CÁCH MẠNG 4.0 VÀ NHỮNG YÊU CẦU MỚI

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) được xác định bắt đầu từ những năm 2000⁽¹⁾, với đặc trưng là sự hợp nhất, không có ranh giới giữa các lĩnh vực công nghệ, vật lý, kỹ thuật số và sinh học, dựa trên Tự động học - Kết nối - Dữ liệu lớn - Trí tuệ nhân tạo. Nói theo cách khác, CMCN 4.0 là sự hội tụ của công nghệ mới xuất hiện dựa trên nền tảng kết nối và công nghệ số, kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực.

CMCN 4.0 làm thay đổi vể bản chất các hoạt động của xã hội và nền kinh tế ở mỗi quốc gia cũng như ở các tổ chức, biểu hiện cụ thể là:

1) Các hoạt động tương tác, tiếp xúc trong thực hiện các công việc ngày càng dễ dàng, dễ kiểm soát, ít phụ thuộc vào địa lý, khoảng cách và thời gian. Đây là kết quả của các công nghệ số, các dịch vụ số được triển khai trên các nền tảng số, các chủ thể kết nối Internet đều có thể tiếp cận và thực hiện các trao đổi, giao dịch trực tuyến theo thời gian thực, không phụ thuộc vào khoảng cách, địa điểm. Thời gian giữa các khâu, các bước trong quy trình làm việc được thu hẹp đáng kể do việc áp dụng các công nghệ thông tin, công nghệ số. Thông qua các công nghệ số, các chủ thể có thể dễ dàng xem lại lịch sử tiếp xúc, tương tác và đánh giá được nội dung, chất lượng làm việc, từ đó có thông tin phản hồi kịp thời, chính xác.

2) Các thông tin, dữ liệu phong phú, đa dạng, nhiều loại hình, dễ tiếp cận. Thông tin về mọi mặt đời sống, chính trị - kinh tế - văn hóa - xã hội cả mặt thuận và mặt trái, đều có thể thu nhận được qua nhiều cách, nhiều chiều trên nhiều phương tiện thông tin. Tất cả các nguồn tri thức, thông tin, dữ liệu ngày nay đều  được số hóa và lưu lại, do đó có thể tuân theo thao tác trên máy tính và các thiết bị công nghệ số. Dữ liệu sẽ trở thành nguồn tài nguyên và trở thành động lực tăng trưởng, thúc đẩy nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau. 

3) Các công nghệ số, công cụ số ngày đóng vai trò quan trọng trong các công nghệ, công cụ, thiết bị làm việc ở các tổ chức, trở thành công cụ, thiết bị quan trọng kết nối giữa cá nhân với tổ chức, giữa cá nhân với cá nhân trong thực hiện các công việc.

4) Xuất hiện các xu hướng mới trong hoạt động của các tổ chức: Hệ thống phân cấp truyền thống, cứng nhắc dần được thay thế bởi việc phân cấp, kết nối thông minh với tính tự chủ cao của các cá thể kết nối với nhau qua các phương tiện số, công cụ số; các tổ chức sẽ đẩy mạnh việc nối mạng, tích hợp các bộ phận, cá nhân thành các cụm kết nối để thực hiện công việc; các hoạt động trong tổ chức được chuyên môn hóa cao theo từng phần, tách biệt và liên kết theo chuỗi, các bộ phận, chức năng trung gian dần trở thành không cần thiết.

CMCN 4.0 là cuộc cách mạng làm thay đổi sâu rộng mọi mặt đời sống xã hội, đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới cần phải nghiên cứu, giải quyết đối với sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong đó có công tác tham mưu chiến lược của các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

5) Đảm bảo an toàn dữ liệu, an toàn thông tin, đảm bảo tính riêng tư cá nhân của cán bộ, nhân viên trong tổ chức ngày càng trở nên quan trọng.

Với vị trí, vai trò là tổng thể các hoạt động trợ giúp, tham mưu cho lãnh đạo các ban, cơ quan Đảng Trung ương theo chức năng, nhiệm vụ, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của mình, nhằm thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; góp phần hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, yêu cầu và nhiệm vụ đặt ra đối với các ban, cơ quan Đảng Trung ương trong tình hình mới là :

Thứ nhất, về nhận thức, đòi hỏi sự nhìn nhận, khẳng định về tầm quan trọng của CMCN 4.0, phải chủ động tham gia, tận dụng các cơ hội, vượt qua các thách thức của CMCN 4.0 nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng tham mưu của các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

Thứ hai, về nội dung, công tác tham mưu chiến lược cần nhìn nhận CMCN 4.0 là nhân tố, xu hướng  quan trọng chi phối, tác động đến nội dung tham mưu của của các ban, cơ quan Đảng Trung ương trên các lĩnh vực của công tác xây dựng Đảng.

Thứ ba, CMCN 4.0 là cuộc cách mạng diễn ra với tốc độ nhanh chóng, trên phạm vi rộng lớn, khó lường, do vậy, công tác tham mưu của các ban, cơ quan Đảng Trung ương phải tập trung đổi mới, nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu khoa học, đặc biệt là phải nâng tầm công tác nghiên cứu dự báo, làm rõ được các quy luật phát triển, các xu hướng bản chất, tất yếu, các kịch bản, tình huống xảy ra để chủ động tham mưu, đề xuất những căn cứ, luận cứ khoa học, kịp thời, đưa ra được các kịch bản, phương án xử lý hiệu quả nhất.

Thứ tư, CMCN 4.0 đòi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của các ban, cơ quan Đảng Trung ương bên cạnh năng lực, tư duy truyền thống còn phải sở hữu năng lực nghiên cứu khoa học, năng lực dự báo, năng lực sáng tạo, khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi về công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, đồng thời phải có khả năng hội nhập nhanh và linh hoạt trong môi trường quốc tế diễn ra hết sức sôi động. Để đáp ứng được những yêu cầu mới đặt ra, cần nâng cao hơn nữa trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, nhất là năng lực phát hiện, kiến giải những vấn đề lý luận, thực tiễn mới; năng lực tổng kết thực tiễn; năng lực tư duy biện chứng; khả năng thích ứng, sử dụng thành thạo công nghệ thông tin, công nghệ số.

Thứ năm, trong bối cảnh CMCN 4.0, các ban, cơ quan Đảng Trung ương sẽ phải đổi mới tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, hình thành các “tổ chức thông minh”, “tổ chức số hóa”; đổi mới quy trình làm việc, chuyển đổi tương tác truyền thống sang mô hình hoạt động theo hệ sinh thái, liên kết giữa các khâu, các bộ phận, giữa các chủ thể (lãnh đạo, cán bộ, nhân viên,…) để nâng cao hiệu quả, nâng cao năng suất lao động, tiết kiệm thời gian, chi phí.

Thứ sáu, tăng cường các điều kiện đảm bảo cho hoạt động của công tác tham mưu chiến lược của các ban, cơ quan Đảng Trung ương. Chú trọng đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu, thư viện điện tử... hiện đại, chất lượng, đồng bộ, liên thông và an toàn tạo nền tảng để ứng dụng các công nghệ, thành tựu của CMCN 4.0.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

“Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, tạo ra cả cơ hội và thách thức đối với mọi quốc gia, dân tộc”⁽²⁾, theo đó, trong thời gian tới, để công tác tham mưu chiến lược của các ban, cơ quan Đảng Trung ương thực sự có những đổi mới, đáp ứng hiệu quả nhiệm vụ được giao, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ bản:

Một là, nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng và lãnh đạo đơn vị về sự cần thiết phải chủ động tham gia CMCN 4.0, về những tác động, cơ hội, thách thức của cuộc CMCN 4.0.

Công tác nâng cao nhận thức cần tập trung đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý vì đây là lực lượng có vai trò quan trọng, quyết định trong việc đề ra những cách thức và giải pháp để chủ động tham gia CMCN 4.0 và có sự tác động, lan tỏa đối với mỗi bộ phận, chủ thể, cán bộ, công chức, viên chức trong các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

Hai là, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về CMCN 4.0 tới toàn thể cán bộ, công nhân viên trong các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

Đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá về kinh tế số, văn hoá số, đời sống số, xã hội số, tổ chức số, công dân số cho đội ngũ cán bộ. Trước mắt, thực hiện tốt việc quán triệt đầy đủ, chính xác các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về CMCN 4.0. Triển khai và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị khóa XII về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”; thực hiện đầy đủ các mục  tiêu, phương hướng, giải pháp chủ động thích ứng CMCN 4.0, chuyển đổi số trong Văn kiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Ba là, trên cơ sở bám sát chức năng, nhiệm vụ của các ban, cơ quan Đảng Trung ương, chương trình, kế hoạch công tác của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư cập nhật, bổ sung những nội dung về CMCN 4.0, về những cơ hội và thách thức liên quan đến CMCN 4.0. Coi đó là một trong những nội dung bắt buộc của việc phân tích bối cảnh để phân tích, đề xuất các mục tiêu, định hướng, giải pháp phát triển trên các lĩnh vực; điều chỉnh những thông số của các kế hoạch phát triển trung và dài hạn.

Bốn là, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, tổng hợp, phân tích, đánh giá, dự báo tình hình ở các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

Các dự báo phải mang tính khoa học, khách quan, hợp lý và thuyết phục đối với vấn đề mà cấp có thẩm quyền yêu cầu tham mưu dự báo. Công tác dự báo tập trung vào các lĩnh vực, chuyên đề lớn, những vấn đề mới phát sinh, bảo đảm chính xác, kịp thời, dài hạn. Để dự báo tốt phải xây dựng chương trình, nội dung, kế hoạch nghiên cứu cơ bản, dài hạn; đồng thời phải giải quyết những nhiệm vụ nghiên cứu cấp thiết, bức xúc, bám sát chức năng, nhiệm vụ và tính đặc thù trong hoạt động của các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

Năm là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong bối cảnh CMCN 4.0.

Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu có kiến thức cần thiết trên các lĩnh vực; nắm vững đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thực, nhạy bén, chủ động, sáng tạo, khách quan, toàn diện, sâu sắc, cụ thể; có tinh thần trách nhiệm cao, tận tụy, tâm huyết với công việc; có trình độ, kỹ năng biên tập văn bản. 

Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác tham mưu ở các ban, cơ quan Đảng Trung ương về nghiên cứu khoa học, nhất là phương pháp, kỹ năng nghiên cứu, tổng kết, phân tích.

Chú trọng tạo điều kiện đào tạo, bồi dưỡng cán bộ khoa học trẻ, có tài năng, tạo điều kiện cho cán bộ thâm nhập thực tế, tham gia thực sự vào công tác nghiên cứu, sớm trưởng thành và trở thành những nòng cốt trong đội ngũ tham mưu của Đảng.

Đẩy mạnh việc hợp tác giữa các ban, cơ quan Đảng Trung ương với các cơ sở giáo dục, bồi dưỡng nhằm xây dựng các chương trình, lớp  đào tạo về kỹ năng số, kỹ năng công nghệ thông tin, kỹ năng bảo đảm an toàn, an ninh mạng...

Việc đào tạo, bồi dưỡng tập trung vào các kỹ năng, năng lực như: trình độ ngoại ngữ, khả năng làm việc nhóm, kỹ năng công nghệ thông tin và khả năng sáng tạo… Phương thức đào tạo nên thực hiện phương thức đào tạo truyền thống kết hợp với đào tạo từ xa, trực tuyến với nguồn tư liệu mở... Khuyến khích việc tự học, tự bồi dưỡng, học qua Internet của đội ngũ cán bộ trong các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

Sáu là, đổi mới, sắp xếp có trọng tâm, trọng điểm cơ cấu tổ chức, bộ máy, hoàn thiện cơ chế, chính sách, quy chế, quy trình hoạt động trong  các ban, cơ quan Đảng Trung ương.

TG