bài thơ “Tiếng Việt” của tác giả Lưu Quang Vũ.

Bản gốc viết tay của Nhà thơ Lưu Quang Vũ

Sau buổi thi môn Ngữ văn của kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia năm 2016 kết thúc vào sáng 2/7, một loạt tranh luận đã diễn ra liên quan đến câu thơ “Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa” trong bài thơ “Tiếng Việt” của tác giả Lưu Quang Vũ có trong đề thi bị cho là trích dẫn sai. Ngay sau đó, Ban chỉ đạo thi Trung học phổ thông quốc gia năm 2016 đã có thông tin phản hồi, khẳng định trong quá trình biên soạn đề thi, Hội đồng ra đề thi đã kiểm tra kỹ lưỡng, đảm bảo độ chính xác tuyệt đối của ngữ liệu được trích dẫn, đáp ứng yêu cầu của đề thi.

Trích đoạn thơ trong bài thơ “Tiếng Việt” của Lưu Quang Vũ được Hội đồng ra đề thi trích dẫn từ bài thơ “Tiếng Việt” của nhà thơ Lưu Quang Vũ trong cuốn Thơ Việt Nam 1945-1985 (Ban tuyển chọn và chú giải: Nguyễn Đức Nam (chủ biên), Bằng Việt, Nguyễn Văn Long, Nguyên An, Nguyễn Quốc Túy); Nhà xuất bản Giáo dục - 1985 (sách được xuất bản trong thời gian nhà thơ Lưu Quang Vũ còn sống).

Câu thơ trong bảo thảo gốc được nhà thơ Lưu Quang Vũ sáng tác ban đầu vốn là "Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa". (Tư liệu gia đình cung cấp). Nguồn: Dân Việt

Sau phản hồi của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sáng 3/7, PGS.TS. Lưu Khánh Thơ, em gái tác giả Lưu Quang Vũ, người đã biên soạn nhiều tuyển tập thơ, kịch Lưu Quang Vũ và cũng chính là người lưu giữ những bản thảo viết tay của ông đã khẳng định: Đề thi Văn không sai và câu thơ được trích dẫn hoàn toàn đúng với bản gốc viết tay của nhà thơ Lưu Quang Vũ.

Giải thích rõ hơn về bài thơ này, PGS.TS Lưu Khánh Thơ chia sẻ: Sau một thời gian dài Lưu Quang Vũ không in thơ ở trên báo mặc dù anh vẫn sáng tác rất nhiều, nhà thơ Xuân Quỳnh khi đó đang làm việc ở báo Văn nghệ nói với chồng gửi một số bài thơ để tòa soạn chọn in. Lúc đó, nhà thơ Phạm Tiến Duật ở tổ thơ đã ngay lập tức chọn bài “Tiếng Việt” để in trong số ba bài Lưu Quang Vũ gửi, nhưng với điều kiện là phải đổi một số câu thơ.

Ban đầu, Lưu Quang Vũ không đồng ý có bất cứ sự thay đổi nào. Thế nhưng, khi được nhà thơ Xuân Quỳnh thuyết phục rằng cứ in đi rồi khi nào có điều kiện sẽ khôi phục lại bản gốc sau, Lưu Quang Vũ đã chấp nhận. Lưu Quang Vũ chỉ đồng ý sau khi đã trao đổi với biên tập lúc đó là nhà thơ Phạm Tiến Duật và câu thơ trong bản gốc “Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa” đã được sửa thành “Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa.”

Khi bài thơ được in lần đầu trên báo Văn nghệ và nhận được lời khen của rất nhiều độc giả cũng như giới phê bình văn học, Lưu Quang Vũ vẫn nói với những người thân trong gia đình không muốn ý thơ bị khác đi và vì thế nếu sau này có điều kiện tác giả muốn bài thơ được khôi phục lại như nguyên tác của mình. Nhiều người đọc chữ “bùn” thường liên tưởng đến “hôi tanh mùi bùn”, nhưng với quan niệm của Lưu Quang Vũ, “bùn” cũng là một thứ “phù sa”. Từ lớp “phù sa” ấy đã sinh ra bao nhiêu thứ có ích. Ngay cả loài hoa cao quý và tinh khiết cũng mọc lên từ bùn… cũng như tiếng Việt là linh hồn của dân tộc Việt Nam. Nó đã trải qua bao thăng trầm để kết tinh thành thứ ngôn ngữ trong sáng được lưu truyền qua bao thế hệ.

Hiện nay, gia đình vẫn lưu giữ bản thảo viết tay của tác giả Lưu Quang Vũ. Mặc dù bản thảo đã bị ố vàng và nhòe mờ theo thời gian nhưng bút tích của nhà thơ Lưu Quang Vũ vẫn rất rõ nét. Theo đó, câu thơ đang gây tranh cãi hiện nay trong bản thảo gốc chép tay ban đầu của nhà thơ vốn được viết là: “Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa”.

PGS.TS Lưu Khánh Thơ cũng cho biết thêm: Bản in lần đầu tiên đăng trên báo Văn nghệ có câu thơ “Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa” cũng là một bản chính thống, một số tuyển thơ ở Việt Nam in bài “Tiếng Việt” theo bản này và bạn đọc nhớ đến bản này nhiều hơn.

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Văn Tùng, Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng cho biết: Nguyên bản gốc của câu thơ là: “Ôi tiếng Việt như bùn và như lụa”. Tuy nhiên, khi nhà thơ Lưu Quang Vũ gửi đến Báo Văn Nghệ để công bố vào năm 1979, báo Văn Nghệ đã biên tập lại thành: “Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa”. Sau này, rất nhiều bản in lại đều đăng bản đã biên tập trên báo Văn Nghệ năm 1979. Năm 1985, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam làm lại cuốn thơ 1945- 1985, đã in lại đúng nguyên tác của nhà thơ Lưu Quang Vũ.

Như vậy, câu thơ được trích dẫn trong đề thi Ngữ văn là có cơ sở và hoàn toàn chính xác theo bản gốc viết tay của nhà thơ Lưu Quang Vũ.