Sau đây là 10 sự kiện KH-CN nổi bật trong các lĩnh vực: Khoa học xã hội và nhân văn; Cơ chế chính sách; Tôn vinh nhà khoa học; Hội nhập quốc tế về KH-CN; và Ứng dụng công nghệ.  

1. Đề án cấp Nhà nước “Quá trình hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ” do GS.VS Phan Huy Lê làm Chủ nhiệm, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam là cơ quan chủ trì triển khai từ cuối năm 2007 được nghiệm thu ngày 10/10/2011. Đề án nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, quá trình lịch sử và các đặc trưng kinh tế, xã hội, văn hoá vùng đất Nam Bộ của Việt Nam từ cội nguồn đến ngày nay. Đề án bao gồm 11 đề tài. Kết quả nghiên cứu của Đề án đã xác lập được các vấn đề có tính phương pháp luận trong tiếp cận nghiên cứu vùng đất Nam Bộ; làm rõ được quá trình lịch sử, các đặc trưng kinh tế, xã hội, văn hoá và thiết chế quản lý phục vụ các nhiệm vụ phát triển, bảo đảm an ninh quốc phòng ở vùng đất Nam Bộ; xây dựng cơ sở khoa học làm rõ và khẳng định cơ sở pháp lý chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam ở vùng đất Nam Bộ phù hợp với thông lệ quốc tế… Hội đồng nghiệm thu gồm 9 thành viên do GS.TS Phùng Hữu Phú, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương làm Chủ tịch. Hội đồng đã bỏ phiếu đánh giá xuất sắc kết quả của đề án.

2. Ngày 5/8/2011, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định thành lập Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia. Với vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng được cấp từ ngân sách Nhà nước về hoạt động KH&CN, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia có chức năng cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn, hỗ trợ vốn cho các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp thực hiện nghiên cứu, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ. Quỹ được sử dụng đến 50% vốn ngân sách Nhà nước cấp để thực hiện hỗ trợ lãi suất vay, cho vay ưu đãi, bảo lãnh để vay vốn. Sau khi hoàn thành việc xây dựng quy chế hoạt động, quỹ sẽ tập trung hỗ trợ dưới nhiều hình thức cho hơn 3.000 doanh nghiệp khoa học và công nghệ.

3. 145,7 tỉ đồng là số vốn lớn nhất từ trước đến nay cho một dự án KH&CN đã được Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân công bố dành cho Dự án thiết kế và chế tạo chíp, thẻ và đầu đọc ngày 24/11 vừa qua. Dự án thiết kế và sản xuất chip xử lý 32 bit theo công nghệ RFID (nhận dạng bằng sóng radio) và UHF thành sản phẩm hàng hoá để ứng dụng trong các lĩnh vực có liên quan đến thông tin cá nhân như chứng minh nhân dân điện tử, thẻ ra vào; kiểm soát chất lượng hàng hoá... Chủ dự án là Trường đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh. Bộ KH&CN đang xây dựng Chương trình sản phẩm quốc gia từ nay đến năm 2015, sẽ tập trung đầu tư để phát triển các sản phẩm này.

4. Giáo sư Hoàng Tụy được tặng giải thưởng toán học “Constantin Caratheodory Prize”

Giải thưởng Constantin Caratheodory được đặt theo tên nhà toán học lừng danh người Hy Lạp để vinh danh những cống hiến xuất sắc đã được thử thách qua thời gian. Đại hội thế giới về tối ưu hóa toàn cầu lần thứ hai được tổ chức ở Hy Lạp từ ngày 3 đến 7/7/2011, đã quyết định trao tặng giải thưởng đầu tiên cho giáo sư Hoàng Tụy, người có đóng góp tiên phong cho tối ưu hóa toàn cục.

5. Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt được khởi động trở lại bởi chính các nhà khoa học Việt Nam.
Ngày 30/10/2011 vừa qua, Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt được khởi động trở lại lần quan trọng thứ ba trong lịch sử bởi chính các nhà khoa học Việt Nam. Từ thời điểm này, hoạt động của Lò phản ứng được duy trì. Lần đầu tiên trong lịch sử đội ngũ vận hành chỉ gồm những kỹ sư Việt Nam đã khởi động thành công lò phản ứng hạt nhân. Từ thời điểm này, hoạt động của Lò phản ứng được duy trì bằng toàn bộ các bó nhiên liệu độ giàu thấp chứa hàm lượng U-235 dưới 20%. Sự kiện này đánh dấu một trong những điểm mốc quan trọng trên con đường phát triển của ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam. 

Trong gần 50 năm qua, Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt đã thực hiện ba lần khởi động lò có tầm quan trọng đặc biệt. Lần đầu tiên vào năm 1963 và lần thứ hai vào đầu năm 1984.

6. Lĩnh vực hội nhập quốc tế về KH&CN ghi dấu ấn của sự kiện Hội nghị bộ trưởng các nước ASEAN về khoa học và công nghệ lần thứ 14 (AMMST-14) từ ngày 21 đến 26/11 và Hội nghị Ủy ban KH-CN ASEAN lần thứ 62 (COST-62) tại TPHCM. Hội nghị AMMST-14 và COST-62 thảo luận các vấn đề nhằm tăng cường hơn nữa hợp tác về khoa học và công nghệ trong khu vực ASEAN, hướng tới xây dựng cộng đồng ASEAN vào năm 2015 dựa trên ba trụ cột: cộng đồng chính trị - an ninh (APSC), cộng đồng kinh tế (AEC) và cộng đồng văn hóa xã hội (ACSC).
 
Đây là lần đầu tiên Việt Nam đăng cai tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng KH-CN ASEAN, là cơ hội để tiếp tục khẳng định vai trò và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế sau khi đã thể hiện thành công vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2010.
 
7. Giàn khoan tự nâng 90m nước được Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam tổ chức lễ hạ thủy ngày 10/9 tại Khu cảng Dầu khí Vũng Tàu, đưa nước ta trở thành 1 trong 3 nước Châu Á và 1 trong 10 nước trên thế giới thiết kế chi tiết và lắp dựng giàn khoan tự nâng đạt tiêu chuẩn Quốc tế. Từ nay nước ta chủ động lắp dựng giàn khoan tự nâng mà không phải nhập khẩu như trước nữa.

8. Máy soi cắt lớp điện toán trong công nghiệp do các nhà khoa học Trung tâm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp (thuộc Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam) thiết kế chế tạo bằng 100% các thiết bị của Việt Nam. Cơ quan Nguyên tử quốc tế ( IAEA ) đã quyết định đặt mua sáu máy nói trên và chuyển tới sáu nước Thái Lan, Phi-lip-pin, Pakistan, Mianmar, Indonesia, Sri Lanka; đồng thời giao cho trung tâm mở lớp chuyển giao công nghệ cho cán bộ kỹ thuật của sáu nước tiếp nhận máy.

9. Trung tâm sản xuất Điện tử Viettel vừa chính thức đưa vào vận hành dây chuyền sản xuất thiết bị điện tử viễn thông có công nghệ hiện đại nhất khu vực Đông Nam Á. Với tổng giá trị đầu tư hơn 200 tỷ đồng, dây chuyền có công xuất thiết kế đạt tới 5 triệu USB 3G/năm; hoặc 3 triệu máy ĐTDĐ/năm; hoặc 900 nghìn máy tính/năm. Chất lượng sản phẩm đáp ứng những tiêu chuẩn quốc tế cao nhất. Dây chuyền này hoàn toàn do người Việt Nam tự xây dựng cấu hình, lựa chọn, lắp đặt, vận hành các thiết bị hiện đại nhờ tiết kiệm kính phí đầu tư.

10. Tháng 10/2011, Các bác sĩ Khoa Ngoại Bụng – Bệnh viện 103 (Hà Nội) đã phẫu thuật nội soi thành công cắt khối tá - tụy. Đây là loại phẫu thuật khó nhất, phức tạp nhất, là kỹ thuật đỉnh cao trong các phẫu thuật ở ổ bụng. Thành công của ca phẫu thuật đã mở ra một hướng nghiên cứu mới rất khả quan, không chỉ để chứng minh cho tính hiệu quả và an toàn của phẫu thuật nội soi ổ bụng mà còn mở ra khả năng ứng dụng rộng rãi của phương pháp nói trên, kể cả đối với những trường hợp bệnh lý phức tạp.

Phần lớn các sự kiện nói trên là kết quả của việc triển khai Quyết định số 171/2004/QĐ-TTg, ngày 28-9-2004 của Thủ tướng Chính phủ thực hiện Đề án đổi mới cơ chế quản lý hoạt động khoa học và công nghệ.

Tại lễ công bố, Ban tổ chức đã trao chứng nhận 10 sự kiện KH&CN năm 2011 và tặng hoa chúc mừng các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học được tôn vinh do đã có đóng góp nổi bật trong năm qua.

Các sự kiện KH&CN nổi bật nhất năm 2011 thuộc các lĩnh vực: Khoa học xã hội và nhân văn; cơ chế chính sách; tôn vinh nhà khoa học; hội nhập quốc tế về KH&CN; ứng dụng công nghệ.

Cuộc bình chọn do hơn 40 nhà báo thuộc các cơ quan truyền thông đại chúng của trung ương và địa phương viết về lĩnh vưc KH&CN thực hiện với mục đích động viên, ghi nhận và tôn vinh những cống hiến của các nhà khoa học, tập thể các nhà khoa học đối với sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước trong năm qua.

Dương  Ngọc