Qua khảo sát trong giới trẻ, Trường Đoàn Lý Tự Trọng đưa ra 8 đặc trưng cơ bản của hình mẫu thanh niên TP hiện nay, như: sống có lý tưởng, hoài bão; có sức khỏe tốt, cả về vật chất lẫn tinh thần; trung thực, khiêm tốn và có chí tiến thủ; có bản lĩnh chính trị vững vàng; giỏi chuyên môn; có ý thức pháp luật; chủ động, sáng tạo, có tinh thần tình nguyện và có kỹ năng hội nhập. Trong đó, đức tính trung thực, khiêm tốn có đến hơn 90% thanh niên được khảo sát lựa chọn. Nôm na hơn, Bí thư Đoàn khối Doanh nghiệp công nghiệp Trung ương Cao Văn Đức cho rằng, thanh niên cần 4 “dám”: dám sống, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Theo đó, tuổi trẻ sống là phải biết chấp nhận, tránh suy nghĩ giản đơn, không được thì đầu hàng, tự tử. Thanh niên phải nghĩ cách giải quyết vấn đề chứ không phải chọn vấn đề để giải quyết.

Từ mẫu mực, các bạn trẻ cần nhận diện chính bản thân mình để định hướng hành động và giá trị. “Nhìn nhận rõ đúng - sai, tốt - xấu, thiện - ác không chỉ trong xã hội, trong người khác mà còn phải nhìn nhận ngay trong bản thân mình, phải dám thừa nhận khuyết điểm để dứt khoát từ bỏ nó, dù là đau đớn. Không những gầy dựng cái tốt mà còn phải quyết tâm trong đấu tranh chống cái xấu” - thạc sĩ Ngô Văn Minh lưu ý. Thạc sĩ tâm lý Bùi Hồng Quân (Sở LĐTB-XH TPHCM) trăn trở, tính thời đại của cuộc sống đòi hỏi ngoài yếu tố căn bản, thanh niên cần có kỹ năng mềm. Bạn là ai? - ai cũng trả lời được nhưng biết mình là ai, cần gì, thiếu gì thì không phải ai cũng đánh giá được. Không định hình đúng thì biểu hiện dễ thấy là cách thể hiện bản thân lệch lạc. Bạn trẻ cần có kỹ năng hoạch định cuộc đời làm phương hướng cho mình phấn đấu.

• Tránh dễ phồng, nhanh xẹp

Xây dựng hình mẫu thanh niên là điều kiện cần nhưng chưa đủ. Quan trọng hơn, là cần phải nhân rộng hình mẫu để xây dựng một lối sống đẹp cho thanh niên nói chung. Thực tế, thời gian qua đã xuất hiện ngày càng nhiều tài năng trẻ trên các lĩnh vực nhưng, sau tuyên dương, nhiều tấm gương rơi vào quên lãng. Phó Bí thư Thành đoàn Lâm Đình Thắng thẳng thắn: “Mỗi năm, Đoàn các cấp “phát” 10.000 giấy khen. Qua các phong trào, Đoàn phát hiện các nhân tố và tuyên dương. Nhưng tuyên dương xong thì tiếp tục phát huy thế nào?”.

“Vẫn chưa có hình thức phát huy, nhân rộng các điển hình sau phút đăng quang” - Công dân trẻ tiêu biểu TPHCM 2007 Nguyễn Xuân Nghĩa tiếc nuối. Nói về các phong trào, TS Nguyễn Việt Hùng nhận xét: “Đoàn có nhiều cuộc vận động lớn. Sau các phong trào rầm rộ như cơn mưa rào, dễ phồng lên rồi cũng nhanh xẹp xuống, điều đọng lại là gì? Giờ đây, Đoàn cần những cơn mưa dầm ướt áo để nhớ lâu, làm sâu. Cần giáo dục những hành vi nhân văn trong cuộc sống hàng ngày”.

“Chỉ có dùng nhân cách để giáo dục nhân cách thì mới hiệu quả. Đoàn cần khắc họa hình mẫu thanh niên trong thời kỳ mới thông qua hình ảnh người cán bộ Đoàn. Cán bộ Đoàn phải là tiên phong gương mẫu, là tấm gương, là thủ lĩnh đủ tâm, đủ tầm, có sức hút đối với thanh niên và truyền cảm hứng cho các bạn trẻ để các bạn trẻ cùng tiến bộ.” - thạc sĩ Bùi Hồng Quân bổ sung.