Trong giai đoạn 2001-2010, chúng ta đã triển khai nhiều dịch vụ DS-CSSKSS. Theo báo cáo của Vụ Sức khỏe bà mẹ- trẻ em Bộ Y tế, về cơ bản, các cơ sở y tế ở các tuyến đều cung cấp dịch vụ CSSKSS theo quy định. Những dịch vụ tuyến tỉnh thường cung cấp là khám thai thường, thai bệnh lý, khám chữa bệnh phụ khoa, đỡ đẻ, nạo hút thai, mổ đẻ, mổ u xơ tử cung, u nang buồng trứng, đa buồng trứng, u xơ tuyến tiền liệt, và khám chữa bệnh phụ khoa. Ở một số bệnh viện đã triển khai được mổ nội soi, cắt tử cung theo kỹ thuật mới, mổ sa sinh dục. Tại tuyến huyện hầu hết đã cung cấp được các dịch vụ thiết yếu về SKSS theo khuyến cáo của WHO, có tới quá nửa số huyện có thể mổ đẻ và cấp cứu sản khoa, còn những trường hợp không có máu để truyền hoặc kỹ thuật cao sẽ phải thực hiện chuyển tuyến do không có ngân hàng máu ở tuyến huyện. Tại tuyến xã thì thường chỉ thực hiện các dịch vụ khám thai, đỡ đẻ thường và khám chữa bệnh phụ khoa thông thường do không có điều kiện làm xét nghiệm chẩn đoán.
Bên cạnh đó, đã tăng cường tiếp cận với dịch vụ CSSKSS cho người dân. Trong giai đoạn qua, ngành y tế đã nỗ lực phấn đấu để tăng cường tiếp cận với dịch vụ CSSKSS thông qua nhiều chương trình khác nhau, đặc biệt ở khu vực miền núi và đồng bào dân tộc. Ví dụ, với đồng bào ở vùng miền núi, khó tiếp cận, hệ thống CSSKSS đã kết hợp với DS-KHHGĐ hàng năm tổ chức hai lần chiến dịch lồng ghép về KHHGĐ, khám phụ khoa. Rất nhiều dịch vụ KHHGĐ vẫn còn được bao cấp, người dân không phải chi trả. Bên cạnh đó, số lượng người dân được bảo hiểm y tế từ các loại hình khác nhau (bảo hiểm bắt buộc, tự nguyện và người nghèo, trẻ dưới 6 tuổi, đối tượng chính sách) đã tương đối cao (gần 50%). Ở một số địa phương có đồng bào dân tộc thiểu số, đã triển khai loại hình cô đỡ thôn bản nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc thai nghén, giáo dục sức khoẻ, vận động đẻ tại cơ sở y tế, thực hiện đỡ đẻ tại nhà với những trường hợp phụ nữ không đến sinh con tại cơ sở y tế, phát hiện và chuyển tuyến kịp thời các trường hợp nguy cơ cao nhằm giảm tai biến sản khoa, giảm tử vong mẹ và tử vong sơ sinh.
Tuy nhiên, đến nay một số dịch vụ vẫn chưa được cung cấp đầy đủ, đặc biệt ở hệ thống chăm sóc sơ sinh (thiếu khoa sơ sinh và bác sỹ nhi ở tuyến huyện) và dịch vụ chăm sóc sơ sinh ở tuyến xã. Việc cung cấp dịch vụ về phòng chống bệnh lây qua đường tình dục, HIV/AIDS; CSSKSS người cao tuổi, SKSS vị thành niên và cung cấp dịch vụ có tính đến yếu tố giới còn hạn chế; y tế tư nhân có tham gia vào cung cấp dịch vụ, nhưng chưa được tham gia vào đào tạo cập nhật, chưa được giám sát, chất lượng dịch vụ và thông tin của y tế tư nhân chưa được cập nhật vào hệ thống thông tin chung của ngành y tế.
Hiện nay, tình trạng sử dụng dịch vụ y tế ở tuyến cơ sở rất thấp. Ngược lại, cơ sở y tế tuyến trên ngày càng quá tải. Người dân có tình trạng bỏ qua dịch vụ ở tuyến dưới, và đi thẳng lên tuyến trên do không tin tưởng vào chất lượng dịch vụ ở tuyến dưới, dẫn đến tình trạng quá tải ở tuyến trên. Như vậy chất lượng dịch vụ ở tuyến trên sẽ có nguy cơ bị giảm sút do quá tải và chất lượng ở tuyến dưới sẽ không thể cải thiện được do không có bệnh nhân.
GS. Nguyễn Duy Khê, Vụ trưởng Vụ Sức khỏe bà mẹ, trẻ em – Bộ Y tế cho biết, mục tiêu của ngành y tế trong thời gian tới là nâng cao chất lượng dịch vụ dân số (DS) và SKSS; tổ chức cung cấp các dịch vụ sàng lọc bệnh, tật trước sinh và sơ sinh; tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ SKSS và KHHGĐ, đặc biệt là các gói dịch vụ thiết yếu (gồm: Làm mẹ an toàn và chăm sóc sơ sinh; KHHGĐ; dự phòng nạo phá thai và quản lý biến chứng; dự phòng và điều trị nhiễm khuẩn đường sinh sản/ bệnh lây truyền qua đường tình dục bao gồm cả HIV/AIDS; CSSKSS vị thành niên; vô sinh; CSSKSS người cao tuổi, ung thư đường sinh sản), đảm bảo quyền sinh sản và đáp ứng nguyện vọng của mọi đối tượng, tiến tới xóa bỏ cách biệt giữa các vùng, miền, các nhóm dân cư.
Để thực hiện tốt mục tiêu trên, theo GS Nguyễn Duy Khê, nâng cao chất lượng dịch vụ DS-CSSKSS bao hàm các công việc như kiện toàn mạng lưới cung cấp dịch vụ DS-SKSS; nâng cao chất lượng dịch vụ, hoàn thiện hệ thống hậu cần phương tiện tránh thai và hàng hóa sức khỏe sinh sản, mở rộng cung cấp các dịch vụ tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh.
Kiện toàn mạng lưới cung cấp dịch vụ DS và SKSS: Tăng cường năng lực mạng lưới cung cấp dịch vụ có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với thực tế vùng, địa phương và nhu cầu thực tế của các nhóm đối tượng, ưu tiên vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn; kết hợp hài hòa giữa mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ và phát triển các trung tâm nghiên cứu, ứng dụng chuyên sâu, bệnh viện chuyên khoa sản-nhi trình độ cao tại các vùng, các khu vực; kiện toàn và phát triển mạng lưới chăm sóc sơ sinh. Củng cố, hoàn thiện mạng lưới cung cấp dịch vụ DS và SKSS dựa vào cộng đồng thông qua đội ngũ cộng tác viên dân số, y tế thôn bản, cô đỡ thôn bản tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Tăng cường huy động sự tham gia của các cơ sở y tế tư nhân, các ngành, các tổ chức phi chính phủ và cá nhân tham gia cung cấp dịch vụ, đặc biệt tại các địa bàn khó khăn, địa bàn có nhiều người nhập cư, các đối tượng đặc thù.
Tổ chức cung cấp dịch vụ theo phân cấp, phân tuyến kỹ thuật, kết hợp với ưu tiên xây dựng và hỗ trợ hệ thống chuyển tuyến thích hợp. Đảm bảo cung cấp các gói dịch vụ DS và SKSS thiết yếu ở tất cả các tuyến, đặc biệt là tuyến cơ sở. Tuyến huyện tập trung tăng cường các dịch vụ cấp cứu sản khoa, nhi khoa, hỗ trợ kỹ thuật cho tuyến xã bằng nhiều hình thức bao gồm cả đội lưu động. Tuyến tỉnh tập trung tăng cường các dịch vụ sàng lọc, chẩn đoán ung thư, chẩn đoán và điều trị vô sinh, hỗ trợ kỹ thuật cho tuyến huyện và xã. Tuyến trung ương tập trung tăng cường nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ mới, tiên tiến, cung cấp các dịch vụ kỹ thuật cao, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ cho tuyến tỉnh.
Nâng cao chất lượng dịch vụ: Xây dựng và thực hiện quy trình kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện các quy định chuyên môn, quy trình kỹ thuật các dịch vụ DS và SKSS tại tất cả các tuyến, các cơ sở cung cấp dịch vụ, kể cả y tế tư nhân. Bổ sung nhân lực, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng thực hành cho nhân viên cung cấp dịch vụ DS và SKSS theo phân cấp và phân tuyến kỹ thuật. Chú trọng kỹ năng tư vấn và giáo dục sức khoẻ cho cộng đồng.
Bổ sung, nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, dụng cụ y tế cho các điểm cung cấp dịch vụ DS và SKSS, đảm bảo các yêu cầu về quy trình và phân tuyến kỹ thuật, ưu tiên tuyến cơ sở và khu vực khó khăn. Chú trọng đảm bảo các phương tiện vận chuyển, trang thiết bị và dụng cụ y tế để đưa dịch vụ đến tận người dân và chuyển tuyến ở những địa bàn khó khăn về giao thông.
Hoàn thiện hệ thống hậu cần phương tiện tránh thai và hàng hóa SKSS: Củng cố, nâng cấp hệ thống dự trữ, bảo quản, cung cấp PTTT và thuốc, vật tư, hoá chất, sinh phẩm thiết yếu phục vụ các dịch vụ SKSS và KHHGĐ trong mạng lưới cung cấp thuốc, trang thiết bị y tế.
Mở rộng cung cấp các dịch vụ tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh. Tập trung chỉ đạo, ưu tiên đầu tư cho các dịch vụ sàng lọc, chẩn đoán, điều trị sớm một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh nhằm tạo bước đột phá trong các hoạt động góp phần nâng cao chất lượng dân số, tiến tới mở rộng cung cấp các dịch vụ sàng lọc trước sinh và sơ sinh trên phạm vi cả nước, đưa các dịch vụ này trở thành thường quy tại các cơ sở y tế.
Đầu tư công nghệ, từng bước phát triển, lồng ghép các dịch vụ tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân và khi phụ nữ chuẩn bị mang thai với các hoạt động cung cấp thông tin và dịch vụ cho vị thành niên, thanh niên và các hoạt động can thiệp giảm thiểu tảo hôn, kết hôn cận huyết thống, sinh con trước tuổi thành niên.
Bên cạnh đó, cần phải tăng cường quảng bá cho dịch vụ y tế sẵn có tại cơ sở y tế thông qua truyền thông, để người dân biết đến dịch vụ tại địa bàn của mình, nhằm tăng sử dụng, tránh lên tuyến trên đỡ tốn kém. Đồng thời chất lượng dịch vụ tại cơ sở y tế cũng cần phải được nâng cao tương ứng để khách hàng có thể nhận được dịch vụ với chất lượng mong muốn./.
Thương Huyền