Ban Kinh tế Trung ương mới đây đã phối hợp với Đảng ủy Khối doanh nghiệp Trung ương, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cùng Ngân hàng Thế giới tổ chức Hội thảo quốc tế "Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và đổi mới, phát triển doanh nghiệp". Hội thảo đã thu hút sự tham gia đông đảo của đại diện các bộ, ngành, các tập đoàn, doanh nghiệp FDI và các chuyên gia kinh tế. Nhiều nội dung thiết thực cho phát triển quốc gia đã được gợi mở từ Hội thảo này.

Những lời nói thẳng và thách thức phát triển trong thời kỳ mới

Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong khi được hỏi quan tâm điều gì nhất khi tham dự Hội thảo này cho rằng, ông mong muốn nhận được những thông tin nghiêm túc, khoa học gắn với thực tiễn về đánh giá tình hình kinh tế, đề xuất các chủ trương tiếp tục đổi mới cơ chế cho phát triển trong thời gian tới. Theo ông, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và đổi mới, phát triển doanh nghiệp (DN) có thể xem là điểm mấu chốt để thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nước ta trong giai đoạn 2016 - 2020.

TS. Lưu Bích Hồ, Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển cũng tán đồng điều này và cho rằng, chủ đề được đưa rất đúng và trúng, làm cơ sở cho đẩy mạnh tái cơ cấu gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng của nước ta trong 2016 - 2020 - giai đoạn có ý nghĩa rất then chốt trong quá trình hội nhập quốc tế và sự phát triển bền vững của đất nước.

Những nhận định trên được bổ sung thêm khi nhiều chuyên gia cho rằng, đang rất cần những đánh giá tỉnh táo, khách quan về bối cảnh phát triển của Việt Nam trong giai đoạn mới. Nhất là trong bối cảnh Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới với các đối tác hàng đầu thế giới, như TPP, AEC… Quá trình hội nhập ngày càng sâu rộng hơn vào nền kinh tế toàn cầu đòi hỏi Việt Nam phải nhìn nhận được những thay đổi và chuyển dịch của môi trường bên ngoài mà mình phải đối mặt. Những cơ hội mở ra cho Việt Nam nhưng cũng đi kèm không ít thách thức phải vượt qua.

Điều thú vị ghi nhận tại Hội thảo này là có nhiều ý kiến tâm huyết, những lời nói thẳng rất trách nhiệm của lãnh đạo DN, hiệp hội, các chuyên gia quanh chủ đề nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam. Ông Phạm Đình Đoàn, Chủ tịch Tập đoàn Phú Thái nêu thực tế có thể cần 20 năm nữa thu nhập bình quân đầu người Việt Nam mới bằng mức thu nhập bình quân của thế giới và cảnh báo tình trạng “thương mại hóa quan hệ với nhà nước” với một số những ưu đãi ngầm. Điều này, theo ông Đoàn, khiến các lợi ích kinh tế chỉ đạt được nhờ quan hệ “thân tín” với cơ quan công quyền, chứ không phải năng lực và nỗ lực của DN.

Ông Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) cho rằng: Mặc dù khu vựcđoanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đang thể hiện vai trò động lực tăng trưởng của nền kinh tế, nhưng gần đây chưa thoát khỏi khó khăn, có phần đuối sức trong xu thế cạnh tranh gay gắt và hội nhập. DNNVV hiện nay cần nhất một chính sách tốt trong môi trường bình đằng, không lợi dụng các mối quan hệ để phát triển; không cần chính sách bắt buộc DNNVV phải trở thành DN lớn. Có như thế thì DNNVV mới phát triển.

“Chi phí chính thức cao, phi chính thức càng cao là một trong những nguyên nhân khiến DN không thể lớn được” - ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã nêu lên như vậy. Nhắc đến các chỉ số như thời gian thông quan, thời gian nộp thuế của Việt Nam còn cao hơn nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á chứ chưa nói thế giới, ông Lộc cho rằng hoàn toàn có thể lấy những mô hình tốt của thế giới để thực hiện để Việt Nam có thủ tục hành chính, thời gian thực hiện các thủ tục như thông quan ngang bằng các nước để giúp DN.

Dưới góc độ một chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng, áp lực lớn nhất của Việt Nam hiện nay là cải cách và phát triển thể chế. “Dường như chúng ta đang để tồn tại quá nhiều thể chế trùng lặp, ngáng chân nhau” - ông Phong bình luận. Ví dụ: Đề án đề cập đến những chương trình hành động, nên có những chương trình đánh giá các tiêu chí đánh giá của Việt Nam. Nhưng có những chương trình trùng lặp như: Ban chỉ đạo quốc gia về cải thiện môi trường kinh doanh, Hội đồng quốc gia về nâng cao năng lực cạnh tranh…

Từ góc độ của mình, ông Sandeep Mahajan, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới (WB) đưa ra nhận định: Thách thức cơ bản của Việt Nam vẫn là năng suất của khu vực tư nhân cũng giảm theo thời gian. Việt Nam hiện nay vẫn khó phân biệt được năng suất của khu vực tư nhân và doanh nghiệp nhà nước. Do đó, cần phải đảo ngược xu hướng này.…

Đâu là động lực cho đổi mới và sáng tạo?

Liệu chúng ta có tạo được một làn sóng đầu tư mới ở Việt Nam hay không? Có thể tăng vượt trội số lượng DN trong một thời gian ngắn hay không? Đây là câu hỏi của Trưởng ban Kinh tế Trung ương Vương Đình Huệ đặt ra tại Hội thảo. Trả lời cho câu hỏi này,  Chủ tịch VCCI, TS.Vũ Tiến Lộc khẳng định: “Có, nếu có làn sóng cải cách thể chế!”. Theo ông Lộc, “thể chế nào, doanh nhân đó, ở bầu thì tròn, ở ống thì dài. DN phát triển tốt nếu có hệ thống thể chế tốt, là bệ đỡ cho sự phát triển của mình…”.

Chủ tịch tập đoàn Phú Thái Phạm Đình Đoàn thẳng thắn: “Nếu DN hội nhập bằng năng lực, sáng tạo, bằng sản phẩm, hàng hóa thì nhà nước phải hội nhập và cạnh tranh bằng cơ chế, chính sách và tinh thần hỗ trợ DN phát triển”. Doanh nhân này đề nghị nên cho phép cộng đồng DN được phản biện, giám sát và chấm điểm các cơ quan chính quyền và chính phủ để làm cơ sở đánh giá, cải thiện các chất lượng dịch vụ cũng như làm cơ sở cho việc bổ nhiệm cán bộ.

Bà Victoria Kwakwa - Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam khẳng định, chất lượng thể chế đóng vai trò cạnh tranh, đóng vai trò mấu chốt trong xã hội. “Chính phủ cần điều phối để đưa ra chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia thông qua việc: thúc đẩy khu vực tư nhân, tự do hóa, bình đẳng cho các DN; Phát triển nguồn vốn con người; Thúc đẩy văn hóa khởi nghiệp, cải thiện môi trường kinh doanh…”- Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam khuyến nghị.

Dưới góc độ một chuyên gia kinh tế, TS. Lưu Bích Hồ nhấn mạnh đến trách nhiệm của người đứng đầu. Ông cho rằng, giải pháp của mọi giải pháp là vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu các ngành các cấp. Trong việc tạo ra và thúc đẩy sự khởi nghiệp của DN, chỉ có thể làm nhanh làm tốt nếu người đứng đầu ra tay. Cùng với đó là đổi mới và tăng cường chất lượng, hiệu lực của bộ máy làm việc với những nhân lực chuyên nghiệp…

Phát biểu kết luận Hội thảo, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Vương Đình Huệ nhấn mạnh, để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia dựa trên nền tảng kinh tế thị trường hội nhập kinh tế quốc tế, cần dựa trên 4 yếu tố: Nỗ lực của nhà nước; Áp lực của hội nhập quốc tế; Động lực của DN và Hiệp hội DN và cần phải huy động tối đa mọi nguồn lực để phát triển nền kinh tế.

“Tôi vô cùng tâm đắc đã nhận được nhiều ý kiến nêu lên bên cạnh những vấn đề của Chính phủ. Nhà nước phải nâng lên thì bản thân các DN cũng phải nâng lên về vấn đề quản trị và sáng tạo phát triển DN. Chúng ta phải tạo cơ hội cho mọi DN cùng phát triển” - ông Vương Đình Huệ khẳng định./.